Turf in potgrond

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

De Britse regering verbiedt vanaf 2024 de verkoop van potgrond op basis van turf aan particulieren. Ook zullen ze werk maken van het herstellen van de veengebieden. Het geeft de broodnodige aandacht aan een probleem dat voor veel mensen nog onbekend is. Zo goed als alle commerciële potgrond bestaat hoofdzakelijk uit turf, ook wel bekend als tuinturf of veen. De winning van turf is in veel Europese landen verboden, maar in Ierland, de Scandinavische landen, Rusland en de Baltische staten gebeurt het nog volop. Daar heeft het ontginnen van turf een enorme impact op het klimaat en de biodiversiteit. Een zak met 40 liter turf zorgt voor tien kilogram CO2 in de atmosfeer, wat overeenkomt met de uitstoot van een rit van 75 km met de auto. Waardevolle natuurgebieden die gebruikt worden voor het opgraven van turf, lopen onherstelbare schade op. Turf is dus allesbehalve een duurzame grondstof voor potgrond.

Genoeg redenen dus om turf ook hier te bannen uit huis en tuin. Voor niet-professioneel gebruik kan dat doorgaans vrij eenvoudig. Als het is om de bodemstructuur te verbeteren volstaat het in de meeste gevallen om turf te vervangen door grove compost. Ook in Vlaanderen wordt onderzoek verricht om de hoeveelheid turf in commerciële potgrond te verminderen, onder meer door de Vlaamse Compostorganisatie (Vlaco), vertegenwoordiger van overheden en bedrijven die organisch-biologisch afval verwerken. Zo ontwikkelde Vlaco een potgrond voor de hobbymarkt, waarin de helft van de turf vervangen werd door verschillende types compost, zonder aan kwaliteit in te boeten. Bijvoorbeeld de afvalintercommunale EcoWerf, 1 van de 80 leden van Vlaco, verwerkt groente-, fruit- en tuinafval in haar eigen composteerinstallatie in Leuven. Jaarlijks zet EcoWerf zo'n 50.000 ton gft om tot 20.000 ton compost. Particulieren, land- en tuinbouwers kunnen dit milieuvriendelijk kringloopproduct kopen om hun bodem te verbeteren. Ook vervangen verschillende spelers uit de potgrondsector geleidelijk aan meer en meer turf door groencompost, schorscompost en houtvezels.

Ik heb de volgende vragen. Onderzoek naar duurzame alternatieven is bijzonder waardevol en nodig. Op welke manier zult u het onderzoek hierover ondersteunen? Vandaag zijn er verschillende kleinschalige initiatieven voorhanden. Deze initiatieven zijn echter nog niet goed gekend bij het brede publiek. Hoe zult u deze initiatieven ondersteunen in de opschaling? In november 2020 lanceerde u de Green Deal Natuurlijke tuinen. Op welke manier zult u het onderzoek en initiatieven naar duurzame potgrond integreren in deze Green Deal? Welke spelers zult u hierbij betrekken? De klimaat- en natuurimpact van de ontginning van turf is niet goed gekend. Op welke manier zult u burgers hierover sensibiliseren? Promotie van de duurzame alternatieven is ook nodig ten aanzien van de verkopers in de potgrondsector. Overweegt u een campagne over duurzame alternatieven in tuincentra, doe-het-zelfzaken, tuinaannemers enzovoort? Welke andere maatregelen voorziet u?

Minister Demir heeft het woord.

Collega, het thema is ook aan bod gekomen in de commissie Landbouw. Collega Crevits heeft daar uitvoerig op geantwoord. Ik zal haar antwoord niet herhalen, maar ik zal wel een aanvullend antwoord geven.

Aanvullend op het actieplan loopt binnen het Europese C-MARTLIFE-project van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) een subactie rond het verduurzamen van substraten. Dit is een samenwerking tussen de OVAM, Vlaco, de potgrondsector, de sierteeltsector en onderzoeksinstellingen. Ook mogelijke aanbieders van veelbelovende vervangsubstraten, zoals composteerders en natuurbeheerders, zullen worden betrokken. De OVAM werkt reeds aan initiatieven om het gebruik van sommige afvalstromen  administratief eenvoudiger te maken.

Binnen het Vlaamse actieplan voedselverlies is een van de acties het aansporen van de Belgische potgrondsector tot het gebruik van meer duurzame alternatieven bij de productie van teeltsubstraten. Momenteel wordt gewerkt aan een intentieverklaring, met daarin de engagementen van verschillende belanghebbenden. Er lopen ook bilaterale overlegmomenten om in september alle belanghebbenden samen rond de tafel te brengen.

De Green Deal Natuurlijke tuinen, die ik inderdaad mee ondertekende en die wordt gefaciliteerd door het Departement Omgeving, is een initiatief van 7 organisaties die de tuinsector vertegenwoordigen. Ondertussen ondertekenden ook meer dan 170 tuinprofessionals deze Green Deal. 7 van de 10 deelnemende tuinkwekerijen geeft in zijn engagementenlijst aan al in te zetten op het gebruik van duurzamere alternatieven voor veensubstraat of zich hiertoe te engageren. Samen met de Belgische Tuincentra Vereniging wordt op korte termijn ook een engagementenlijst opgemaakt, zodat er nog meerdere partners aan bod komen rond de Green Deal Natuurlijke tuinen.

