Effect GLB op de generatiehernieuwing op het platteland

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Vandenhove heeft het woord.

De Europese Commissie heeft zich gebogen over de gevolgen van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) op de generatiehernieuwing en de ontwikkeling van lokale tewerkstelling op het platteland. Dat heeft ook consequenties voor ons in Vlaanderen. In 2016 waren er in Europa voor elke landbouwer jonger dan 40 jaar, 3 landbouwers die ouder dan 65 jaar waren. Volgens de Europese Commissie is de generationele vernieuwing een van de grootste uitdagingen voor rurale gebieden. Dat is niet alleen zo voor de landbouwsector.

Het is dan ook een van de doelstellingen van het GLB om het aantal jonge landbouwers te doen toenemen. De analyse die de Europese Commissie maakte, stelt vast dat de maatregelen binnen het GLB positief hebben gewerkt, maar onvoldoende zijn. Het gaat specifiek over de directe steun voor jonge boeren, investeringssteun en vestigingssteun. Uiteraard gaat mijn vraag om uitleg over de landbouw want dit is belangrijk op het platteland, maar ze gaat zeker ook over enkele andere factoren inzake leefbaarheid op het platteland.

De Europese Commissie stelt een verbetering vast door deze maatregelen, maar deze helpen in de eerste plaats de rentabiliteit van landbouwbedrijven nadat jonge landbouwers het bedrijf overnemen. Het draagt dus niet direct bij aan het overnemen van bedrijven. Daarnaast zijn de maatregelen niet goed aangepast aan overnames buiten de familie. De Europese Commissie concludeert dat de steunmaatregelen op zichzelf niet voldoende zijn om landbouwondernemingen te verjongen, maar dat andere barrières zoals gebrek aan kapitaal, de toegankelijkheid van grond en vooral ook de bredere economische context moeten worden doorbroken. Reken daarbij ook de leefbaarheid in het algemeen wat het platteland betreft.

Om de ontvolking van het platteland tegen te gaan en de leefbaarheid te verhogen is een integraal beleid aangewezen. Dat zegt ook de Europese Commissie.

Minister, hoe ziet u deze evolutie in Vlaanderen? Hoe ziet u de relatie tussen landbouw en de andere ontwikkelingen op het platteland? Zullen er vanuit Vlaanderen specifieke voorstellen naar het nieuwe GLB gebeuren in die richting? Aan welke voorstellen wordt er eventueel gedacht? Voorziet u eigen Vlaamse voorstellen ter aanvulling van het GLB? Welke specifieke tewerkstellingsmogelijkheden voorziet u op het Vlaamse platteland buiten de strikt agrarische sector, in de context dat het een integrale aanpak zou moeten zijn met ook een aantal andere sociaal-economische factoren dan alleen de landbouw? Ik kijk uit naar uw antwoord.

Minister Demir heeft het woord.

Dank u wel, collega Vandenhove. Ik denk dat collega Crevits hier in de commissie ook al geregeld gesproken heeft over de uitdaging voor de jonge landbouwers. Het is natuurlijk een grote uitdaging, maar ook wel een kans om de jonge landbouwers mee te nemen in het hele verhaal dat er ook zit aan te komen in het kader van het nieuwe GLB. Wij zijn dus ook betrokken. Op dit moment zijn we volle bak in voorbereiding om het nieuwe GLB op punt te stellen, waar we natuurlijk ook kijken naar het Europese verhaal, naar wat er zich binnen Europa allemaal aan het zetten is in het kader van het GLB. Ik weet dat dat nog niet rond is, dus wij proberen dat wat samen te laten bekijken. In het kader van het GLB bestaat wel de brief ‘Overnamesteun voor jonge landbouwers die een bedrijf willen overnemen’.

