Impact van het verlies van handelsvoordelen voor Oekraïne op export eieren naar de EU

Mevrouw Peeters heeft het woord.

We weten allemaal dat sinds Oekraïne in oorlog is, het door de Europese Unie op meerdere vlakken wordt ondersteund. Een van de maatregelen is het toekennen van voordelen op de export van onder andere eieren, maïs, pluimvee, zuivel, rundvlees, varkensvlees en tarwe naar de Europese Unie. Dat is allemaal sinds begin 2022. Normaliter zou dat vanaf eind juni aflopen. We weten dat Europa op dit ogenblik ook werkt aan een nieuwe handelsovereenkomst en dat men kijkt naar eventuele overgangsmaatregelen, vooral onder druk van Frankrijk en Polen.

Ik denk dat we aan de ene kant allemaal vinden dat die handelsvoordelen het land zeker gegund zijn, maar tegelijkertijd zorgt het ook wel voor wat bezorgdheid bij onze eigen landbouwers, en in het bijzonder de pluimveehouders. Zij kijken al langer met lede ogen naar de toegekende handelscontingenten voor de export van eieren en eierproducten naar de Europese Unie.

Bij de oorspronkelijke overeenkomst werd weliswaar bepaald dat Oekraïne zich zou verbinden tot het verbeteren van het dierenwelzijn van de kippen en dat het daarover zou rapporteren aan de EU, maar helaas is dat dode letter gebleven. We weten dat ervaren pluimveehouders intussen een concurrentieel nadeel ondervinden. In Oekraïne worden de kippen wel nog altijd in klassieke legbatterijen gehouden, terwijl dat bij ons al sinds 2012 verboden is.

Inmiddels zijn bij ons de voorwaarden om kippen te houden, nogmaals verstrengd, onder meer door de Vlaamse Codex Dierenwelzijn, die een kooiverbod voor kippen instelt. Voor de bestaande stallen zal dat nog wel even duren, maar voor nieuwe stallen geldt dat verbod al. Dat maakt het alleen nog maar pijnlijker voor onze eigen landbouwers.

De impact van eieren en eierproducten vanuit Oekraïne is systematisch toegenomen. Met het aflopen van de handelsmaatregel op 5 juni wil de EU een nieuwe handelsovereenkomst sluiten. Maar zoals ik al zei, werkt men onder druk van Polen en Frankrijk aan overgangsmaatregelen om die voordelen af te bouwen.

Minister, is ook Vlaanderen vragende partij om de handelsvoordelen van Oekraïne voor landbouwproducten systematisch af te bouwen, naar het voorbeeld van Polen en Frankrijk? Werd al berekend wat de impact van de handelsvoordelen voor Oekraïne was in de afgelopen jaren? Welke impact heeft dat gehad op de Vlaamse landbouw in zijn geheel en op de pluimveesector in het bijzonder? Ondervinden de pluimveehouders rechtstreeks of onrechtstreeks een concurrentieel nadeel van de import van eieren en eierproducten vanuit Oekraïne? En welke impact dreigt de strengere regelgeving rond het kooiverbod voor kippen te hebben op de leghennenstapel en de zelfvoorzieningsgraad van eieren in Vlaanderen?

Minister Brouns heeft het woord.

Dank u wel, collega. We hebben het hier twee vergaderingen geleden, op basis van een vraag van collega De Roo, ook al gehad over de problematiek in de eiersector en de specifieke situatie in Oekraïne. Ik zal niet alles herhalen, maar wil wel enkele zaken opnieuw onder de aandacht brengen.

Als we naar de Europese invoer kijken, zien we dat vandaag ongeveer 60 procent van de ingevoerde eieren uit Oekraïne komt. We mogen ervan uitgaan dat dat momenteel vooral eieren uit klassieke kooien zijn. Volgens het associatieakkoord tussen de Europese Unie en Oekraïne moet Oekraïne tegen 1 januari 2026 voldoen aan de Europese regelgeving inzake dierenwelzijn. Laat ons echter realistisch blijven. Ik denk dat hier niet geduid hoeft te worden in welke situatie men in Oekraïne verkeert door de oorlogssituatie en dat die omschakeling wel enige vertraging kan oplopen.

