Wateroverlast in de Westhoek en onderhoud IJzerbekken

Mevrouw Vandromme heeft het woord.

Minister, collega’s, het waren bange dagen, bange uren voor de inwoners van de Westhoek, want de voorbije dagen heeft het heel veel geregend, en de grond was al verzadigd. We hebben gezien dat er in heel veel dorpen, heel veel steden in de Westhoek wateroverlast was: in Poperinge, in Langemark-Poelkapelle, in Ieper, in Alveringem. De brandweer in de Westhoek kreeg meer dan 130 oproepen. Ze zijn erin geslaagd om met heel veel zandzakjes het water uit heel veel huizen te houden, maar toch zijn er heel veel huizen die ook zijn ondergelopen. Ook moest er een school worden ontruimd. De buitenschoolse opvang moest worden verplaatst.

Ik wil vooreerst mijn respect betuigen voor de vele vrijwilligers die als brandweerman en -vrouw het beste van zichzelf hebben gegeven om tegen het water te vechten.

Maar de angst blijft er. We zijn angstvallig aan het kijken naar de hoogte van de IJzer. Gelukkig is er een dam in Alveringem en hebben we de pompen van de civiele bescherming die blijven pompen in Roesbrugge.

Maar, minister, erger is nog dat we het wisten. We wisten dat dit opnieuw kon gebeuren. Want u herinnert het zich wellicht nog: in november 2021 heb ik bij u aangeklopt in de commissie, om vragen te stellen over het onderhoud van het IJzerbekken. Ik stelde niet alleen vragen over het onderhoud, maar ook over het uitbaggeren, zodat het water zo snel mogelijk richting de Noordzee gedreven kan worden.

Wij hebben het gevoel dat het onderhoud van het IJzerbekken stiefmoederlijk behandeld wordt. We weten dat er keuzes gemaakt moeten worden. Het IJzerbekken in de Westhoek is het grootst van allemaal: 120 kilometer aan waterwegen. En toch stellen we dan vast dat er keuzes gemaakt moeten worden. We horen bijvoorbeeld, en dat is zeer jammer, dat er geen middelen zijn, maar dan zien we dat er in Ieper wel baggerwerken kunnen gebeuren voor de vissen. Eerlijk: ik kan dit niet uitleggen, collega’s. De mensen in de dorpen vragen waar de middelen blijven.

Vandaar dat ik graag de vraag herhaal die ik al in 2021 stelde: wat zult u doen om dit te vermijden? (Applaus bij cd&v en van Jeremie Vaneeckhout)

Minister Peeters heeft het woord.

Bedankt, mevrouw Vandromme, voor uw vragen. Waterprotectie en waterveiligheid, daar moeten we volop op inzetten. We hebben het meermaals gehad over het verhaal rond Weerbaar Waterland. We moeten van Vlaanderen een weerbaar waterland maken. Dat betekent: als er veel water is, zorgen dat er waterbescherming is, protectie; en als er weinig water is, bij droogte, zorgen dat er ook waterzekerheid is.

Het klopt dat in de Westhoek veel water is gevallen en dat de ondergrond volledig verzadigd is. U weet ook dat de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) daar de lead neemt in heel de coördinatie. Die verzadiging zit vooral in de beken en in de grachten.

Maar het klopt alleszins niet dat wij daar totaal niets doen. Zowel vanuit de VMM als vanuit de Vlaamse Waterweg worden er continu investeringen gedaan om ervoor te zorgen dat de mensen de voeten drooghouden, zoals we dat letterlijk en figuurlijk wel kunnen zeggen.

Die waakzaamheid is sowieso heel belangrijk. Wat dat betreft is de VMM telkens in contact met de gouverneur, met de Vlaamse Waterweg, met de poldergebieden, om te zorgen dat men alles goed kan monitoren, dat men voldoende water kan doen afvloeien.

U zegt dat er niet geïnvesteerd is. Ook dat moet ik eigenlijk tegenspreken. Vanuit De Vlaamse Waterweg – ik ben enkel bevoegd voor de bevaarbare waterlopen, niet voor de grachten en de onbevaarbare waterlopen – kan ik u zeker meegeven dat wij de voorbije twee jaar heel wat baggerwerken hebben uitgevoerd, baggerwerken op de IJzer, om de bergingscapaciteit te vergroten.

