Droogte: gaan de kranen deze zomer dicht?

Waarom is een plan nodig?

Snikhete, kurkdroge zomers. We hebben er al wat gehad de voorbije jaren en door de klimaatverandering zullen ze steeds vaker voorkomen. Een plan van aanpak bij (dreigende) waterschaarste had Vlaanderen nog niet. “Vroeger werden maatregelen een beetje op buikgevoel afgekondigd”, zegt waterbouwkundige Patrick Willems (KU Leuven), onder wiens leiding het plan tot stand kwam. “Nu hebben we een wetenschappelijk onderbouwde leidraad.”

Wanneer treedt het in werking?
Minister Zuhal Demir (N-VA) heeft waterplan klaar: gaan de kranen deze zomer dicht als het te droog wordt?
Waterbouwkundige Patrick Willems (KULeuven). Foto: Dirk Vertommen

Vanaf deze zomer zal het plan aangeven welk watergebruik het best aan banden wordt gelegd als droogte ons daartoe dwingt. Om tot maatregelen over te gaan, moet de droogte-indicator het alarmniveau (‘dreigende schaarste’) of het crisisniveau (‘effectieve schaarste’) bereiken. De voorbije vier zomers bereikten we telkens het alarmniveau. Volgens Willems hebben we een paar keer heel dicht bij een crisis gestaan. “Vlaanderen is kwetsbaar door een hoge bevolkingsdichtheid, een paar veeleisende sectoren en het ontbreken van grote rivieren zoals de Rijn in Nederland.”

Kan kraantjeswater afgesloten worden?

Gaan de alarmbellen af, dan ligt er een lijst met mogelijke maatregelen klaar. Om te beginnen wordt niet-essentieel watergebruik verboden. Dat gaat van een sproeiverbod in de tuinen tot het stilleggen van de pleziervaart. Hoe ernstiger de situatie, hoe ingrijpender de maatregelen. Het stilleggen van bedrijven, een irrigatieverbod van akkers en zelfs een totaal vaarverbod staan in het plan.

Maar er zijn ook enkele no-go’s. “De gezondheid van mens en dier is een absolute prioriteit. Leidingwater zal ter beschikking blijven voor essentiële toepassingen zoals drinken, koken en wassen”, zegt Willems. Daarnaast mag de veiligheid niet in het gedrang komen. Kerncentrales en sommige bedrijven in de chemische industrie kunnen niet zomaar afgekoppeld worden. “En we willen ook onherstelbare schade aan kwetsbare natuur vermijden.”

Wie bepaalt welke maatregelen wanneer ingaan?

Het plan is geen afschakelplan waarvan de maatregelen vanzelf ingaan als een drempelwaarde wordt overschreden. De beslissing ligt nog steeds bij de gouverneurs en de lokale overheden. “Wij hebben een tool ontwikkeld die afhankelijk van de toestand aangeeft welke maatregelen het best genomen worden. Beleidsmakers krijgen inzicht in de ecologische maar ook sociale en economische gevolgen.”

De tool is toegespitst op verschillende regio’s in Vlaanderen. Zo zou het kunnen dat in en rond het Albertkanaal ingegrepen moet worden, terwijl landbouwers in het IJzerbekken wel water mogen blijven oppompen.

Hoe staan we er momenteel voor?

Het heeft gesneeuwd begin april, maar regenwolken zagen we afgelopen maand nauwelijks. “De situatie is bijna vergelijkbaar met vorig jaar. Al was het toen nog extremer”, zegt Willems. De lage grondwaterstanden tonen dat we de gevolgen van de voorbije droge zomers nog meeslepen. Maar als de weergoden ons gunstig gezind zijn, dan kan een nieuwe dreigende crisis vermeden worden.