Over de capaciteit van het elektriciteitsnet in West-Vlaanderen

Collega’s, een heel goeie morgen. Welkom in onze commissie. Voor diegenen die ik nog niet gezien heb, van harte een gelukkig nieuwjaar gewenst. Heel veel verkiezingsgenot in 2024.

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Voorzitter, minister, collega's, ook van mijnentwege de beste wensen voor 2024.

Mijn vraag is al begin vorige maand ingediend. Het is nu een maand later, maar ze lijkt mij nog altijd minstens even relevant. Het is natuurlijk schrikken als het er zwart op wit staat: uit een kaart die netbeheerder Elia vrijgaf met de resterende onthaalcapaciteit op het Belgische stroomnet, bleek dat zolang de nieuwe hoogspanningslijn Ventilus, waar we het hier in de commissie en u in de regering al over hebben gehad, er niet is, er in West-Vlaanderen geen ruimte meer is voor bijkomende windturbines, zonneparken, batterijparken of andere elektriciteitsproductiecentrales. Dat is natuurlijk boven op de bestaande projecten. Pas als de Ventilusnetversterking er ligt, is er weer ruimte om nieuwe projecten aan te sluiten boven op de projecten die nu al gepland zijn. In bepaalde gebieden worden ook zwaardere netaansluitingen voor bedrijven onmogelijk.

We hebben hier al uren gedebatteerd over Ventilus. Er zijn al heel veel, soms platpopulistische meningen over geuit. Nu staat het dus zwart op wit. Een aantal onder ons – en u was daarbij, minister, maar ook onze fractie is er altijd bij geweest – hebben gewaarschuwd dat het eeuwig vertragen van dit project een hoge kostprijs zou hebben, zowel op economisch als op ecologisch gebied.

Wanneer het om Ventilus ging, lag de klemtoon al te vaak puur op de aanlanding van de op zee opgewekte stroom. Een aantal partijen in de Vlaamse Regering zijn zelfs in een kramp geschoten toen minister Van der Straeten haar ambities inzake offshore opschroefde. Nu wordt heel duidelijk – wat we hier altijd hebben gezegd – dat de noodzaak aan versterking van het net in West-Vlaanderen veel verder gaat dan enkel het aan land krijgen van de elektriciteit die op zee wordt geproduceerd. Het gaat ook over zowel het versterken van de vraag naar stroom door verdergaande elektrificatie, als vanuit het oogpunt van productie waarbij vooral de vermazing van het elektriciteitsnet in West-Vlaanderen op de helling komt te staan.

We horen ook vaak in andere dossiers met grote bewoordingen spreken over het stilvallen van ons economisch weefsel door de stikstofproblematiek of klimaatdoelstellingen. Nu spreekt Elia echt over een effectieve stop, een rood gebied waarin geen nieuwe ontwikkelingen meer mogelijk zijn, niet alleen – ik herhaal het opnieuw – op het gebied van elektriciteitsproductie maar ook op het gebied van economische capaciteit en activiteit, doordat de versterking van het net in West-Vlaanderen veel te lang op zich laat wachten. We hebben hier heel lang voor gewaarschuwd. We waren hier heel bezorgd over.

Collega's, uiteraard verwondert het dan niet dat wij hier een aantal cruciale vragen over hebben.

Minister, bent u het eens met Elia dat bijkomende ontwikkelingen rond energieproductie in West-Vlaanderen niet meer mogelijk zijn? En idem dito voor economische ontwikkelingen die veel elektriciteit vergen?

Had dit aspect van Ventilus de voorbije jaren niet prominenter in de markt gezet moeten worden om draagvlak te creëren? Ik denk dat op dit moment heel veel actoren in West-Vlaanderen heel erg schrikken dat dit de impact is, omdat er heel veel fake news is verspreid rond Ventilus. Ze ontdekken nu wat de risico's zijn voor de West-Vlaamse economie en samenleving.

Erkent u dat er deze legislatuur te weinig stappen vooruit gezet zijn in het Ventilusproject?

Hoe wilt u die versnelling nu wel inzetten, hopelijk gedragen door de voltallige Vlaamse Regering?

Minister Demir heeft het woord.

Collega’s, het Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (GRUP) Ventilus heeft zes plandoelstellingen. Het realiseren van meer onthaalcapaciteit voor West-Vlaanderen is er één van. Versterking van de bevoorradingszekerheid van de regio Izegem, waar veel economische ontwikkelingen zijn gesitueerd die veel elektriciteit vragen, is ook een plandoelstelling.

