Pachtende landbouwers in de Brabantse Wouden

De heer Slootmans heeft het woord.

Minister, ik ben geen vast lid van deze commissie, maar ik stel deze vraag om uitleg omdat verschillende landbouwers me met de moed der wanhoop contacteerden over wat er zich momenteel voordoet in het projectgebied van de Brabantse Wouden. Daar worden er massaal gronden aangekocht door onder andere, en vooral, het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Ik heb gezien dat de collega's Van Hulle en Coel daar ook al verschillende vragen over hebben gesteld.

In het kader van de creatie van een nationaal park dat dan Brabantse Wouden zou heten, probeert het ANB sinds 2020 zoveel mogelijk percelen te verwerven om op die manier bosverbindingen te realiseren en een groot Brabants woud te creëren dat zich uitstrekt van het Meerdaalwoud in het Leuvense over het Zoniënwoud tot het Hallerbos, met een totale oppervlakte van 10.000 hectare. Volgens de laatste informatie waarover we beschikken, blijkt dat het ANB sinds de projectoproep van minister Demir in 2020 al meer dan 100 hectare landbouwgrond heeft verworven in de regio van de Brabantse Wouden.

Het fundamentele probleem daarbij is dat het dikwijls gaat, niet zomaar om landbouwgrond, maar om verpachte gronden. Zo bleek uit een antwoord op een schriftelijke vraag van Arnout Coel in maart 2021 van minister Demir dat ruim de helft van de aangekochte percelen door het ANB verpacht waren. Uit haar antwoord bleek ook dat de bebossing op die pachtgronden zal worden uitgesteld tot dat gebruiksrecht is beëindigd. Daaruit kunnen we concluderen dat het ANB geen nieuwe pachtovereenkomsten zal sluiten met de huidige pachters wanneer de pachtperiode voorbij is. Een pachtperiode duurt normaal gezien negen jaar. Als die volgend jaar afloopt, zal men met andere woorden geen nieuwe pachtovereenkomst met die mensen sluiten, waardoor ze bepaalde inkomsten definitief kwijt zijn en waardoor de leefbaarheid van hun bedrijf wordt gehypothekeerd.

Men neemt 15 of 20 procent van hun totale oppervlakte af, en dat is niet zoveel, zegt men. Maar hun rotatieteelt, hun machinerie en hun leningen zijn daarop afgestemd. Het is dus niet zomaar een kwestie van hier en daar een hectare van de honderd weg te nemen en dat dat het bedrijf niet zou hypothekeren.

Op dit moment biedt de pachtwetgeving geen bescherming aan de pachters – wel aan de verpachters, maar niet aan de pachters. Zo stelt de Pachtwet dat de pachter geen recht van voorkoop heeft ingeval van verkoop aan een openbaar bestuur voor doeleinden van algemeen belang. Tijdens hoorzittingen in deze commissie naar aanleiding van de nieuwe Pachtwet die er zou aankomen, is daar ook voor gewaarschuwd door BB en het Algemeen Boerensyndicaat (ABS). Zij gaven aan dat het begrip ‘algemeen belang’ veel te vaag en te ruim is, en er dus nood is aan een afbakening, een verduidelijking om zo een grotere bescherming te bieden aan de pachtende landbouwers.

Bijkomend – en dat is een heel cynisch element – blijkt het zo te zijn dat het ANB aan de pachters sommen voorstelt die pakken hoger liggen dan de marktprijs. Ik heb biedingen gezien die tot 30 procent boven de marktprijs gingen, en dat is hallucinant. Het komt er in feite dus op neer dat men belastinggeld, dat ook deels afkomstig is van die landbouwers, gebruikt om de verpachters te gaan verleiden om hun gronden te verkopen. Op die manier, cru gesteld, steekt men toch een mes in de rug van de landbouwer.

Minister, dat is in een notendop de problematiek. Ik kom tot mijn vragen. Hebt u al overleg gehad met minister Demir over de situatie van de landbouwers in het projectgebied van de Brabantse Wouden? Zo ja, wat was het resultaat? Zo neen, plant u dit te doen? Met welk uitgangspunt gaat u dan aan de tafel zitten? Dat lijkt me wel fundamenteel.

Zult u binnen de Vlaamse Regering het toch wel agressieve aankoopbeleid van het ANB aan de kaak stellen, zeker in het licht van het conflict in Oekraïne en de gevolgen daarvan op onze voedselvoorziening?

