Omzetdalingen door Brexit

– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw De Vreese heeft het woord.

Minister, collega’s, het Vlaams netwerk van ondernemingen (Voka) heeft tijdens het paasreces gecommuniceerd over de Brexit. Volgens een peiling van Voka blijkt dat Vlaamse bedrijven die regelmatig handel drijven met het Verenigd Koninkrijk worstelen met forse omzetdalingen en stijgende kosten wegens de Brexit. De enquête werd afgenomen bij 150 Vlaamse bedrijven. De resultaten tonen aan dat er een gemiddeld omzetverlies is van 6 procent en een kostenstijging van bijna 5 procent.

Daardoor geeft 1 op 10 bedrijven aan dat ze hun activiteit willen terugschroeven in het Verenigd Koninkrijk en een vijfde wil daar niet meer uitbreiden. Om de negatieve impact van de Brexit tegen te gaan, vraagt de N-VA al vanaf dag 1, door de toenmalige minister-president Geert Bourgeois, het realiseren van een Vlaams-Britse Green Lane. U zet daar nu verder op in, minister. Met een dergelijke fysieke en digitale douanevoorpost zouden douaneformaliteiten sneller kunnen worden afgehandeld en zou het doen van zaken met het Verenigd Koninkrijk gemakkelijker worden.

Eind januari gaf u, tijdens de gedachtewisseling over de aanpak van de Brexit, aan dat de Vlaamse Regering een vooruitgeschoven fysieke voorpost aan de grens Frankrijk-Vlaanderen aan het onderzoeken was. U gaf toen aan dat de studiefase van dit project lopende is. De Vlaamse Regering heeft al voorbereidingen getroffen en onze havens hebben proactief initiatieven genomen. Zo heeft de haven van Zeebrugge al stappen gezet op een digitale vorm van Green Lane. Daardoor is Vlaanderen zo goed als mogelijk voorbereid op de Brexit. 100 dagen na de Brexit moeten we onze economie en bedrijven maximaal ondersteunen om de negatieve impact van de Brexit tegen te gaan. Er moeten nog andere stappen genomen worden bijvoorbeeld bij de te verwachten verstrenging van de douanecontrole.

Daarom stel ik u de volgende vragen. Kunt u meer toelichting en de laatste stand van zaken geven van de studiefase van het Vlaamse Green Lane-project? Hoe zal u dit aanpakken? De voorspelde negatieve impact van de Brexit is nu al duidelijk voelbaar. Vanaf 1 april 2021 gaan de Britse autoriteiten over tot de tweede fase van de douaneverplichtingen en er komen nog meer fases. Daardoor zullen er extra sanitaire en fytosanitaire controles zijn op bepaalde goederen. Hoe groot schat u de impact van deze tweede fase in?

De heer Vanryckeghem heeft het woord.

Mijn vraag is een beetje een kopie van deze van collega De Vreese. Zij heeft al het brexitgras van voor mijn voeten weggemaaid. Maar ik ga toch mijn vraag stellen. We weten dat er heel wat problemen en vertragingen plaatsvonden door het afhandelen van de douaneformaliteiten in de handel met het Verenigd Koninkrijk. Uit een bevraging van Voka is handeldrijven met het Verenigd Koninkrijk gemiddeld 5 procent duurder geworden en vinden er ook al omzetdalingen plaats van zowat 6 procent. Het is duidelijk dat de Brexit een negatieve impact heeft op de handel met het Verenigd Koninkrijk en dan moet eigenlijk het ergste nog komen, want binnenkort volgen er strengere douane- en andere controles.

Aan Vlaamse kant is het vooral heel duidelijk dat we zeer goed voorbereid zijn. Ik dank u daar nogmaals voor, minister. Op de Brexit Helpdesk kunnen onze bedrijven met al hun vragen terecht. Ook onze Vlaamse bedrijven zelf doen er alles aan om voorbereid te zijn. Ze zorgen ervoor dat de handel met het Verenigd Koninkrijk administratief volledig correct afgehandeld wordt. Het schoentje wringt echter aan de kant van het Verenigd Koninkrijk zelf. Ze zijn veel te weinig voorbereid op de Brexit, waardoor er langere wachtrijen ontstaan. De Vlaamse Regering maakt nu zowat 2 miljoen euro vrij voor een zogenaamde Green Lane, een digitaal platform waarop bedrijven al hun formulieren gegroepeerd kunnen invullen, wat dan hopelijk de wachttijden zal inkorten.