Vlaanderen en België hebben tot nu toe steeds een voorzichtig constructieve houding gehad ten aanzien van de handelsvoordelen aan Oekraïne, maar hebben er bij de Europese Commissie ook steeds op aangedrongen om waakzaam te blijven ten aanzien van de gevoelige producten en de defensieve belangen inzake onder andere pluimveevlees en eieren. De handel tussen Europa en Oekraïne wordt met regelmaat gemonitord door de Europese Commissie, waarbij er tweewekelijks rapportering gebeurt voor granen en oliehoudende zaden en tweemaandelijks voor alle landbouwproducten.

Het is moeilijk om precies te zeggen wat de specifieke invloed is van de invoer van eieren en eierproducten uit Oekraïne op de eierenproductie in Vlaanderen, aangezien de invoer via andere Europese landen moeilijk te achterhalen is. Hetzelfde geldt voor het pluimveevlees. Ook daarvan is er de voorbije jaren amper rechtstreekse invoer geweest uit Oekraïne. En we kunnen ook niet achterhalen wat de doorvoer is vanuit andere lidstaten, zoals Nederland en Polen.

Een ruimer aanbod op de Europese markt heeft uiteraard wel een drukkende invloed op de prijsvorming in onze binnenlandse markt. Toch kent de pluimveevleessector sinds 2022 hoge prijzen door een aanbod dat vlot zijn weg vindt naar de verwerkende industrie, in functie van een goede, ondersteunende vraag naar pluimveevlees. Die vraag zit nog altijd in een stijgende lijn. Gezien de hoge productiestandaarden die wij opleggen aan onze eigen landbouwers, kunnen we echter niet ontkennen dat er dus wel een concurrentieel nadeel bestaat. We weten dat het ongenoegen daarover in de sector groot is. Naast het voordeel van die huisvesting heeft Oekraïne uiteraard nog een aantal andere productievoordelen ten opzichte van veel lidstaten in de Europese Unie. Denk aan de lagere arbeidskost, veel vruchtbare grond en de grootschalige productie van voedergewassen als graanschuur van Europa. De geopolitieke instabiliteit en de oorlog daarentegen wegen op dit moment natuurlijk ook negatief door voor Oekraïne.

Omdat in 2024 nog altijd zo’n 36 procent van de Vlaamse leghennen in verrijkte kooien werd gehouden, zal het uitfaseren van die kooien in Vlaanderen ongetwijfeld een negatieve invloed hebben op onze eigen eierproductie. Dat was ook de reden waarom onder andere onze fractie bijzonder kritisch stond ten aanzien van de codex, eind vorige legislatuur. U herinnert zich ongetwijfeld dat debat nog, voorzitter. Verwacht wordt dat het aantal leghennen in Vlaanderen met zo’n 10 tot 20 procent zal dalen, en mogelijk zelfs nog meer.

Het is niet evident om stallen die gebouwd werden voor verrijkte kooien, zomaar om te bouwen naar alternatieve systemen. De bezettingsgraad zal sowieso dalen, omdat die bezettingsgraad in de alternatieve systemen nu eenmaal lager ligt. Men zal rekening moeten houden met de hogere emissies van de alternatieve systemen. Als er minder leghennen zijn en de eierconsumptie zelf jaar na jaar toeneemt, dreigt ook onze zelfvoorzieningsgraad te dalen naar 70 à 80 procent.

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Dank u wel, minister. De consumptie van eieren blijft inderdaad alsmaar toenemen. Dat hebben we recent nog kunnen lezen. Het thuisverbruik van eieren in België bleef in 2024 toenemen. Gemiddeld kochten Belgen dit jaar 80,4 eieren per persoon, wat een stijging met 5 procent is ten opzichte van 2023. We weten ook dat de VS grote vragende partij zijn voor onze eieren. De vraag blijft dus toenemen, maar anderzijds zien we dat het alsmaar moeilijker wordt om een vergunning te verkrijgen voor een kippenstal. Er is ook de nieuwe regelgeving van de Codex Dierenwelzijn.