Recentelijk zijn nog baggerwerken gestart op het kanaal Ieper-IJzer, om ook daar te zorgen dat er meer dan 6000 kuub slib wordt weggehaald, en er zodoende ook daar een grotere bergingscapaciteit is. We investeren onder andere in de Ganzepoot in 22 sluisdeuren. We hebben 48 schuiven van de stuwen vervangen, om te zorgen dat er veel meer ingespeeld kan worden op die waterveiligheid. En we zorgen voor onderhoud van enerzijds bladafval van bomen en dergelijke, maar ook van sluikstorten en dergelijke, om zodoende de waterafvoer continu te optimaliseren.

Dat is wat het luik van de Vlaamse Waterweg betreft. Daar wordt wel effectief heel veel geïnvesteerd. Maar uiteraard zorgt ook collega Demir met de VMM dat er heel wat maatregelen genomen worden.

Mevrouw Vandromme heeft het woord.

Collega’s, de IJzer was ooit, in de Eerste Wereldoorlog, onze redding. Maar de mensen in de Westhoek wonen aan de IJzer, en dan bedoel ik echt de diepe Westhoek. Die hebben van die baggerwerken jammer genoeg niets gezien. U haalt het zelf aan: het kanaal Ieper-IJzer wordt inderdaad uitgegraven. Daar zijn de werken gestart. Maar dan lezen we in de krant dat men dat doet vanwege de vissen. Ik kan dat echt niet uitleggen, minister. De mensen zijn oprecht boos.

Minister, wij wonen aan de grens, en het water stopt niet aan de grens tussen Frankrijk en Vlaanderen. We weten ook nu opnieuw dat er problemen geweest zijn met onze Franse buren en het water. Daar is ook de expliciete vraag: wat zult u doen om daar de overleggen vlotter te laten verlopen? Want wij hebben het gevoel dat daar ook kansen gemist zijn. (Applaus bij cd&v)

De heer Keulen heeft het woord.

Minister, tot in de jaren negentig hadden we de trieste reputatie dat als er veel water viel in een bepaalde periode, we als eerste prijs hadden. Het Maasland was daar inderdaad wereldberoemd voor in Vlaanderen, en ook daarbuiten.

We hebben dat structureel opgelost door het Grensmaasproject, en door dus ruimte te geven aan de rivieren, aan de stromen. Dat betekent dus dat de Maas bij ons de winterbedding heeft als een reservegebied in tijden van hoogwater.

Je kunt daar gif op innemen, dat dat altijd in de eerste of tweede week van januari is, en ook in periodes zoals bijvoorbeeld juni en juli, wanneer je een soort ‘tornado season’ hebt, met zeer zware regenval ten gevolge van het betere weer.

Dat betekent als samenleving natuurlijk ook een hele opoffering, want dat betekent ook ruimte maken. Dat betekent dat je landbouwgrond en andere grond moet vrijmaken om de rivier een ruimere bedding te geven, om zo dus eigendommen en mensen te beschermen. Dat zijn natuurlijk heel drastische ingrepen, naast het baggeren en onderhouden van je dijken en dergelijke meer. Dat zal op een zeker ogenblik ook mee in de scope moeten worden genomen als je structureel naar een oplossing wilt gaan.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, het klopt inderdaad: in 2021 was daar hetzelfde probleem. In het IJzerbekken was er hevige neerslag, en je had een aantal huizen die onderwater stonden. Dat waren huizen die weliswaar vergund zijn door de lokale besturen, en die op verkeerde plekken zijn gebouwd. Maar soit, er was een overstroming.

Wat zien we? Dat er heel wat noodzakelijke maatregelen niet worden genomen om dat overstromingsgevaar te beperken. Dat knelpunt is duidelijk. Dat is zo in de IJzer, maar dat is eigenlijk ook zo in de Dender. De Vlaamse Waterweg doet heel wat inspanningen en infrastructuurwerken voor waterwegen waar er schepen varen, maar doet heel wat minder inspanningen om hoogwaterbeheer uit te voeren om overstromingen en risico op overstroming tegen te gaan.

Dus, minister, mijn vraag is heel concreet. Welke maatregelen zult u nemen om overstromingsgevaar tegen te gaan in het IJzerbekken, maar ook in het Denderbekken, waar er geen grote schepen varen, maar waar er vooral ingezet moet worden op overstromingsrisico’s? Welke maatregelen zult u daarvoor nemen? (Applaus bij Groen)

De heer Veys heeft het woord.