Ik heb een aantal vragen, minister. Momenteel spreekt men van een omzetverlies van ongeveer 6 procent. Hoe is de evolutie van het omzetverlies sinds het begin van de Brexit? Wat is de prognose voor de toekomst, zeker met zicht op de strengere controles?  Voka is voorstander van een fysieke Green Lane, omdat nog veel bedrijven de weg naar het digitale nog te moeilijk vinden. Hoe staat u en de Vlaamse Regering tegenover een dergelijke fysieke plaats?

Minister Crevits heeft het woord.

Op Vlaamse niveau werken VIL (Vlaams Instituut voor de Logistiek), VLAIO (Agentschap Innoveren en Ondernemen), Voka, FIT (Flanders Investment and Trade) en Deloitte samen aan een Green Lane-project ‘Gateway2britain’. Op 1 april vond er eerste overleg plaats tussen de partners. Op 2 april richtte VIL een brief aan de minister-president waarin het terugkoppelde over het overleg. Ik heb die brief ook ontvangen via VLAIO omdat mijn eigen diensten deelnamen aan het overleg. VIL vertrekt vanuit de vaststelling dat extra kosten ontstaan door inefficiënte administratieve processen. Volgens VIL is het mogelijk de kosten een stuk te elimineren door een slim en innovatief concept te verwezenlijken, met focus op de activiteiten aan beide kanten van het Kanaal. VIL wijst erop dat ook onze buurlanden niet stilzitten en ook nadenken over manieren om de handel tussen Groot-Brittannië en hun land te vereenvoudigen.

Het project Gateway2britain combineert een digitale en fysieke oplossing. De digitale oplossing is de basis van het concept en faciliteert de fysieke en administratieve processen. Het gaat om een digitaal platform dat data en documenten voor alle relevante private en publieke stakeholders ter beschikking stelt en transparantie verschaft over de grenscontroleprocessen voor elke zending. De fysieke oplossing bestaat dan uit een parking en servicepunt, een one-stop op een goed gelegen plek in Vlaanderen. Ik denk dan aan een plek in de Vlaamse havens of een plek naast één van onze snelwegen in de richting van de haven. Wie op die plek de formaliteiten vervult, kan in de havens, bij voorkeur aan beide zijden van het Kanaal, rekenen op een vlotte doorgang via een Fast Lane of Green Lane. Dat servicepunt zal dan uiteraard aangesloten zijn op de digitale tool voor het delen van data.

Dus denk ik dat dit project zeker kan beantwoorden aan het hetgeen de Vlaamse Regering voor ogen had bij de deelactie “Vlaams Green Lane-project in het kader van het brexit-actieplan van VLAIO. Toch heb ik 3 opmerkingen.

Het mag nu allemaal wat sneller gaan. Ik begrijp dat 28 mei een volgende vergadering van groep van partners doorgaat, dan zouden er toch een aantal knopen moeten doorgehakt worden. We mogen niet vergeten dat dergelijke projecten in aanmerking komen voor Europese ondersteuning vanuit de Brexit Adjustment Reserve. Het is wel belangrijk dat we resultaten op het terrein zien in 2021 tot 2023. Mijn tweede opmerking is: aan onze zijde van het Kanaal is het zeker belangrijk om ook de FOD Financiën voor wat betreft de Douane in het gesprek te betrekken. Zonder hen heeft 'transparantie over de grenscontroleprocessen' weinig zin. Ik zal dan ook mijn collega Vincent van Peteghem inlichten over het initiatief. Voorts is er een belangrijke rol weggelegd voor de vertegenwoordiging van de Vlaamse regering in het VK. Mijn opmerking over douane indachtig is het belangrijk om hier de lijn met de Belgische ambassade open te houden.

Collega Vanryckegem, u vraagt naar de evolutie van het omzetverlies. De trend in de meest recente FIT-cijfers is duidelijk negatief zowel bij vergelijking tussen jaren als bij vergelijking tussen maanden. In januari 2021 daalde de Vlaamse export naar het Verenigd Koninkrijk met 19,68 procent ten opzichte van januari 2020 tot 1,657 miljard euro. In dezelfde periode daalde de import vanuit het VK met 53,71 procent tot 525 miljoen euro. Wanneer we januari 2021 vergelijken met december 2020, zien wij een daling van de Vlaamse export op met 34,81 procent en een daling van de import met 45,41 procent.

Maar wees toch maar voorzichtig met die cijfers. Het is momenteel onmogelijk om te bepalen hoe groot de impact van de coronapandemie is in deze cijfers. Het VK zat ook in januari en februari in lockdown. Voorafgaand aan de officiële brexitdatum hebben veel bedrijven in het VK ook goederen opgeslagen. Britse importcijfers waren zeer hoog op dat moment. De opgeslagen goederen hoefden begin 2021 uiteraard niet ingevoerd te worden. Tot slot, startte de hele beweging van opslag van goederen en anticipering van bedrijven al lang voor eind 2020. We moeten ons dus niet blindstaren op het verschil tussen eind 2020 en begin 2021, maar in de komende maanden moeten wij wel consequent blijven monitoren. Import en export is ook niet gelijk aan omzet bij Vlaamse bedrijven. Het cijfer van 5 tot 6 procent omzetverlies uit de Voka-enquête, waarnaar de beide collega’s verwijzen is in dat opzicht wellicht een correctere weergave van de realiteit op het veld.

