Illegaal mest lozen met neptransporten

De slechte resultaten werden deels toegeschreven aan de droogte van de afgelopen jaren, maar er is meer aan de hand. Uit gesprekken met verschillende spelers uit de landbouw- en mestverwerkingssector vernam De Standaard dat er op verschillende manieren gesjoemeld wordt met mest. De fraude vindt plaats bij de landbouwbedrijven, het transport en de verwerking. We spraken met boeren, mestverwerkers, adviseurs van landbouwers, een lid van de Vlaamse Landmaatschappij en mensen van natuurverenigingen, maar bijna iedereen wenste anoniem te blijven, uit vrees voor de gevolgen. ‘Er heerst een omerta in de sector’, klonk het.
 
Veeboeren mogen een deel van hun mest uitrijden op hun eigen veld of op de grond van collega-boeren. Het teveel moeten ze laten verwerken, en dat kost geld. Daarom gooien sommigen het op een akkoordje met mestverwerkers. Officieel vertrekt mest naar de verwerker, maar in werkelijkheid rijden (half)lege vrachtwagens rond. De overheid volgt die met de gps, maar weet niet of de vrachtwagens vol of leeg rond­rijden. De mest wordt dus alleen afgevoerd op papier, in werkelijkheid lozen de boeren de mest illegaal op het land. In ruil moeten ze minder betalen aan de mestverwerker. ‘Transporteurs worden betaald om niets te vervoeren, mestverwerkers om niets te verwerken’, zo vat een van onze bronnen het samen. 
 
Er wordt geknoeid met de ­officiële transportdocumenten en weegbonnen. Sommige transporten worden niet aangegeven. Daarnaast wordt gefraudeerd met de hoeveelheid nitraten en fosfaten die de mest bevat en die op het veld wordt uitgereden.
 
De Vlaamse Landmaatschappij, de controlerende overheidsinstelling waar de Mestbank deel van uitmaakt, bevestigt de fraudemechanismen. ‘Wij hebben ze vastgesteld bij controles op het terrein en bij de doorlichting van bedrijven’, zegt woordvoerster Leen Van den Bergh. ‘Bij vier verwerkers kwamen alle hierboven beschreven onregelmatigheden voor. Dat er meer of minder vrachten worden aangegeven, stelden we bij meer bedrijven vast.’ Hoe groot de omvang van de fraude is, is niet becijferd, maar onze bronnen spreken over ‘een miljoenenkwestie’.
 
Landbouwers vervoeren 10,3 miljoen ton mest per jaar. 3,5 miljoen ton gaat naar verwerkers, de rest naar collega-boeren. Er zijn 124 mestverwerkers, maar volgens onze bronnen gaat de fraude vooral uit van de echt grote spelers die meer dan honderdduizend ton mest per jaar verwerken. ‘Maar kleinere spelers worden ook in de verleiding gebracht om mee te doen. Want wie wel op een fatsoenlijke manier aan mestverwerking wil doen, gaat financieel onderuit’, zegt een mestverwerker.
 
De Vlaamse Landmaatschappij kan met haar huidige capaciteit amper 0,42 procent van de 260.000 mesttransporten controleren. In 2017 vonden er 1.396 controles op het terrein plaats. Daarbij werden 146 inbreuken vastgesteld.
 
Woensdag buigt het Vlaams Parlement zich over een nieuw Mestactieplan, het zesde al, dat een verstrenging betekent.