En dan is er ook nog de concurrentie van andere landen, onder andere Oekraïne, die veel minder strenge regelgeving hebben.

U zegt dat men zich vanaf 1 januari 2026 ook daar moet aligneren met de Europese regelgeving. Vandaag is de klassieke legbatterij daar nog toegestaan. Het engagement dat destijds werd opgelegd aan Oekraïne om zijn inspanningen rond dierenwelzijn in kaart te brengen en af te stappen van de klassieke legbatterijen, wordt tot nu toe nog niet echt nageleefd. Of het op 1 januari 2026 wel zal worden nageleefd, is dan nog de vraag.

Mijn vraag is of u er tegelijkertijd op zult aandringen dat de dierenwelzijnsvoorwaarden in Oekraïne als een bindende voorwaarde worden opgelegd bij de nieuwe tijdelijke handelsovereenkomsten. Zult u dat op tafel leggen, om die eisen als bindende voorwaarden mee op te nemen als men straks in Europa opnieuw handelsakkoorden gaat opleggen?

De heer De Roo heeft het woord.

Dank aan collega Peeters voor de vraag en aan de minister voor het antwoord. Twee weken geleden hadden we het er inderdaad al over in deze commissie. Het is van groot belang dat we een pluimveesector in Vlaanderen kunnen houden. De minister heeft toen de cijfers genoemd. De inschatting is dat er 2,3 miljard eieren worden geconsumeerd in ons land. Dat is een aanname. We zien eigenlijk, met de moeilijkheden rond vergunningen en dergelijke meer, dat de zelfvoorzieningsgraad voor een stuk in het gedrang zou kunnen komen als we daar niet strategisch genoeg over nadenken.

Ik hoop dat dat een gedeeld pleidooi is in deze commissie. Eieren zijn een goedkope bron van eiwitten en worden op een zeer diervriendelijke manier geproduceerd, op de diervriendelijkste manier in de wereld. Ik denk dat dat ook een sector is die alle kansen moet krijgen. Overmorgen hebben we een bijzonder interessant bezoek gepland aan een aantal pluimveebedrijven, waar we hopelijk nog wat meer inzicht krijgen in die sector, zodat iedereen er ook echt van overtuigd raakt.

Ik heb geen bijkomende vraag, maar wel een oproep, minister. Ik hoop dat de pluimveesector in Vlaanderen een toekomst kan blijven krijgen, dat er via de vergunningverlening voor wordt gezorgd dat er effectief kan worden ondernomen in die sector, maar vooral ook – en dat is een tweede aspect dat terecht wordt aangehaald – dat als het gaat over handelsakkoorden, we altijd streven naar een gelijk speelveld binnen Europa. De normen en waarden die wij hier opleggen rond dierenwelzijn, afstand en dergelijke meer, moeten we ook doorvertalen in de producten die we hier in Europa importeren.

Mevrouw Hermans heeft het woord.

Dank u wel voor de vraag. Ook al bestaat er een plafond op de invoer van eieren, we weten allemaal dat de import van eieren uit Oekraïne in Europa heel hoog is. Het is daarnet nog eens gemeld: 61,4 procent van de geïmporteerde eieren kwam uit Oekraïne, een land dat inderdaad nog niet aan dezelfde normen onderworpen is. Maar we kijken uit naar 2026.

In de commissievergadering van 30 april haalde ik al aan dat de toekomst van de sector er een zal zijn waarin dierenwelzijn centraal staat. Collega Joosen zei dat daarnet bij een andere vraag ook nog. Tegelijkertijd moeten we ook waken over de concurrentiepositie van onze eigen pluimveesector. Minister, u stelde toen dat u de sector maximaal wenste te ondersteunen. Jammer genoeg kreeg ik toen geen antwoord op mijn vraag, vandaar dat ik een tweede poging doe en ze nog eens stel. Hoe ziet u die maximale ondersteuning ten aanzien van onze pluimveesector?