In het algemeen zien we echter in het ondernemersvertrouwen geen effect van de Brexit.  Het herstel van de conjunctuur zette zich de voorbije maanden in Vlaanderen en ook in West-Vlaanderen verder door.  Dat is zeker het geval voor de industrie.

Een laatste vraag betreft de toekomst en de extra maatregelen. Initieel zou het VK vanaf 1 april zijn grenscontroles op goederen die vanuit de EU het VK binnenkomen verstrengen. Er werd door het VK in maart echter beslist om de geplande infasering van controles uit te stellen. Die verstrenging zou nu pas ingevoerd worden in drie stappen, namelijk 1 oktober 2021, 1 januari 2022 en 1 maart 2022. We hebben dus een nieuwe tijdslijn. Op zich is er dus niets veranderd ten opzichte van de vorige keer dat u mij die vraag stelde. Ik herhaal mijn boodschap van toen dat de mate van voorbereiding en capaciteit aan Britse zijde de impact sterk zal bepalen. Hopelijk zorgt de extra tijd ervoor dat de voorbereidingen aan Britse zijde meer op punt staan.

Tegelijk vergeten we onze eigen bedrijven niet. FIT en VLAIO hadden een communicatiecampagne klaar om bedrijven te sensibiliseren over de verhoogde controles vanaf 1 april. Die campagne zal zeker nuttig zijn als de verstrengde controles een feit zijn.

Mevrouw De Vreese heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw uitgebreid antwoord en de transparantie die u geeft over bepaalde moeilijkheden die er momenteel nog zijn en die u zult aanpakken. Ik hoor dat het inderdaad wat sneller mag om bepaalde knopen door te hakken.

U zult contact opnemen met minister Van Peteghem om de FOD Financiën te betrekken. Dat is zeer belangrijk. Zij moeten betrokken zijn bij de verdere stappen. Het betrekken van de Vlaamse vertegenwoordiging met het VK is eveneens nodig.

De verdere impact van de Brexit is inderdaad onzeker. De coronapandemie maakt het dan nog moeilijker om een inschatting te maken. Dat hebt u correct weergegeven.

Nog één bijkomende vraag: is er een timing of een streefdatum om die fysieke Green Lane te starten? Het is nog niet zeker dat die er komt als een soort voorpost. Het is nog niet beslist waar die zal komen. Er zit tijdsdruk achter om die op te richten.

De heer Vanryckeghem heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw duidelijk en uitgebreid antwoord. Ik hoop samen met mevrouw De Vreese, samen met iedereen hier dat alle partners goed kunnen samenwerken, en dat alle administratieve hinderpalen tot een minimum beperkt worden. De voorgestelde fysieke locatie lijkt me een zeer goed idee, minister. Ik wil u ook bedanken voor de inspanningen van uw kabinet, FIT en VLAIO om dit verder op te volgen.

Minister Crevits heeft het woord.

Mevrouw De Vreese, een timing voor de Green Lane is er nog niet. (Het geluid bij minister Crevits valt gedurende enkele seconden uit.)

Het is belangrijk dat de knopen worden doorgehakt.

Mevrouw De Vreese heeft het woord.

Ik heb het antwoord niet begrepen, minister.

Er is een accident gebeurd in de tunnel.

U klinkt beter. Kunt u het antwoord nog eens herhalen, minister?

(Slechte geluidskwaliteit.)

Het antwoord was dat ik geen antwoord heb.

Mevrouw De Vreese heeft het woord.

Ik begrijp dat er nog geen timing is en dus geen antwoord op die vraag. Ik zal in de toekomst nog een vraag om uitleg stellen over de timing.

Ik wil u alvast bedanken voor uw inspanningen, om hier spoed achter te zetten, en om met ons in debat te gaan hierover. Onze ondernemers en ondernemingen, zeker in West-Vlaanderen, kunnen die steun zeker gebruiken. We moeten daar spoed achter zetten en blijven op hameren. Ik zal nog een vraag indienen.

De heer Vanryckeghem heeft het woord.

Ik zal met collega De Vreese afspreken om opnieuw een identieke vraag in te dienen. Wordt vervolgd. Bedankt, minister.

De vragen om uitleg zijn afgehandeld.