Over de federale waterstofstrategie

De heer Verheyden heeft het woord.

Minister, de Federale Regering stelde op 18 oktober de nieuwe federale waterstofstrategie voor in de hoofdzetel van de Port of Antwerp-Bruges. De ambitie is om België verder uit te bouwen tot een Europees knooppunt voor energie. Waterstof, en meer bepaald groene waterstof, moet daarin een belangrijke rol spelen.

Eerst en vooral zal de eigen industrie bevoorraad moeten worden, maar daarnaast kan er ook ingezet worden op de bevoorrading van andere Europese landen. De Federale Regering trekt daarom zo’n 500 miljoen euro uit om in de komende zes jaar de nodige investeringen in een waterstofnetwerk te doen. Volgens federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten zijn onze havens “van wereldklasse” en is de bestaande aardgasinfrastructuur “vrij eenvoudig aan te passen voor waterstof.”

Maar ons land zal naar alle waarschijnlijkheid zelf geen grote producent van waterstof worden. De reden daarvoor is eenvoudig: we beschikken niet over voldoende elektriciteit uit zogenaamde schone energiebronnen om waterstof op basis van elektrolyse te produceren. De uitfasering van onze nucleaire capaciteit zal dat probleem zeker niet verhelpen. Er werden daarom al een aantal akkoorden gesloten met landen buiten Europa. Zo werd eind 2021 nog een memorandum of understanding afgesloten tussen de Federale Regering en Namibië omtrent de export van groene waterstof. Ook Vlaanderen heeft al dergelijke afspraken gemaakt, bijvoorbeeld met Tasmanië begin dit jaar. Toch lijkt de Federale Regering niet uit te sluiten dat er ooit waterstof geproduceerd zou kunnen worden met windenergie uit de Noordzee.

Minister, hoe staat u ten aanzien van de federale waterstofstrategie? Zal die 500 miljoen euro volstaan om de nodige investeringen te doen? Waarop baseert u zich dan?

Werd u gecontacteerd over die federale waterstofstrategie? Zo ja, op welke momenten bij het tot stand komen van de strategie werd u betrokken en wat was uw input? Zo niet, hebt u zelf geprobeerd de federale collega’s hierover aan te spreken? Wat was de respons?

Minister, zult u betrokken worden bij de verdere uitwerking van de waterstofstrategie? Zo ja, op welke manier? Zal er structureel overleg plaatsvinden tussen de deelstaten en de Federale Regering hieromtrent? Zo niet, zult u hierop aandringen bij de Federale Regering?

Hoe verhoudt de federale waterstofstrategie zich ten aanzien van de Vlaamse waterstofvisie die in 2020 werd voorgesteld en de memoranda die door de Vlaamse
Regering reeds werden afgesloten?

Minister Brouns heeft het woord.

Zoals u weet werd in november 2020 de eerste Vlaamse waterstofvisie die mijn voorganger minister Crevits had uitgewerkt, goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Dit was een primeur voor ons land. In 2021 volgde dan de federale waterstofvisie, waarvan nu dus een actualisatie komt.

Wij kunnen dit alleen maar toejuichen, omdat wij van in het begin gezegd hebben dat we goed moeten samenwerken met de federale en Europese collega’s om van Vlaanderen een pionier te maken op het vlak van waterstof. Enkel zo kunnen we ook sterk wegen op het Europese speelveld.

Want hoe je het ook draait of keert, de Vlaamse en federale overheden hebben complementaire bevoegdheden rond waterstof. De investeringen van het federale niveau gaan grotendeels naar de investeringen die nodig zijn voor het creëren van de zogenaamde waterstofbackbone: een waterstofleidingennetwerk dat de industriële clusters in België zal verbinden en die ook de connecties maakt met de waterstofnetwerken van onze buurlanden.

Ik ben niet betrokken geweest bij de actualisatie van de federale waterstofstrategie, en in die zin kan ik hierover niet veel zeggen. Ook wij hebben zelfstandig onze Vlaamse waterstofvisie uitgewerkt natuurlijk. Het is belangrijk dat er zowel in de Vlaamse als in de federale waterstofstrategie sprake is van samenwerking met de regio’s en het federaal niveau. Dat wil ik graag onderstrepen. En dat wordt onder andere ook onderstreept via de interfederale werkgroep ENOVER/CONCERE, waarvan de subwerkgroep ENOVER Waterstof ondertussen opnieuw is geactiveerd. Dat overleg loopt verder.

Tot slot is er uw laatste vraag. De Vlaamse en federale waterstofuitdagingen zijn aanvullend aan elkaar. Naast de waterstofleidingen met onze buurlanden, waar men federaal aan werkt, kijken wij natuurlijk naar waterstof en CO2-leidingen binnen bestaande clusters, zoals de Vlaamse havens. Daar zetten wij dan weer op in met onze IPCEI-waterstofinvesteringen (Important Projects of Common European Interest) binnen een Europese context, waar verschillende lidstaten aan deelnemen. Het gaat toch over 125 miljoen euro voor de productie van waterstof, en het gebruik van waterstof om CO2 om te zetten in duurzame producten of duurzaam staal.

We kunnen dus wel stellen dat het een het ander ook nodig heeft. Samenwerking tussen de verschillende overheden in ons land is cruciaal om een sterke en duurzame waterstofwaardeketen in Vlaanderen en België te kunnen ontwikkelen.

