PFAS-crisis: vergoeding landbouwbedrijven

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie. 

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Voorzitter, ik kom terug op de vraag die ik net voor de zomer aan de minister heb gesteld over de schadevergoeding voor de landbouwbedrijven in Zwijndrecht die in de onmiddellijke omgeving liggen van de 3M-site en slachtoffer zijn geworden van het PFOS-schandaal.

Minister, u liet toen weten dat het in totaal om 264 landbouwbedrijven ging, waarvan er 42 een of meerdere percelen hebben in de kleinste perimeter tot anderhalve kilometer in de buurt van 3M. Het ging om bedrijven met akkerbouw, weiland, fruitteelt en in mindere mate groenten en aardappelen. Een aantal van die bedrijven – en dat is een belangrijk deel van mijn vraag – waren ook actief in de korte keten en zijn heel zwaar getroffen door een omzetverlies. De procedure was toen nog volop in de onderzoeksfase, maar ondertussen is bekend geworden dat 37 van die landbouwbedrijven een tegemoetkoming aanvragen voor de schade die ze hebben geleden door de no-regretmaatregelen.

De landbouwers hadden een drietal weken de tijd om een tegemoetkoming aan te vragen. Het eerste luik van de procedure is afgesloten. In een volgende fase bepaalt de stuurgroep, met vertegenwoordigers van onder andere landbouworganisaties, het departement, de opdrachthouder en 3M, welke vergoedingen worden uitgekeerd. Zodra dat is gebeurd, komt er een concreet financieel voorstel. Het is de bedoeling om alle ontvankelijke dossiers af te handelen tegen eind maart en de betaling in april te laten plaatsvinden. Dat is allemaal dichtbij.

Minister, is er al zicht op de totale schade die de 37 bedrijven die een dossier hebben ingediend, hebben geleden?

Over welk soort bedrijven gaat het precies? Wat zijn hun activiteiten en omvang? Zijn veel van die bedrijven actief in de korte keten en/of in de biosector? Dat is immers een bezorgdheid.

Werd er ook nagegaan waarom sommige bedrijven geen dossier hebben ingediend?

Zijn er richtlijnen over de concrete manier en omvang van de schadevergoedingen?

Welk budget wordt er van overheidswege voorzien en welk bedrag verwacht men van 3M zelf?

Werd met betrekking tot de regeling inzake staatssteun bij de Europese Commissie aangemeld dat er vergoedingen zullen worden toegekend aan de getroffen landbouwbedrijven?

Tot slot, vanaf welk moment wordt de periode waarvoor bedrijven in aanmerking komen voor schadevergoeding, gerekend? Is dat vanaf het ogenblik waarop de overheden maatregelen hebben genomen of vanaf het ogenblik waarop bedrijven effectief verliezen hebben geleden na het uitlekken of na de start van de crisis?

Collega Talpe, dank u wel voor deze belangrijke vraag waarmee we deze problematiek in deze commissie verder kunnen opvolgen.

Minister Crevits heeft het woord.

De beoordeling gebeurt door een stuurgroep onder leiding van de opdrachthouder Karl Vrancken. Er werden 37 aanvragen ingediend. De aanvragen worden momenteel verwerkt, maar er zijn nog geen resultaten bekend. De beoordeling zal uiteraard grondig en met respect voor de privacy van de individuele indieners gebeuren.

De landbouwbedrijven die een dossier indienden, situeren zich hoofdzakelijk in de directe omgeving van de 3M-site in Zwijndrecht. Het zijn bedrijven die groenten, fruit, vlees en eieren produceren. Zoals u zelf onder de aandacht brengt, gaat het om bedrijven die via korte keten vermarkten maar ook via de reguliere keten. Ook gaat het om een paar bedrijven met eigen verwerking en CSA-bedrijven (community-supported agriculture). Zoals altijd in de landbouw zijn er heel veel types van bedrijven.

De regeling betreft een tegemoetkoming voor geleden schade ten gevolge van de no-regretmaatregelen. Enkel bedrijven in de nabije omgeving konden een aanvraag indienen. Het gaat om een tegemoetkoming van geleden omzetverlies, bijkomende operationele kosten en verlies aan arbeidstijd. Het zijn drie rubrieken. De gerapporteerde verliezen, de bijkomende operationele kosten en het verlies aan arbeidstijd gaan over de periode na de eerste berichtgeving over de PFOS-problematiek en worden zo meegenomen in de regeling. Wat er niet in zit, is bijvoorbeeld waardeverlies van gronden, omschakelen of stopzetting van bedrijven. Die vallen buiten deze regeling. De regeling gaat over de direct geleden schade.

Bedrijven hadden drie weken de tijd om een aanvraag in te dienen. Bedrijven die geen aanvraag tot tegemoetkoming indienden, werd niet gevraagd naar de reden hiervoor. Ze zijn wel allemaal individueel gecontacteerd. Dat wil ik wel meegeven.