Welke rechtszekerheid biedt u vandaag aan de pachtende landbouwers die in het projectgebied van de Brabantse Wouden vallen? Zult u als minister van Landbouw uw collega-minister van Omgeving aansturen om onze boeren de kans te geven om een nieuwe pachtovereenkomst te sluiten – dat is toch belangrijk – met de pachter, dat dan ANB zou zijn, zodat ze hun landbouwactiviteiten verder kunnen zetten, eventueel met bepaalde randvoorwaarden voor gedeeltelijke bebossing of bewaking?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Slootmans, ik dank u voor de vraag.

U hebt het over het agressieve aankoopbeleid. Ik vermoed dat u daarmee verwijst naar de brieven die het Agentschap voor Natuur en Bos in 2020 verstuurde naar een aantal grondeigenaars in Vlaams-Brabant om een bod te doen op percelen in hun eigendom. Ik heb daar uiteraard met collega Demir over gesproken. Wel, die aanschrijfactie is stopgezet. Collega Demir heeft dat ook geantwoord aan collega Coel, omdat zij zelf ook vond dat die aanschrijfactie van ANB als agressief kon worden ervaren.

De boeren die de verkochte gronden pachten, blijven uiteraard beschermd door de Pachtwet. Een pachtcontract eindigt namelijk niet louter omdat de Vlaamse overheid die gronden aankoopt. De pacht loopt gewoon verder. Na afloop van de periode van negen jaar begint er gewoon een nieuwe periode, tenzij de pachtovereenkomst wordt opgezegd. Er is dus in geen enkel geval een automatische beëindiging van de pacht.

Het is natuurlijk wel zo dat de pacht in dat geval kan worden opgezegd voor doeleinden van algemeen belang. Dat is wellicht ook het punt dat u aanhaalt. Bebossing is een reden van algemeen belang en het ANB zou dus de pacht kunnen beëindigen, maar dat moet nog steeds gebeuren volgens de regels van de Pachtwet.

Zoals u weet, wordt er op dit moment gewerkt aan een hervorming van de pachtregelgeving. De auteur hiervan zit aan mijn linkerzijde, vanuit uw standpunt aan mijn rechterzijde. De opzeg om te bebossen of natuur te realiseren, is ook een element dat in deze hervorming aan bod komt en het is de bedoeling om deze opzegmogelijkheid duidelijk af te bakenen. Hier is een verheldering misschien wel noodzakelijk. In het regeerakkoord hebben we afgesproken dat we voor bebossing in eerste instantie inzetten op de niet-beboste als bos bestemde gebieden of waar mogelijk natuurgebieden. Die afspraak wordt ook meegenomen bij de hervorming van de pachtregelgeving. Zo is het de bedoeling om de realisatie van bos of natuur niet meer in alle gevallen als geldige reden te erkennen om de pacht op te zeggen.

Ik spreek in de voorwaardelijke wijs omdat er nog aan die hervorming wordt gewerkt. Tot hier een stand van zaken.

De heer Slootmans heeft het woord.

Minister, u zegt dat de biedingen zijn stopgezet. Ik heb dat ook gelezen in een schriftelijk antwoord dat intussen al een jaar geleden is gegeven. Wij wisten natuurlijk niet dat dat nog altijd zo was, want men had gezegd dat men ging heroverwegen. Wij nemen er akte van.

U zegt dat de pachtwetgeving hen beschermt omdat de pacht blijft lopen. Dat is wel evident, maar als de pacht volgend jaar of over twee jaar stopt, impliceert dat wel dat het ANB ze op dat moment zal stoppen. Ze zeggen ook letterlijk dat men de pacht zal beëindigen en geen nieuwe pachtovereenkomst zal sluiten. Het zou nochtans perfect mogelijk moeten zijn. U als minister van Landbouw zou daarop moeten aansturen. Er zou met bepaalde randvoorwaarden kunnen worden gewerkt, zoals behaging of bebossing in de valleien of op de plateaus.

Die optie wordt momenteel uitgesloten. Wat rechtszekerheid betreft, leven die mensen in een totale vorm van onzekerheid.

Ik begrijp uit uw antwoord dat u de problematiek toch enigszins ernstig neemt. Ik kan alleen maar hopen dat u met die bezorgdheid ook aan de slag gaat, en met minister Demir toch zo snel mogelijk een oplossing uitwerkt die niet alleen vertrekt vanuit het oogpunt van bebossing en van groencreatie, maar ook vanuit het standpunt van de landbouwer. Want die mensen voelen zich vandaag echt gedupeerd, die voelen zich echt gepakt, een mes in de rug gestoken. Voor sommigen is het na het stikstofakkoord echt de druppel te veel. Vorige week zei een landbouwer bij ons in Dworp nog tegen mij, bijna met de tranen in de ogen, – en dit zijn harde woorden, ik besef dat – dat het eigenlijk nodig zou zijn dat de oorlog tot hier komt, opdat de mensen en de politici in de Wetstraat zouden beseffen hoe belangrijk de boerenstiel is in het kader van voedselvoorziening. Om u maar te zeggen hoe diep de frustratie en de woede zitten.

