Bessenteelt in Vlaanderen

Mevrouw Peeters heeft het woord.

We hebben recentelijk in een artikel op Vilt.be gelezen dat de bessenteelt in Vlaanderen zienderogen afneemt. Zeker dit jaar is de afname van het bessenareaal opmerkelijk. Dat is uiteraard jammer, want bessen zijn sowieso een nicheproduct, dat onder glas ook niet zo financieel aantrekkelijk is voor investeringen in nieuwe serres omdat het gaat om een korte en eenmalige teeltcyclus van een zestal weken. Rode bessen bijvoorbeeld zijn beschikbaar van mei tot december, dankzij een gespecialiseerde ULO-bewaring (Ultra Low Oxygen) die de rijping vertraagt.

De Vlaamse telers ondervinden vooral concurrentie uit de lagelonenlanden in Oost-Europa. Om sterker te staan, bundelen telers van BelOrta en Hoogstraten hun krachten. Dit jaar worden hun gezamenlijke volumes via BelOrta vermarkt. Zo willen beide coöperaties de Belgische blauwe bes beter positioneren in retail, groothandel en speciaalzaken.

Vanuit het perspectief van de consument bestaat er een grote vraag naar rode bessen, maar ook blauwe bessen, braambessen en frambozen. Dat maakt het in principe voor onze telers interessant om te overwegen om de stap naar bessenteelt toch te zetten, maar om een kans op welslagen te hebben moeten de flankerende voorwaarden goed zitten.

Vandaar mijn vragen aan u, minister. Hoe evalueert u de negatieve evolutie van het bessenareaal in Vlaanderen?

Wordt bessenteelt vanuit het Agentschap Landbouw en Zeevisserij aangemoedigd? Zo ja, welke flankerende voorwaarden worden daar voorzien?

Welke maatregelen worden genomen om de concurrentie die de Vlaamse bessentelers ondervinden vanuit Oost-Europa te neutraliseren?

Welke acties worden er vanuit het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) ondernomen om de Vlaamse bessen te promoten?

Minister Brouns heeft het woord.

Het areaal van de rode bessen schommelde de voorbije 15 jaar tussen 65 en 75 hectare. We zien dat rode bessen steeds vaker in potten geteeld worden, waardoor er vrij snel geschakeld kan worden naar andere teelten, hoewel het een meerjarige teelt is.

Sinds jaar en dag heeft Nederland de touwtjes in handen wat betreft onze markt van rode bessen, zeker voor de lange bewaring. In Nederland zijn de volumes immers groot genoeg om ULO-bewaring aan te bieden.

Ook het areaal frambozen en blauwe bessen is de voorbije jaren gedaald. Opvallend is dat het areaal bramenteelt toeneemt. Dat is een ‘stikstofminnende’ teelt, die kunnen stikstof verdragen.

Bessentelers kunnen, net als andere telers, een beroep doen op de steunmogelijkheden die we binnen het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) aanbieden, zoals innovatie- of investeringssteun vanuit het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF). Aangezien het leeuwendeel van de bessentelers lid is van een producentenorganisatie, kunnen ze ook rekenen op de GMO-steun (Gemeenschappelijke Marktordening).

Het verschil in loonkost blijft echter een heikel punt, waar we vanuit Vlaanderen weinig aan kunnen doen. We zetten wel in op verder onderzoek om via het efficiënter telen toch nog rendabel te blijven ondanks de hogere loonkost. Zo wordt er ingezet op onderzoek naar rassen waarbij de bessen vlot zichtbaar hangen en gemakkelijk loskomen en de plukefficiëntie geoptimaliseerd kan worden.

Daarnaast wordt het Proefcentrum Fruitteelt (Pcfruit), ons allen bekend, ook door mijn diensten  ondersteund om onderzoek uit te voeren naar nieuwe rassen en teelttechnieken in de bessenteelten.

Zowel de binnenlandse promotie als de exportpromotie voor bessen, die VLAM in samenspraak met de sector voert, zitten vervat in de algemene sectorstrategie voor fruit. Voor de binnenlandse promotie ligt hierbij de focus op de promotie van fruit van bij ons. Hierbij speelt VLAM vooral in op kennisverhoging van de Vlaamse consument. Zo leert de Vlaamse consument opnieuw ons inlandse fruit kennen. Dat wordt immers met vakmanschap en zorg geteeld en biedt de garantie van versheid. De televisiespot is ook nu te zien en wordt in september herhaald op alle Vlaamse klassieke zenders en ook op de digitale kanalen.

Naast deze overkoepelende campagne zet VLAM onze bessen via ‘Lekker van bij ons’ in de kijker, en dat ook in de maanden waar de Vlaamse bessen volop beschikbaar zijn. Via recepten, tips en tricks rond bewaren of rond de herkomst van de bessen, inspireert en informeert VLAM over de Vlaamse blauwe en rode bessen, de braambessen en de frambozen. Ook via de samenwerking die VLAM heeft met Dagelijkse Kost, gaat Jeroen Meus vaak aan de slag met onze Vlaamse bessen. Dankzij deze samenwerking is ook op de populaire website en app van Dagelijkse Kost receptinspiratie met bessen te vinden.