Via de nieuwsbrief Green Deal Natuurlijke tuinen van maart en via de website van de Green Deal Natuurlijke tuinen werden de deelnemers al gesensibiliseerd over duurzame bodemverbetering en over veenvrije en duurzame potgrond. Een specifieke campagne kan worden overwogen in samenspraak met de initiatiefnemers en andere deelnemers zoals Vlaco, de Bodemkundige Dienst van België en de Belgische Tuincentra Vereniging.

Ik ga in op uw laatste vraag in verband met een verbod. Op korte termijn is een verbod niet aangewezen, omdat de kwaliteit en beschikbaarheid van de alternatieven eerst nog moet toenemen en constanter worden. Daar werken wij momenteel volop aan.

Mieke Schauvliege heeft het woord.

Minister, de bodemkwaliteit is door het PFOS-schandaal (perfluoroctaansulfonaat) een hot topic geworden. Op welke manier kunnen overheidsdiensten zoals de OVAM afnemers informeren over alternatieven en de kwaliteit van potgrond? Wordt daar controle op gedaan? Bestaat daar een kwaliteitslabel over in relatie tot de hoeveelheid turf die daarin aanwezig is?

De heer De Roo heeft het woord.

Collega Schauvliege, dank u voor uw goede en interessante vraag. Ik heb een aantal weken geleden een vraag gesteld over de tuinbouwsector in de commissie Landbouw. Daar kunt u zeker ook meer informatie vinden. U haalt terecht die problematiek aan. Veen maakt ongeveer 5 procent uit van het noordelijk halfrond, maar is toch goed voor een derde van de opslag van de organische koolstoffen. Dat is niet niks. In Europa slaat veen zelfs vijf keer meer koolstof op dan bossen kunnen opslaan. Het is inderdaad een terechte problematiek.

De reden waarom turf vandaag nog wordt gebruikt, is dat het een topproduct is. Het is steriel. Er kunnen geen ziektes op blijven vasthangen. Het houdt water en nutriënten vast. Het is goed transporteerbaar, enzovoort. Dat is een van de redenen – en in die zin sluit ik mij aan bij het antwoord van de minister – waarom er goede alternatieven moeten zijn vooraleer je vlot naar een uitfasering zou kunnen overgaan.

Minister, ik had in de commissie Landbouw aangegeven dat ik wel iets zie in het labelen van potgrond. Ik weet niet of u zelf onlangs nog de test hebt gedaan, maar ik wens u veel succes met uw zoektocht naar potgrond zonder turf. Het is niet duidelijk aangegeven. In de commissie Landbouw heb ik gehoord dat de labeling van potgrond een federale bevoegdheid is, maar dat er mogelijkheden bestonden om in het kader van promotiecampagnes toch over te gaan tot een soort van labeling. Minister Crevits ging dat verder opnemen. Minister, zijn er al contacten geweest? Zijn er al initiatieven geweest om eventueel in een soort van promotiecampagne waar vooral amateurtuinders oog voor kunnen hebben een labeling op te nemen? Die zou kunnen zeggen: ‘Deze grond bevat minder turf en is daardoor minder gevoelig aan CO2-uitstoot en klimaatverandering en dergelijke meer.’

Minister Demir heeft het woord.

Collega De Roo, ik vind dat een goede suggestie. Ik zal er, samen met minister Crevits, zeker rekening mee houden in de Green Deal. Ik ben er wel voor te vinden.

Collega Schauvliege, u stelde de vraag of de samenstelling wordt gecontroleerd. De verwerkingsinstallaties van organisch-biologische afvalstoffen die hun eindproducten verhandelen, worden door de Vlaamse wetgeving verplicht om te beschikken over een keuringsattest. Dit certificaat garandeert dat de afvalstoffen op een kwaliteitsvolle wijze werden verwerkt. Volgens deze wetgeving worden ze ook niet meer als afval maar als grondstof beschouwd.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

De problematiek van veen en turf in potgrond doet ons toch wel nadenken. De heer De Roo zei daarnet dat het heel belangrijk is voor de opslag van koolstof. Dat klopt. We moeten streven naar het uitfaseren van het gebruik van veen in onze potgrond. We zijn heel veel aan het investeren in het herstel van onze natte natuur en onze veengebieden, net omwille van die klimaataspecten. Het lijkt heel contradictorisch dat we dan op andere plekken in Europa veen winnen om te gebruiken als grondstof voor potgrond. We moeten allemaal aan hetzelfde zeel trekken en werken aan de uitfasering van het gebruik van veen in potgrond. Wij werken daar heel graag aan mee.

De vraag om uitleg is afgehandeld.