Ik heb daar nog een aantal bijkomende vragen bij, minister. Welke garanties biedt u, als minister van Landbouw, aan de landbouwers, opdat er in het kader van de huidige bosuitbreidingsplannen niet overgegaan zal worden tot onteigening? We zitten nu in de fase waar men gronden opkoopt van de verpachters, maar er is natuurlijk nog heel veel grond die het Agentschap voor Natuur en Bos op het oog heeft en die eigendom is van de landbouwers zelf. Daar zou men dus kunnen overgaan tot onteigening. Kunt u verzekeren dat men niet zal overgaan tot onteigening, om er vervolgens een aantal bomen te planten?

Wanneer krijgen de boeren definitief duidelijkheid over welke percelen geïmpacteerd zijn en welke niet? Dat is eigenlijk misschien de belangrijkste vraag vandaag. Het is ook de belangrijkste vraag waar de boeren mee zitten, want nu heerst er totale onzekerheid. Collega Van Hulle heeft daarover ook een vraag gesteld aan minister Demir. Maar in haar schriftelijk antwoord stelde de minister dat die vraag niet relevant was. Dat staat letterlijk vermeld in een schriftelijk antwoord. Hallucinant. Er is niets relevanters dan dat, maar voor de minister was het geen relevante informatie.

Welke initiatieven neemt u opdat de pachters betrokken zouden worden bij de aankoop van het Agentschap voor Natuur en Bos? Want in tegenstelling tot wat het ANB beweert, is er tot op vandaag niet de minste sprake van dialoog of inspraak. Men plaatst die mensen gewoon met de rug tegen de muur en vraagt hen om te assumeren, om te slikken. Die dialoog waarover men het heeft, zou ook wel eens in de praktijk uitgewerkt mogen worden. Het zou goed zijn dat u, als hoeder van de landbouwers, de verantwoordelijkheid op u zou nemen om daar bij uw collega Demir, die tot nader order nauwelijks het belang van de landbouwer in ogenschouw neemt, op aan te sturen.

Welke maatregelen kunnen lokale besturen, ten slotte, vandaag nemen – en dat is ook heel belangrijk – om de belangen van hun landbouwers in deze specifieke omstandigheid te verdedigen? Want zij staan vandaag eigenlijk totaal machteloos tegenover het agressieve aankoopbeleid van het Agentschap voor Natuur en Bos, ondanks het feit dat zij wel iets willen doen. Ik heb zelf al die webinars meegemaakt. Het zijn burgemeesters van uw partij die met de handen in het haar zitten en allemaal naar boven kijken: ‘Ja, gij zit in het Vlaams Parlement. Ga het aan mevrouw Crevits vragen. Die zal het wel oplossen.’ Dus bij dezen, minister, ik zit hier, en het is echt een wanhoopskreet.

De heer Coel heeft het woord.

Bedankt, collega Slootmans, om ook eens tot in de commissie Landbouw te komen. De problematiek is mij zeer goed bekend. Ik heb ook met heel veel van de betrokken boeren gesprekken gehad. Ik heb naar aanleiding daarvan, ondertussen toch al meer dan een jaar geleden, de situatie aangekaart op het kabinet, en ook via schriftelijke vragen bevraagd. Die brievencampagne is dan ook effectief stopgezet. Er is ook ter plaatse in de provincie overleg aangegaan met de sectororganisaties om te kijken hoe dat op een ordentelijke manier georganiseerd kan worden. Ik denk dat we toch ook het kind met het badwater niet moeten weggooien. Ik denk dat in een provincie die zeer versnipperd is qua verwevenheid tussen landbouw en natuur, zo’n project als de Brabantse Wouden zeker bepaalde troeven heeft.

In de kerngebieden waar de grote bossen zijn, moeten we vertrekken van het uitgangspunt dat er moet worden bebost in groene zones waar er nog niet bebost is. De problematiek is vooral: waar maken we de verbindingen? Die verbindingen kunnen best niet lukraak op een kaart vanuit een bureau worden getrokken. Daarover zou er het best overleg zijn met de betrokken landbouwers. Kunnen we in plaats van de ideale weg te kiezen misschien in overleg gaan, huiskavels proberen te sparen, zoeken naar de minst vruchtbare stukken grond waarlangs we verbindingen kunnen maken in plaats van door heel productieve akkers? Op dat vlak is zeker ruimte voor verbetering.