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Ik kijk waarschijnlijk iets te weinig tv om continu Dagelijkse Kost te volgen, of ook de campagne van VLAM, ‘Lekker van bij ons’, die ons natuurlijk welbekend is.

Het is alleszins goed dat er nog verder onderzoek wordt gedaan via onder andere het Proefcentrum Fruitteelt voor plukefficiëntie en dergelijke, maar wat we anderzijds ook wel vernemen is dat ook de bessenteelt helaas niet immuun is voor plantenziektes. Ook daar moeten we verder kijken hoe we daar nog wat meer op kunnen inzetten. Voor de blauwe bessen vreest men onder andere meeldauw, die ook vanuit Amerika naar hier komt en die zorgt dat er schimmel- en poederachtige ziektes op de bessenplanten komen, waardoor de opbrengst ook weer daalt. We willen natuurlijk de bessen, die lekker zijn van bij ons, alle kansen geven. Mijn vraag is of er samen met het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) ook wordt gekeken om rond de problematiek van meeldauw voor de blauwe bessen specifieke acties te ondernemen.

Ten tweede: op de website van het Vlaams Infocentrum Land- en Tuinbouw (VILT) zagen we ook dat een aantal producenten tegelijkertijd ook nog experimenteren met theeplanten. Ook daar is er een eigen theelijn van het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT). Ik drink zelf veel thee, ik weet niet of de andere commissieleden dat ook veel drinken, maar het zou wel goed zijn om dat als bijkomende niche mee te kunnen ondersteunen en zodoende toch te zorgen voor een beter bedrijfsinkomen voor de landbouwer. Mijn vraag daar is dan ook of u via bijvoorbeeld het VLIF ook initiatieven neemt om te experimenteren met innoverende teelten, waaronder bijvoorbeeld die theeplanten.

Mevrouw Hermans heeft het woord.

Minister, het is een spijtige vaststelling dat de Vlaamse bessenteelt met een alarmtempo aan het dalen is. U gaf het daarnet ook al aan: tien jaar geleden hadden we nog dubbel zoveel frambozen als vandaag en in de blauwebessenteelt zien we een dalende trend. Vorige week spraken we hier nog over de appelteelt, waar we enkele gelijklopende problematieken zagen.

De loonkost in Oost-Europa ligt veel lager dan hier, waardoor de concurrentie groot is en de prijzen beduidend lager liggen. Je kunt het de Vlamingen natuurlijk niet kwalijk nemen dat ze in de supermarkt ook een beetje naar hun portemonnee kijken. Vandaar dat het wel heel belangrijk is dat we nog meer inzetten op bewustwording van de lokale producten.

Vorige week verwees u ook nog naar hoe belangrijk het is dat kinderen al van jongs af aan in contact komen met fruit en groenten die duurzaam en vers zijn. Ik heb het eens nagekeken: in 2023 schreven nog 1400 scholen zich in voor het project ‘Oog voor Lekkers’, 32.000 kinderen kwamen zo in contact met lokaal fruit, wat we zeker toejuichen. Is er eigenlijk al zicht op de inschrijvingen voor het project voor dit jaar? Collega Peeters zei het daarnet ook al: VLAM is hier een heel belangrijke partner in. Wij weten dat zij daar ook op inzetten, maar hoe sensibiliseren zij de scholen?

Tot slot wil ik graag nog een beetje dieper ingaan op de coöperatie tussen BelOrta en de coöperatie in Hoogstraten. Ik vind het namelijk heel interessant dat de sector de krachten bundelt, maar is dat eigenlijk iets dat door Vlaanderen aangemoedigd wordt? En wordt daar geflankeerd beleid rond gevoerd?

Minister Brouns heeft het woord.

Heel concreet: nu vrijdag staat ‘Oog voor Lekkers’ op de agenda van de ministerraad. Dat concept wordt wegens succes verlengd en uitgebreid. Niet alleen fruit, maar ook melk, groenten en verse yoghurt kunnen worden aangeboden. Dat is een succesverhaal dat eigenlijk al lang bestaat en waar scholen ook mee aan de slag gaan. Dat is op zich positief.

Wat betreft de andere punten: het VLIF wordt voortdurend geëvalueerd. Als daar innovaties aan toegevoegd kunnen worden, is dat zeker mogelijk, collega Peeters, ook als het gaat over nieuwe rassen die per definitie meer resistent zijn, wat belangrijk is naar de toekomst. We hebben verwezen naar het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) en Pcfruit, die onderzoek doen naar de genetica in functie van een grotere resistentie. Dat is een voortdurend aandachtspunt.

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Ik denk dat we het zeker moeten opvolgen. Als we zien wat er allemaal in de winkelrekken ligt, is het zeker interessant als het van bij ons zou zijn.

Dank u voor uw antwoorden, minister, maar ik denk wel dat we het best opvolgen en kijken wat we nog meer kunnen doen om heel de bessenproductie een hart onder de riem te steken, om het zo te zeggen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.