De vergoedingen die in het kader van deze regeling worden betaald, worden volledig gefinancierd door 3M. Het is, zoals ik al enkele keren heb gezegd in deze commissie, een regeling tussen een individueel landbouwbedrijf en 3M, waar de overheid buiten staat. Er is dus ook geen sprake van staatssteun. Het staatssteunkader is daarop helemaal niet van toepassing, omdat het een regeling tussen twee bedrijven is, waarbij wij als facilitator optreden, zoals jullie ook hebben gevraagd dat wij hen niet allemaal individueel laten handelen. In die zin is staatssteun eigenlijk geen probleem.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Minister, dit was inderdaad een opvolgvraag waarover ik graag een stand van zaken heb nu we de einddatum inzake de schadevergoeding zien naderen. Het gaat inderdaad tussen het bedrijf en individuele landbouwers. We hebben over dit dossier al van gedachten gewisseld en het is belangrijk dat we een vinger aan de pols houden.

Minister, het is goed dat die vergoeding er komt voor de bedrijven die in de kleine perimeter liggen. De vraag zal natuurlijk zijn: wat met de bedrijven die daar net buiten liggen? We hebben 222 bedrijven die daar net buiten liggen en die ook wel verliezen hebben moeten incasseren. Zoals het nu voorligt, gaat het enkel over die 37 bedrijven. Voor de rest veronderstel ik dat u kunt bevestigen dat daarvoor geen schadevergoeding komt.

Ik noteer ook dat omzet, operationele kosten en verlies arbeidstijd worden vergoed. Ik veronderstel dat dit dan op enige manier moet worden gedocumenteerd. Ik weet niet of we daar zelf ook begeleiding in geven, of dat het iets is dat wordt afgehandeld tussen het bedrijf 3M en de landbouwers zelf, zodat ze weten wat ze moeten aanleveren om de juiste vergoeding te krijgen.

Waardeverlies gronden is inderdaad een moeilijke kwestie als dat niet wordt vergoed. Het kan natuurlijk allemaal rechtstreeks verbonden zijn met dit PFAS-geval, maar goed, het is wel moeilijk en ergens moet er een grens worden gesteld.

Minister, ik dank u in ieder geval voor uw antwoord en verwacht nog een kleine toelichting over een aantal kleine elementen die ik daarnet heb aangehaald. Als de vergoeding volledig is toegekend en als we meer weten, komen we hier zeker op terug.

De heer Nachtergaele heeft het woord.

Minister, het is zeer goed dat we een eerste snelle tegemoetkoming voor de sector rond zullen krijgen. De overheid kennende, vind ik dit echt snel. Het is een mooie prestatie.

Ik heb wel nog een aantal vragen over de no-regretmaatregelen die elders in Vlaanderen zijn getroffen. Het gaat vaak over no-regretmaatregelen rond zelfgekweekt voedsel en het gebruik van grondwater. Het gaat uiteraard over een veel kleinere perimeter. Tot nu toe vernemen we heel weinig over landbouwers die hierbij zijn betrokken in andere dossiers. Minister, hebt u nog weet van dossiers waar no-regretmaatregelen van toepassing zijn op landbouwers? Hoe worden die landbouwers bijgestaan? Wordt u op de hoogte gehouden van de impact op de landbouw in andere dossiers? Worden er nu al plannen opgemaakt om die landbouwers vanuit het departement mogelijk bij te staan?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega's, excuus, ik was net een beschuitje aan het eten. Jammer genoeg geen garnaalkroket, maar blijkbaar had ik wel honger gekregen na de vorige vraag om uitleg. Ik dacht dat collega Nachtergaele nog een halve minuut zou doorgaan met zijn opmerking, maar het was iets sneller gedaan dan ik mijn mond leeg kon eten. Waarvoor mijn excuses.

Collega Talpe, er is inderdaad een werkgroep die de indeling van de dossiers opvolgt en waarin ook de landbouworganisaties een rol opnemen. Ze doen dat trouwens ook heel goed. Ook het departement Landbouw en Visserij biedt ondersteuning in de werkgroep.

Zoals gezegd, collega's, gaat het hier om schadevergoeding ten gevolge van no-regretmaatregelen. De schade ten gevolge van de vervuiling moet nog afgehandeld worden. Dat hangt af van de verdere onderzoeken. Het is dus eigenlijk stap één, een regeling met het bedrijf voor die no-regreteffecten na de eerste communicaties.

Collega Nachtergaele, u vroeg naar de no-regretmaatregelen in andere regio’s. Dat is een belangrijk aandachtspunt, dat ook opgevolgd wordt door Karl Vrancken. Hij volgt dat op voor heel Vlaanderen. Dat wordt dus mee in ogenschouw genomen.

Voorlopig heb ik nog niet gehoord dat er plannen zouden zijn om een gelijkaardig vergoedingssysteem verder weg van de site van 3M te voorzien, maar er is aan de werkgroep wel gevraagd om de huidige regeling te evalueren. En dat doen ze dan samen met de landbouworganisaties. Dat punt wordt dus ook vervolgd. We houden dat ook goed in het oog.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

We gaan het verder opvolgen, zowel de eerste fase nu als dan uiteindelijk de afwikkeling van het finale schadedossier.

De vraag om uitleg is afgehandeld.