Ik wil toch benadrukken dat de problematiek van de agressieve aankoopstrategie, zoals u die noemt, al anderhalf jaar geleden is aangekaart en ook door de minister kordaat is aangepakt in overleg met haar administratie.

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Slootmans, ik voel me een beetje bijzonder omdat het ANB niet onder mijn bevoegdheid valt. Dat hebt u ook zelf gezegd. Anderzijds deel ik absoluut de zorgen van de boeren. Die briefschrijfactie is uiteraard ook op mijn kabinet terechtgekomen. Dat was heel bijzonder om vast te stellen. Het was niet de afspraak dat dat zou gebeuren, en de actie is ook stilgelegd.

U vroeg of ik niet kon vragen dat de boeren hagen of bos aanplanten. Kijk, in het regeerakkoord staat dat we geen teelteisen of -beperkingen gaan opleggen aan boeren. Voor mij is de teeltvrijheid elementair. Ik vind dat de eigenaar van een perceel de vrijheid moet hebben om te kiezen wat hij daarop zet. Ik ga daar ook geen beperkingen op voorstellen. Ik wil dat echt niet. Die vrijheid draag ik hoog in het vaandel.

U had ook een opmerking over voedselzekerheid. In antwoord op een van de vorige vragen van de collega's heb ik deze voormiddag gezegd dat we maximaal tegemoetkomen aan de invulling van het Europees steunpakket in het kader van voedselzekerheid. We gaan zelfs tot maximale percentages in wat Vlaanderen extra mag voorzien in het kader van die voedselzekerheid. Dat is een antwoord op uw vraag.

Ik hoop uit de grond van mijn hart dat de oorlog niet tot hier komt en dat die zo rap mogelijk kan worden beëindigd. Ik vind die vergelijking eigenlijk een beetje lastig om te aanhoren.

Onteigening is vandaag zeker niet aan de orde. Het is een ultiem instrument, maar dat kun je enkel inzetten als er geen andere mogelijkheid is om een bepaalde doelstelling te bereiken. Ik heb u proberen duidelijk te maken wat er in het regeerakkoord staat over bebossing, welke gronden we prioritair moeten inzetten. Daar hoort die vruchtbare landbouwgrond niet bij. Laat me daarover duidelijk zijn.

Ik ben er wel van overtuigd dat de Pachtwet op een aantal punten moet worden bijgestuurd, dat die wat helderder moet worden. Ik heb daar een paar voorbeelden van gegeven. Op dit ogenblik wordt daaraan gewerkt.

Inzake de duidelijkheid over de impact van bepaalde percelen als er een aankoop gebeurt door het ANB: ik heb daar geen lijst van, ik weet niet welke percelen dat zijn. Als u een schriftelijke vraag zou stellen over welke percelen het ANB in een bepaalde zone heeft aangekocht, dan moet u daar toch een antwoord op krijgen.

Daar antwoordt ze niet op.

Dat lijkt mij bijzonder vreemd. Als het gaat over wat er in aanmerking komt om aan te kopen, dan kan ik me inbeelden dat je daar moeilijk op kunt antwoorden. Als het gaat over wat er is aangekocht, moet daarop toch een antwoord kunnen worden gegeven. Ik kan daar niet voor zorgen. Die vragen behoren tot de bevoegdheid van een andere minister, dus die moet u daar stellen. In elk geval heeft de minister mij verzekerd, niet alleen in uw antwoord, maar ook aan mezelf, dat ze de manier waarop het ANB heeft gehandeld, om die reden niet wenst.

Inzake uw opmerking over het betrekken van de boeren, zou ik het ideaal vinden mochten boeren zeer actief worden betrokken in het aankoopbeleid van het ANB. Dat zou ook de relaties een stukje kunnen verbeteren. Maar goed, dat is ook nog ‘work in progress’.

Lokale besturen kunnen uiteraard ook een eigen politiek voeren als het gaat om grondbeleid. Ze kunnen al dan niet beslissen om over te gaan tot de verkoop van gronden die in eigendom zijn. Vandaag zijn heel wat gronden in eigendom van lokale besturen. Ze beschikken dus ook over een niet-onbelangrijke hefboom.

We hebben ook een aantal stimulerende maatregelen in het vooruitzicht gesteld – dat weet u wellicht – voor de gronden die niet meer bebouwd zullen worden, voor als je die gaat gebruiken om te bebossen, om er natuur van te maken of om er agrarische grond van te maken, wat ook een goede zaak is.