Ik vind het een heel terechte vraag van collega Vandromme. Het is belangrijk dat lokale politici – in het Vlaams Parlement zijn er ook mensen die een lokaal mandaat hebben natuurlijk – dat kunnen uitleggen.

De staat van de Vlaamse waterwegen in West-Vlaanderen is zeer slecht. We zitten met een kanaal Roeselare-Leie waar er kaaimuren dreigen in te storten, dus het gebrek aan onderhoud is licht uitgedrukt een groot probleem onder uw leiding als minister. (Opmerkingen bij Open Vld)

Minister, ik heb inderdaad gezien dat er twee jaar geleden vragen werden gesteld hierover. Er is een budget van 16 miljoen euro voor baggerwerken. U zegt dat dat het ene jaar op de ene plek gebeurt, het andere jaar op de andere plek. Dat hangt af van de prioriteiten.

Ik wil u een zeer concrete vraag stellen. Hoe prioritair is West-Vlaanderen dan? Kunt u me zeggen wanneer de IJzer de laatste keer werd gebaggerd? Hoe lang is dat geleden?

Mevrouw Ryheul heeft het woord.

Minister, ik kan alleen maar vaststellen dat u in de Westhoek achter de feiten aan holt. De bevolking in het IJzerbekken draagt daar nu de gevolgen van. Ik heb u tijdens deze legislatuur twee keer gevraagd wanneer er eindelijk slibruimingen in de IJzer zouden gebeuren, zodat ook het water in het IJzerbekken sneller zou kunnen wegstromen bij zware regenval.

In uw antwoorden moest u telkens toegeven dat er sinds 2010 – sinds 2010, minister – geen slibbaggering meer had plaatsgevonden. Zelfs het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en uw eigen agentschap, De Vlaamse Waterweg, vroegen herhaaldelijk budgetten voor het baggeren van de IJzer, net omdat de waterafvoer in het IJzerbekken ook problematisch werd.

Nu vertelt u, minister, dat de baggerwerken pas in 2021 zijn gestart, maar dat zijn vijgen na Pasen. Je zou als het ware stilaan kunnen spreken over schuldig verzuim ten aanzien van de mensen die in mijn regio worden overstroomd.

Vandaar mijn vraag, minister: zult u tijdens deze legislatuur eindelijk uw verantwoordelijkheid nog opnemen en de IJzerbedding volledig laten baggeren? Of laat u West-Vlaanderen volledig in de steek?

Minister Peeters heeft het woord.

Klaarblijkelijk hebben velen mijn eerste antwoord totaal niet gehoord. Bij dezen zal ik nog maar eens herhalen wat ik daarstraks al gezegd heb. Ten eerste is er heel veel neerslag geweest en is de grond enorm verzadigd. Twee, we zitten met bevaarbare waterlopen en we zitten met onbevaarbare waterlopen. De bevaarbare waterlopen, waarvoor De Vlaamse Waterweg en waarvoor ik als voogdijminister bevoegd ben, daar hebben we twee jaar geleden wel degelijk baggerwerken uitgevoerd. Ontken dus niet dat dat niet is gebeurd, we hebben dat wel degelijk uitgevoerd. Twee jaar geleden zijn er heel wat baggerwerken uitgevoerd. Niet voor de vissen, mevrouw Vandromme, maar om ervoor te zorgen dat er veel meer bergingscapaciteit is, dat er meer water kan worden opgevangen. Het is de verantwoordelijkheid van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) om te zorgen dat die nevenwaterlopen – die beken en die grachten – ook goed worden onderhouden. Dat is één.

We hebben dat twee jaar geleden gedaan en afgelopen maandag – en als we het dan toch hebben over de lokale politici, denk ik dat die dat ook wel de facto hebben kunnen zien – is men opnieuw meer dan 6000 kubieke meter slib uit het kanaal gaan halen. Men is daar dus wel degelijk bezig met werken uitvoeren. Ik zie u ‘neen’ knikken, mijn diensten zeggen alleszins dat ze opnieuw 6000 kuub slib uit dat kanaal hebben gehaald.