Collega’s, we zijn al twee dagen vragen aan het behandelen, gisteren in de commissie Leefmilieu en vandaag in de commissie Landbouw, en tweemaal hebben we de vaststelling kunnen doen dat er toch iets schort aan de bepalingen zoals ze opgenomen zijn in de Codex Dierenwelzijn. Ik voel mij zeer vrij om dat hier te kunnen zeggen, want ik heb samen met mijn fractie die codex niet goedgekeurd. Er waren twee elementen die op onze afvinklijst stonden waarom wij die goedkeuring niet hebben verleend. Collega Peeters, ik heb u toen ook gesproken en heb erop aangedrongen om ons te steunen, maar toen was dat niet aan de orde. En uiteindelijk zien we waar we staan. We steken onszelf in de problemen. We maken onszelf voor een stuk kapot. We voeren eieren in uit Oekraïne die met andere productiestandaarden zijn geproduceerd. De kooien worden hier afgebroken en daarheen getransporteerd, en de eieren worden binnengebracht. En nu gaan we nog zeggen: “Vanaf 1 januari 2026 moet het in feite wel, maar ja, het is oorlog.” Inderdaad, ik begrijp dat het oorlog is, maar gaan we daar dan zo vlot over? Gaan we zo gemakkelijk zeggen dat het dierenwelzijn dan niet belangrijk is? Waarom leggen wij onszelf dan die eisen op, als we het voor een ander veel soepeler gaan beoordelen? Laat ons toch even correct zijn.

We zitten nu natuurlijk wel in een hoogconjunctuur voor eieren en pluimveeproducten – gelukkig, want anders zou er een zware druk zijn op onze markt. Vandaag kan de markt dat misschien wel aan, maar desondanks blijft het een oneerlijk verhaal. Het is een oneerlijk concurrentieel nadeel dat we onze eigen landbouwsector opleggen. Ik daag u uit om vooruit te durven kijken. Ik ben blij dat het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) inspanningen zal doen rond het onderzoek naar de huisvesting van leghennen en braadkippen. Dat is belangrijk, want als er geen oplossing komt voor een goed alternatief voor die verrijkte kooien, zullen we hier schreeuwen om eieren of zullen we de eieren aan de goudprijs betalen. Dat is niet oké. Daar moet een oplossing voor komen.

Het gaat ook over de gezondheid van het ei. Het gaat ook over de gezondheid van het dier. Er zijn studies over borstbeenbreuken bij kippen die in volièrestallen zitten, maar dat wordt allemaal een beetje onder de mat geveegd. Dat is niet goed voor het dierenwelzijn. Diergezondheid is meer dan alleen de ruimte waarover dat dier kan beschikken. Ik hoop dat dat op een integrale manier bekeken kan worden en dat er ook op een verstandige manier een bijsturing gegeven wordt aan de normen uit de codex zoals ze nu voorzien zijn.

Minister Brouns heeft het woord.

Ik vind het een interessant debat in het kader van de geopolitieke context en in het kader van het gelijke speelveld binnen Europa, wat toch zo belangrijk is voor ondernemend Vlaanderen.

Collega Peeters, wij zijn absoluut voorstander van de spiegelclausules om een gelijk speelveld te kunnen bewaken en te kunnen garanderen dat er met gelijke productiestandaarden gewerkt wordt. Dat is de facto natuurlijk wel een zekere beperking ten aanzien van de totale, absolute vrijheid van de markt. Maar ik begrijp dat u ook de mening toegedaan bent dat het in die zin wel kan en mag.