Ik besef dat het een delicaat dossier is, maar er zijn wel wat maatregelen genomen en er zullen er nog worden genomen die ook voor helderheid kunnen zorgen.

De heer Slootmans heeft het woord.

Eerlijk gezegd, rechtszekerheid is nul, zoals blijkt uit uw antwoord.

Collega Coel zei – en u had dat ook al gezegd – dat die biedingen zijn gestopt. Het is natuurlijk wel zo – en dat zat ook in een van de schriftelijke antwoorden – dat verpachters die biedingen pas later krijgen en overgaan tot het besluit om toch te verkopen. Die biedingen van destijds impacteren de pachters anno 2022 nog wel degelijk.

Natuurlijk is er een absolute vrijheid van teelt, maar als de grond wordt verkocht aan het ANB en de pachtovereenkomst is gedaan en het ANB wil geen nieuwe pachtovereenkomst sluiten, dan zou u als minister van Landbouw aan het ANB moeten vragen om nieuwe pachtovereenkomsten te sluiten, eventueel met randvoorwaarden. Anders hebben ze gewoon niks. U zegt dat het nooit om vruchtbare landbouwgrond gaat, maar ik kan dat gewoon zwart op wit tegenspreken. Het is wel degelijk het geval.  (Opmerkingen van minister Crevits)

U zegt dat er geen vruchtbare landbouwgrond door het ANB wordt aangekocht.

Ik heb gezegd dat het regeerakkoord helder is over waar de bebossing prioritair moet gebeuren. Onze vruchtbare landbouwgrond staat niet in het prioriteitenlijstje. Ik heb de twee voorbeelden gegeven. Het gaat over bebossen in natuurgebied of in als bos bestemd gebied waar de bestemming niet wordt gerespecteerd. Ik heb u het kader geschetst. Het zijn niet de prioriteiten die in het regeerakkoord staan en dus ook niet de prioriteiten waar de administratie zich op moet focussen.

Ik heb niet gezegd dat het niet gebeurd is. Er zijn aankopen gebeurd. U weet alleen nog niet precies waar.

Jawel.

U zei dat de minister zei dat ze het lijstje niet wou geven.

Ik ken wel boeren. Ik ben bij boeren geweest die hebben getoond welke landbouwgrond betrokken is.

Wat de lokale besturen betreft, hebt u gelijk wanneer het gaat over eigendom van de lokale besturen. Bij ons in Beersel is er heel veel grond eigendom van het OCMW van Brussel. Dat is historisch zo gegroeid. Wij hebben daar als gemeente niets in te zeggen en dan zitten de lokale besturen met de handen in het haar. Ze willen hun landbouwers wel helpen, maar kijken naar boven, naar Vlaanderen, en daar blijft het licht voorlopig uit.

Wij zullen minister Demir ook nog aan de tand voelen. Het is al gezegd dat de belangen van de landbouwers niet bepaald in haar prioriteitenlijstje staan. Minister, wij rekenen echt op u als hoeder van de landbouwers. Anders is het gewoon over en out voor veel boeren.

Het is niet gebruikelijk, maar voor de hygiëne van het debat wil ik een technisch element verduidelijken. U spreekt over aflopende pachtcontracten. De Pachtwet is specifiek en in de Pachtwet loopt een contract nooit echt af, behalve wanneer het gaat over een pacht die daarvoor specifiek is gemaakt, een loopbaanpacht. Die stopt op het moment dat de pachter op pensioen gaat. In alle andere gevallen krijgt men automatisch een pachtvernieuwing, een verlenging van de pacht met negen jaar.

Het enige wat inderdaad correct is en wat moet gebeuren in het geval het ANB de gronden wil gebruiken, is dat ze een opzeg kunnen geven voor algemeen belang, zoals de minister heeft gezegd. Zij moeten een nieuw initiatief nemen: na de aankoop ook een opzeg voor algemeen belang ten aanzien van de pachter. Het is een afzonderlijke procedure die voorzien is.

Het is dus niet zo dat er een nieuw contract moet worden afgesloten. De pacht loopt gewoon verder met de nieuwe eigenaar, hier het ANB. Als het ANB over de gronden wil beschikken, dan moet het een opzeg geven voor algemeen belang, wat het theoretisch kan.

Uw vraag is niet: geef een nieuw pachtcontract. Uw vraag is: zorg dat het ANB geen opzeg geeft. Dat is een kleine nuance en een technische verduidelijking.

De vraag om uitleg is afgehandeld.