In het kader van mijn bevoegdheid vanuit Platteland voorzie ik vanuit LEADER steunmaatregelen voor innovatieve en kleinschalige projecten. Ik heb de keuze gemaakt om de middelen vooral in te zetten voor lokale voedselproductie en de korte keten, en ook voor landschapsbeheer. Zeker de nabijheid van voeding is van heel groot belang. Je ziet dat heel wat korteketenlandbouwers aanwezig zijn op het platteland, maar je ziet dat tegenwoordig ook aan de rand van de stad. Op zich is dat goed. Ik wil vanuit mijn LEADER-steunmaatregelen dus vooral daarop inzetten: op landschapsbeheer en om jonge landbouwers de kans te geven om zich het verhaal van lokale voedselproductie, korte keten en nabijheid van voeding meer eigen te maken.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Dank u wel, minister, voor het antwoord. Mijn collega’s en ikzelf hebben daar inderdaad ook al heel vaak vragen over gesteld aan uw collega Crevits. Maar natuurlijk strekt mijn vraag ertoe – en u hebt er ook voor een stuk op geantwoord – dat, als we het platteland willen ontwikkelen, ook in het kader van uw specifieke bevoegdheid, Platteland – naast Landbouw, voor een andere minister – we ook moeten kijken naar andere factoren en andere elementen. Dat is precies ook wat in het rapport van de Europese Commissie wordt aangehaald.

Ten tweede kan ik u alleen maar ondersteunen in het hele gebeuren van de korte keten. Maar we moeten dan ook kijken wat de economische mogelijkheden van de korte keten zijn. Nu is het vaak zo dat bestaande landbouwbedrijven op het platteland dat erbij doen, wat een heel goede zaak is. Maar je hoort dan vaak dat dat op zich economisch niet rendabel is. Ik denk dat we die piste toch wel verder moeten onderzoeken en uitbenen, om te kijken in welke mate we daar naar nieuwe ontwikkelingen of nieuwe families, jonge ondernemers, gaan om dat uit te bouwen. Deze morgen las ik nog in de krant dat in een bepaalde Limburgse gemeente – u zult het ook wel gelezen hebben – twee zonen mee in het bedrijf stappen. Dat is natuurlijk positief, dat zijn ook jonge landbouwers, maar we moeten ook vooral nieuwe landbouwers, die het misschien voor een stuk anders gaan doen, de kans geven om op het platteland aan economische activiteiten te doen.

Ten derde ben ik heel blij met uw opmerking over de landschapsparken. Daar zijn straks ook een aantal vragen over voor uw collega Crevits. Ik geloof samen met u dat die landschapsparken echt een hefboom kunnen zijn om het platteland verder te ontwikkelen. Alleen hoop ik dat we dat met een open vizier zullen benaderen. Voor alle duidelijkheid: ik moet daarvoor natuurlijk niet bij u zijn, maar ik heb ook de commentaar al gelezen van een aantal landbouworganisaties over dat hele landschapsbeheer. Ik geloof echt dat het daar mogelijk is om tot een goede samenwerking te komen tussen landbouw, natuur en het economische luik daarvan. Want landschapsbeheer, landschapsparken en nationale parken hebben natuurlijk ook een economische impact en kunnen zeker ook bijdragen aan de ontwikkeling van het platteland.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Het is duidelijk dat het GLB in het verleden, maar ook in de toekomst nodig is om de generatiewissel op een goede manier te begeleiden. Ik hoop dat het een heel belangrijke pijler blijft. Als we kijken naar de opvolging en de nood van de voedselproductie enerzijds en anderzijds het huidige aantal landbouwers dat afneemt, dan is het belangrijk om volop in te zetten op de mensen die zin hebben om te werken in de voedselproductie en in de landbouwsector, en om hen ten volle te steunen.