Toch is het belangrijk om twee keer na te denken alvorens we hier onnodig strenger gaan zijn. Ik denk dat de meeste landen in de wereld op het vlak van dierenwelzijn nog niet in de buurt komen van Vlaanderen. We moeten dat ook altijd in de balans durven te leggen. Ik deel de mening van de heer Dochy heel duidelijk op dat vlak. Oekraïne moet wat ons betreft zo snel als mogelijk dat gelijke speelveld respecteren. Er is die datum van 1 januari 2026, maar we mogen natuurlijk ook niet blind zijn. Laten we gewoon heel eerlijk zijn tegenover elkaar: de oorlogssituatie daar primeert boven alle andere zaken. Ik denk dat we het erover eens zijn dat we de oorlogssituatie daar niet mogen onderschatten. Dat spreekt voor zich. We moeten dus wel rekening houden met enige realiteitszin ten aanzien van die timing. Ik vind het heel belangrijk om te blijven benadrukken dat dat gelijke speelveld voor ons vooropstaat. We moeten dat voortdurend bewaken en toetsen, bij elk beleid, zeker als het gaat over de Vlaamse ondernemers in de landbouwsector. En we moeten dus vooral ook twee keer nadenken als we eigen wetgeving maken in Vlaanderen die op dat vlak verstorend kan zijn.

Er is verwezen naar de stal van de toekomst, state of the art, die vandaag gebouwd wordt door ILVO, om de toekomst voor te bereiden. Daar gebeurt ook het nodige onderzoek. Alle innovatie op het vlak van stallen en op het vlak van dierenwelzijn, en alles wat nodig is om de toekomst te verzekeren, gebeurt daar en krijgt daar zijn kans.

We hebben vandaag ook, via het VLIF, verschillende ondersteuningsmogelijkheden als het gaat over financiële steun voor investeringen in de sector, heel breed, als het gaat over AEA-technieken (ammoniakemissiearm) en andere. Wij ondersteunen op verschillende sporen de sector voor een duurzame toekomst in Vlaanderen. Want zoals gezegd: het zal absoluut nodig zijn voor de zelfvoorziening. Er werd vaak heel kritisch gekeken naar de Vlaamse land- en tuinbouw en er werd gezegd dat we veel meer produceerden dan we zelf nodig zouden hebben. Wel, als er iets is dat onder druk staat in Vlaanderen en natuurlijk ook op Europese schaal, dan zijn het wel onze eieren. Dus wat dat betreft, collega’s, houd ik een pleidooi om dat ondernemerschap maximaal te steunen en het hier alle kansen te geven, binnen een gelijk Europees speelveld.

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Collega’s, iedereen hier draagt de pluimveesector een warm hart toe. We zien ook dat de eierconsumptie stijgt, wat op zich een goede zaak zou zijn voor heel onze pluimveesector. Ik wil wel even het volgende benadrukken. Men zegt hier dat we moeten opletten dat we geen eigen wetgeving maken die verstorend werkt, want dat is wat op dit ogenblik verstorend werkt voor de pluimveesector. We zitten enerzijds met het verbod op kooihuisvesting en anderzijds met het nadeel dat we krijgen vanuit Oekraïne. Allemaal goed en wel, maar ik heb niet de pen vastgehouden voor die Codex Dierenwelzijn, mijnheer Dochy. Dat wil ik eerst even meegeven. Ik weet dat er heel veel issues waren, onder andere ook rond de visjes en tal van andere diersoorten. Maar als iedereen hier de mond vol heeft van een gelijk speelveld, dan moeten we ervoor zorgen dat onze pluimveesector inderdaad kan rekenen op dat gelijke speelveld.

Dat betekent ten eerste dat wij niet de vlucht vooruit hoeven te nemen en strenger hoeven te zijn dan wat de Europese regelgeving oplegt. En ten tweede blijf ik erbij dat, als men straks gaat onderhandelen over het verlengen van de handelsvoordelen voor Oekraïne, dat daar ook op tafel mag worden gelegd. Ik denk dat dat de verantwoordelijkheid is, minister, om daar dan ook werk van te maken, als we toch allemaal de pluimveesector een warm hart willen toedragen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.