De heer Verheyden heeft het woord.

Inderdaad, ik denk dat de Vlaamse waterstofvisie en de Belgische waterstofstrategie complementair moeten zijn. Maar in die zin is het toch opvallend dat u blijkbaar niet gecontacteerd bent rond de uitwerking van die federale waterstofstrategie, die nochtans, zoals u zelf zegt, complementair zou moeten zijn.

We moeten eerlijk zijn, het is eveneens de visie en de strategie van de Vlaamse Regering om koploper te zijn in het domein waterstof. Ik heb in mijn vraag inderdaad verwezen naar die Vlaamse waterstofvisie. België wil nu ook koploper worden, maar als ik de beide visies en strategieën bekijk, dan lijkt de nadruk toch vooral te liggen op het uitbouwen van infrastructuur, zoals pijplijnen – wat goed is –, maar ook en vooral op de invoer en doorvoer van waterstof. Het gaat in veel mindere mate over de productie van waterstof, en dat moet volgens mij toch wel veel beter. Ik denk dat Vlaanderen zich daarin kan onderscheiden.

Ik denk dat we volop moeten durven in te zetten op de productie van waterstof. En wat mij betreft kan dat productie met zowel hernieuwbare energie als met kernenergie zijn. Met betrekking tot groene waterstof wil ik toch even uw aandacht vestigen op het HEAVENN-project (Hydrogen Energy Applications in Valley Environments for Northern Netherlands) in Noord-Nederland. Noord-Nederland heeft als eerste regio vanuit Europa een subsidie gekregen van de EU voor de ontwikkeling van een zogenoemde Hydrogen Valley. Die subsidie is bestemd voor de ontwikkeling van een volledig functionerende groenewaterstofketen in Noord-Nederland.

De deelprojecten die worden ondersteund zijn gericht op de productie, opslag, distributie en toepassing van groene waterstof. Maar ik denk dat we ook duidelijk moeten zijn dat we inderdaad met die hernieuwbare energie nooit genoeg groene waterstof zullen kunnen produceren. Ik vrees dat we door het invoeren van waterstof voor een groot deel van onze energiebehoeften opnieuw afhankelijk zullen worden van andere landen. Daarvoor kijk ik dan weer naar bijvoorbeeld de Franse waterstofstrategie, waar men ook de kernreactoren wil inschakelen in de productie van waterstof.

Want de visie van de Fransen is dat er een direct verband is tussen kernenergie en waterstofproductie, en dat is een duidelijke politieke keuze die verschilt met die van Duitsland, en ook met die van Vlaanderen en België, die dus vooral waterstof willen importeren.

Ik heb nog twee korte, bijkomende vragen voor u. 

Kent u het HEAVENN-project in Nederland, en bent u van mening dat hun manier van groene waterstof produceren een gedeeltelijke oplossing kan zijn voor de productie van groene waterstof hier in Vlaanderen?

Energie-onafhankelijkheid is strategisch belangrijk voor elk land. Dat leert de huidige energiecrisis ons. Bent u in die zin bereid om ook die Franse waterstofstrategie bij uw federale collega’s te gaan bepleiten? Die stelt dat ook kernenergie ingeschakeld moet worden in de productie van waterstof, dit om maximaal onafhankelijk te zijn van de invoer uit derde landen.

Minister Brouns heeft het woord.

Wij werken inderdaad met H2Global. Dat is belangrijk om mee te geven. Ik heb ook al gezegd dat wij inzetten op onze IPCEI-waterstofinvestering, voor 125 miljoen euro. Dat is op zich ook positief.

Ik denk dat we de kennis uit het buitenland altijd kunnen en moeten meenemen. Kernenergie is er ook voor elektrificatie, en misschien ook voor waterstof. Dat kan allemaal voor mij, maar we hebben nog niet gezien wat de impact op het financiële plaatje is. Maar alle kennis en knowhow uit het buitenland kunnen natuurlijk dienstig zijn, al is er op dit moment nog geen enkel bedrijf dat specifiek rond elektrificatie via kernenergie werkt, naar ons gekomen.

De heer Verheyden heeft het woord.

Bedankt voor uw antwoord. 

Ik denk dat we het er over alle partijgrenzen heen over eens zijn dat we nog maar in de kinderschoenen staan wat betreft de toepassingen van waterstof. Maar het is duidelijk dat het nu snel gaat, dus het is goed dat die waterstofstrategieën er zijn. Maar dat neemt niet weg dat ik het toch naïef blijf vinden om te denken dat we alleen met het invoeren en doorvoeren van waterstof dé hub in Europa zullen zijn. We zijn dat nu ook inzake aardgas, maar laat ons eerlijk zijn, onze bedrijven en onze mensen voelen dat niet in hun facturen.

We moeten er dus voor zorgen, denken wij, dat we niet dezelfde fouten maken met die waterstof. Vlaanderen moet dus maximaal onafhankelijk worden als het gaat over de productie van waterstof. Ik verwijs nogmaals naar onze zuiderburen, waar men tegen 2030 een productiecapaciteit van 4 gigawatt hernieuwbare waterstof wil ontwikkelen. Als zij zelfbedruipend kunnen zijn wat de productie van waterstof betreft, dan denk ik dat Vlaanderen dat ook moet kunnen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.