Ik ben wel even geschrokken, collega, dat u aanhaalt dat in een Limburgse gemeente twee jonge zonen willen instappen in het bedrijf en dat met volle goesting willen starten, maar eigenlijk moeten we ons vooral focussen op nieuwe landbouwers die het misschien wat anders zullen doen. Ik schrik een beetje van die zinsnede en van die stellingname. Ik hoop in ieder geval niet dat er een onderscheid wordt gemaakt tussen jonge landbouwers die zin hebben om in de landbouw te stappen. Ik ga ervan uit dat we al die jonge ondernemers volop zullen ondersteunen.

Minister, u haalt het punt aan dat u aandacht wilt hebben voor landschapsbeheer. Dat is een interessant denkspoor. We hebben in het verleden al verschillende keren gesproken over het feit dat landbouwers ook een maatschappelijke uitdaging mee kunnen opnemen, zoals landschapsbeheer en dergelijke meer. Het is belangrijk dat er daar de nodige verdienmodellen voor uitgewerkt kunnen worden. Als we kijken naar de uitdagingen die de landbouw vandaag al heeft en naar de tijdsbesteding, is er misschien wel het plezier maar niet de ruimte om dat te doen. We zoeken altijd naar een eerlijk inkomen voor de landbouwers. Daarom is mijn vraag of u bereid bent om verdienmodellen uit te werken om landbouwers op die manier ook een rol te laten spelen in die maatschappelijke uitdagingen.

Minister Demir heeft het woord.

Collega Vandenhove, ik neem de suggesties mee.

Collega Rombouts, de landbouwbedrijven maken deel uit van de economie. Dat is natuurlijk geen vrijwilligerswerk. Ik denk dat iedereen dat ook erkent. Zeker met die landschapsparken kunnen we een heel mooi verhaal schrijven omdat we dat ook willen inbedden in een toeristisch verhaal. Daar zal een verdienmodel aan vasthangen. Dat wil zeggen dat we vanuit de overheid en ook vanuit het veld – want ik zie heel veel samenwerkingen tussen natuur, landbouw en ook de lokale besturen – een mooi verhaal van de landschapsparken zullen kunnen maken, maar het spreekt voor zich dat de landbouwers geen vrijwilligers zijn. We zullen hen en de landbouwbedrijven meenemen in het verhaal van het nieuwe GLB en van het landschapsbeheer. Dat is ook in hun belang, net als bijvoorbeeld investeren in water bij de droogteproblematiek. We vergeten immers vaak dat het allemaal in hun belang is dat we die stappen moeten zetten.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Dank u wel voor uw antwoord, minister. Ik wil nog even duidelijk zeggen aan collega Rombouts dat ik beide bedoel. Ik heb uiteraard geen bezwaar dat er in een bestaand bedrijf jongeren bijkomen. Ik ken die betrokken familie heel goed, dus wat dat betreft heb ik geen probleem. Ik denk alleen dat, als we de landbouwsector op een gezonde en natuurlijke manier op het platteland willen garanderen, we ook moeten kijken naar nieuwe mensen die op het terrein komen. Dat is niet onbelangrijk.

Trouwens, voor de mensen buiten Limburg: het voorbeeld dat ik gaf, is een heel originele actie, want daar pleiten de buren met groene vlagjes dat het bedrijf zou kunnen uitbreiden. Daar hangen voor een keer geen zwarte vlaggen omdat er geen uitbreiding zou kunnen komen, maar groene vlaggen zodat er wel een uitbreiding zou kunnen komen. Mijn voorbeeld is dus zeker niet negatief bedoeld, integendeel.

Het is zoals met elke sector. Een sector kan maar overleven als je nieuwe mensen aantrekt. Dat geldt ook voor de landbouwsector.

De vraag om uitleg is afgehandeld.

– Bart Dochy treedt als voorzitter op.

Minister, u zit nog in uw auto, maar u bent waarschijnlijk helemaal klaar om het spervuur aan vragen vanuit deze commissie te beantwoorden. Wij horen u, hoort u ons?

Ja, ik zit in de auto omdat ik van een opname kom van PlattelandsTV. Ik heb nog een half uur auto te gaan. Ik hoop dat de verbinding goed blijft.