De richtlijnen zijn tot stand gekomen na breed overleg met de voedingssector en ze sluiten naadloos aan bij de nieuwe voedingsdriehoek. De richtlijnen voor gezonde schoolmaaltijden passen in het Klavertje Vier van minister Crevits met aandacht voor bewegen, gezonde voeding, EHBO en reanimatie en sportinfrastructuur en in het strategisch plan ‘de Vlaming leeft gezonder in 2025’ van minister Vandeurzen.
Gezonde keuzes maken
Het kan beter met de voedingsgewoonten van de Vlaamse kinderen en jongeren. Ze eten te weinig groenten, te veel vetrijke en suikerrijke snacks en drinken te veel gezoete dranken. Eén van de oplossingen is een schoolomgeving creëren waarbij kinderen en jongeren gestimuleerd worden om gezonde keuzes te maken. Uit een bevraging van het Vlaams Instituut Gezond Leven blijkt dat slechts de helft van de secundaire scholen dagelijks een volwaardige portie groenten aanbiedt. In het basisonderwijs gaat het om 6 op de 10 scholen. Daarnaast staat vet vlees zoals worst en ribbetjes in ruim 4 op 10 scholen 2 tot 3 keer per week op het menu.
Het aanbieden van warme maaltijden in de scholen is sterk ingeburgerd. Iets meer dan 6 op 10 basisscholen (66%) en secundaire scholen (62%) bieden warme maaltijden aan. 82% van de basisscholen werkt met een externe leverancier (cateringbedrijf of lokale traiteur), in het secundair onderwijs gaat het om de helft van de scholen. 14% van de basisscholen heeft een eigen keuken, in het secundair onderwijs gaat het om 4 op 10 scholen.
De nieuwe handleiding past binnen de Gezonde School en helpt scholen bij de uitbouw van een breed, evenwichtig voedingsbeleid.
Waaruit bestaat een gezonde schoolmaaltijd?
Gezonde voeding bestaat uit voedingsmiddelen die kinderen de nodige voedingsstoffen en energie geven om te groeien en te functioneren en die de algemene gezondheid van kinderen bevorderen. Een gezonde maaltijd bestaat uit volgende voedingsmiddelen:
Groenten en fruit:
· Kies voor een volwaardige portie seizoensgebonden groenten
· Groenten kan je ook aanbieden als soep
· Beperk toevoeging van vet en zout
Aardappelen, rijst, deegwaren en alternatieven:
· Voor rijst en pasta bij voorkeur de volkoren vorm
· Geen toevoeging van extra vet of ei
· Gefrituurde aardappelbereidingen niet standaard in het schoolmenu opnemen
Vlees, vis, eieren, peulvruchten, mycoproteïne, seitan, soja:
· Kies voor voldoende afwisseling tussen wit en rood vlees, vis en peulvruchten, soja, mycoproteïnen of seitan
· Zorg voor voldoende afwisseling qua vetgehalte: wissel af tussen magere vleessoorten en (half)vette vleessoorten, tussen vette en magere vis
· Gefrituurde bereidingen niet standaard in het schoolmenu opnemen
Bereidingsvet:
· Kies voor vetten die rijk zijn aan onverzadigde vetzuren. Boter, kokosvet en palmolie beperkt gebruiken.
Drank bij de warme maaltijd is bij voorkeur water. Als een dessert wordt gegeven, is dit bij voorkeur vers fruit.
Porties
· De gids bevat informatie over het aantal gram per voedingsmiddel
· Aangepast aan de leeftijdsgroep (kleuters, lagere schoolkinderen, jongeren)
· Voor groenten is het aantal gram een minimumwaarde, voor vlees, vis, peulvruchten, soja, seitan en mycoproteïnen is het aantal gram een maximumwaarde
· Verhoudingen op het bord: ½ groenten, ¼ aardappelen, pasta, rijst, ¼ vlees, vis, peulvruchten, soja, seitan en mycoproteïnen
Hoe?
Als de aanbevolen voedingsmiddelen en hoeveelheden te sterk afwijken van de huidige hoeveelheden op school, kunnen scholen best stapsgewijs te werk gaan. Test een paar gerechten uit, betrek leerlingen, ouders en het schoolteam voldoende bij de aanpassing van het aanbod en verander porties geleidelijk. Dat kan op verschillende manieren, van bevragingen tot het deelnemen aan kookworkshops, het zelf mee bepalen van het schoolmenu of het aanbrengen van ideeën, een proefmoment.
In de handleiding staat een menuplanning die scholen helpt om voldoende te variëren en er worden aanbevelingen gedaan om het voedingspatroon duurzamer te maken: gematigder consumptie van dierlijke producten, beperken van overconsumptie en voorkomen van voedselverspilling. Een goede hygiëne en kwaliteitscontrole zijn zowel in de eigen schoolkeuken als bij elke vorm van catering vereist. De aanbevelingen van het Federaal Agentschap voor de voedselveiligheid van de voedselketen werden dan ook in deze gids verwerkt.
Brede consultatie
Deze handleiding werd besproken met verschillende cateraars, voorgelegd aan een aantal scholen (kleuter-, basis- en secundaire scholen) en besproken met verschillende organisaties op een Ronde Tafel Gezonde Schoolmaaltijden, voorgezeten door Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits. De handleiding werd samengesteld door het Vlaams Instituut Gezond Leven.
Positieve beleving
Minstens even belangrijk als een gezond aanbod van schoolmaaltijden is de positieve beleving van het eetmoment. Een positieve sfeer en aantrekkelijke omgeving om te eten zijn van belang.
· Inrichting van de refter: heldere refter, indeling in kleinere eeteenheden, goede akoestiek, eventueel achtergrondmuziek, leuke gezellige inrichting
· Voldoende tijd om te eten
· Uitzicht en presentatie van het eten
· Positieve smaakervaring: combineer onbekende smaken met nieuwe smaken, proeven en eten moeten plaatsvinden in een aangename sfeer
· Positieve motivatie en stimulatie van leerlingen en het goede voorbeeld geven als schoolteam
Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits: “Op school moedigen we jongeren aan om gezond te leven. Dat betekent gezonde keuzes maken: voldoende bewegen en gezond eten. Om scholen te inspireren zijn er nu ook nieuwe richtlijnen voor schoolmaaltijden. Het gaat om concrete tips om schoolmaaltijden samen te stellen, de juiste porties te kiezen, de eetomgeving aantrekkelijk te maken en leerlingen en ouders bij de schoolmaaltijden te betrekken. Binnenkort organiseren we enkele opleidingssessies voor scholen om hen met deze richtlijnen vertrouwd te maken.”
Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen: “Naast zorgen voor een gezond aanbod is het belangrijk om kinderen en jongeren te motiveren dat aanbod te leren kennen, te proeven en te eten. De nieuwe voedingsdriehoek fungeert daarbij als kompas en geeft ook in de schoolcontext de richting aan die best gevolgd wordt om kinderen en jongeren gezonde voedingsgewoontes te laten ontwikkelen. Tegelijk is de handleiding gebaseerd op de kadermethodiek Gezonde School. Zo helpt deze handleiding om de richtlijnen voor schoolmaaltijden te realiseren met als uiteindelijk doel de gezondheid van kinderen en jongeren te bevorderen. Zo wordt de gezonde keuze de makkelijke keuze."
U vindt alle informatie op:
http://www.gezondeschool.be/acties/actielijst/gids-richtlijnen-voor-vlaamse-scholen-over-schoolmaaltijden