Daarnaast doen we tal van onderhoudswerken. Ook voor 2024 is opnieuw 2 miljoen euro voorzien voor baggerwerken. In 2021 was het 1,7 miljoen euro, dit jaar was het 1,6 miljoen en in 2024 staat opnieuw 2 miljoen euro op het programma om wel degelijk onderhouds- en baggerwerken te doen, zowel in de IJzer als in het Kanaal Ieper-IJzer als dusdanig.

Daarnaast – en dat heb ik daarstraks ook al gezegd – zijn er heel wat investeringen in de sluisdeuren, in de schuiven van de stuwen, dus ook heel wat onderhoudscampagnes, opkuiscampagnes, continue reinigingen om zodoende meer bergingscapaciteit te hebben.

Kom dus alstublieft niet zeggen dat wij niets doen. Wij hebben, samen met collega Demir, een heel plan uitgerold voor Weerbaar Water-Land-Schap, onbevaarbare waterlopen, bevaarbare waterlopen, waarbij we inzetten op die protectie, op die paraatheid en die preventie. Die paraatheid heeft alles te maken met continu op te volgen – door het Waterbouwkundig Laboratorium, door de mensen van de VMM – waar de kritische waterdrempels zijn overschreden. Waar moet er tussengekomen worden? Een woord van dank is zeker op zijn plaats aan alle hulpdiensten, maar zeker ook aan alle mensen die daar continu, iedere dag mee bezig zijn. Twee keer per dag krijgen wij een overzicht van waar de kritische drempels al dan niet overschreden kunnen worden en waar men al dan niet moet gaan pompen, bijzetten en dergelijke meer. Dat pompen gebeurt dan vooral naar de weilanden, naar de grachten. Maar er is op dit ogenblik een oververzadiging, dat is een feit. Daarom blijft men ook continu alles monitoren en daarnaast – tegelijkertijd, preventief en op projectmatige wijze – continu baggerwerken en dergelijke meer uitvoeren.

Hebben wij ook een samenwerking met Frankrijk? Ja, die is er ook. Er is een samenwerking via Mageteaux voor onder andere het Kanaal Nieuwpoort-Duinkerke. Ook daar wordt gekeken hoe men de waterafvoer nog meer kan optimaliseren. Men doet dus heel veel werken. Mijnheer Keulen heeft daarstraks terecht verwezen naar datgene wat men op andere locaties kan doen; waar waterverruimingswerken mogelijk zijn, zorgt men voor meer ruimte voor het water. Daar waar dat niet kan, zal men moeten baggeren en dat wordt wel degelijk gedaan, dus kom dat hier niet tegenspreken. Men heeft dat in 2021 gedaan, men is daar nu nog mee bezig en ook voor 2024 staan opnieuw baggerwerken op het programma, om zodoende de bergingscapaciteit van die rivieren, van die kanalen, van die bevaarbare waterlopen alleszins te optimaliseren en zodoende te zorgen dat er zo veel mogelijk waterafvoer is. Daarnaast zal de gouverneur, samen met de diensten van de VMM, continu ook de onbevaarbare waterlopen blijven monitoren en blijven opvolgen, ook samen met de polders natuurlijk.

Mevrouw Vandromme heeft het woord.

Minister, in 2021, toen ik bij u aanklopte, had u beloofd om langs te komen in de Westhoek, in Stavele, in Roesbrugge, in Fintele, maar we hebben u niet gezien. Ik herken het gevoel van de inwoners daar, die voelen zich vergeten.

Collega's, sommigen voelen zich hier wel eens de parking van Gent of Antwerpen. Wij zitten nog verder in de Westhoek. Wij voelen ons soms wel eens de achtertuin van Antwerpen of Gent. Dat is echt iets wat bij ons leeft. Ik vertolk hier graag dat gevoel, minister, al was het maar omdat een ander dossier, dat van het jaagpad langs de IJzer, ook stiefmoederlijk behandeld is. Dat zou een mooie toeristische troef kunnen zijn. Ik nodig jullie trouwens allemaal uit, collega’s, want we staan open, we willen onze armen openen voor iedereen die langskomt. Maar aan u, minister, zou ik echt wel durven vragen om met middelen over de brug te komen, want we hebben het echt nodig voor de waterbeheersing, heel specifiek in de diepe Westhoek. Ik nodig u uit. We hebben lekkere koffie, en we hebben ook andere lekkere dingen, maar ik hoop, minister, dat ik hier geen derde keer meer hoef te staan. (Applaus bij cd&v)

De actuele vraag is afgehandeld.