Deze plandoelstellingen werden bij elke infomarkt over de startnota uitgelegd, zijn aan bod gekomen bij het proces dat werd gevoerd met de intendant bij besprekingen met de betrokken stakeholders en waren het onderwerp van de dubbelchecktechnologie zoals uitgevoerd door professor Westermann. Bovendien zijn alle plandoelstellingen opnieuw toegelicht tijdens het recente openbaar onderzoek. Ik ben van mening dat ik in het kader van dit GRUP niet meer had kunnen doen. Wat informatie, dubbelchecks, wetenschappelijk onderbouwd zijn betreft, denk ik dat ik alles op alles heb gezet om heel wat fake news te weerleggen. Er is immers altijd benadrukt dat het GRUP Ventilus in functie van meerdere plandoelstellingen werd opgemaakt.

Het klopt dat in de media de focus rond Ventilus vooral lag bij de vergunningen, elektromagnetische straling, bovengronds/ondergronds en vergoedingen. Die discussie moest zeker ook worden gevoerd en het is goed dat dat is gedaan en is uitgeklaard. Er zijn stralingsnormen opgemaakt. Alles is transparant en openbaar, zodat mensen dit kunnen consulteren. Maar ook heel belangrijk was natuurlijk de doelstelling om een sterk elektriciteitsnet uit te bouwen, zodat er zich geen bottleneck zou vormen voor productie of afname, wat nu dus het geval is. Ik heb dat ook steeds verdedigd en wil dit dossier daarom niet naar de Griekse kalenden sturen. Ik vind dat de politiek voort moet maken. In het begin is er natuurlijk tijd gespendeerd om voldoende informatie te geven om de ongerustheden die er zijn bij de bevolking, weg te nemen.

Ik vind dat we deze legislatuur veel energie hebben gestoken in dit moeilijke dossier en veel informatie hebben gegeven om de desinformatie te weerleggen. We hebben er veel energie ingestoken, maar dit moet soms bij moeilijke en complexe dossiers. Als je daarna de knoop kunt doorhakken en vooruitgaan, is dat goed.

Ik heb deze legislatuur vastgesteld dat er naar aanleiding van de participatie over de startnota heel veel vragen rond technologie en bezorgdheden inzake gezondheid zijn ontstaan. Deze vragen moesten worden beantwoord om het draagvlak voor dit dossier niet verloren te laten gaan. Bijkomend onderzoek was dus wel degelijk nodig en grondig onderzoek kost tijd. Ik heb hiervoor eerst een dubbelchecktechnologie laten uitvoeren, want daarover gingen ook allerlei verhalen rond. Vervolgens heb ik een intendant aangesteld. Na overleg met de burgemeesters zijn deze resultaten op vraag van deze burgemeesters nog eens nagekeken. Toen de knoop rond technologie werd doorgehakt, hebben het kabinet en mijn administratie verder kunnen werken aan het GRUP. Dit heeft geleid tot een plenaire vergadering in mei en een voorlopige vaststelling begin juli van dit jaar. Op dit moment verwerkt mijn administratie de ongeveer 3500 bezwaarschriften die zijn binnengekomen in het kader van het openbaar onderzoek. Ik hoop het GRUP zo snel mogelijk definitief vast te stellen, zodra de administratie rond is met de bezwaren. Ik zou dit zelf nog als bevoegde minister willen doen.

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Minister, ik dank u voor het antwoord.

Als ik het goed begrijp, zegt u dat u het zelf nog wilt doen als bevoegde minister. Ik ga er dan van uit dat het de absolute doelstelling is om het nog binnen deze regeerperiode te doen. Dat lijkt mij een zeer belangrijke doelstelling, goed dat u die hier meegeeft.

Mijn boodschap van vertraging was er niet een naar de administratie, naar Elia of naar u en uw kabinet. We hebben een aantal extra rondes van onderzoek gedaan. De eerste twee – en dat heb ik altijd gezegd – vond ik zelf nog verdedigbaar, maar op een bepaald moment is dat nog puur om politieke redenen gebeurd, omdat sommige collega's, vooral in het halfrond maar vooral in West-Vlaanderen zelf, niet durfden uit te leggen dat de wetenschap nu eenmaal de wetenschap is en dat het op een bepaald moment technologisch wel heel erg duidelijk was wat er moest gebeuren.

Mijn voornaamste oproep is dat ik hoop dat die spelletjes eindelijk mogen stoppen. Ik hoor de voorbije jaren bepaalde partijen heel fel roepen rond dit dossier en fel roepen rond andere dossiers en waarschuwen voor degrowthscenario’s. Collega's, wat er in West-Vlaanderen op tafel ligt, is een degrowthscenario. Economische ontwikkeling die misschien wenselijk is, kan niet plaatsvinden, omdat er partijen zijn – en die zijn vandaag ook in deze commissie aanwezig – die de voorbije jaren niet de ruggengraat hadden om te durven zeggen, ook als dat electoraal wat moeilijker was, dat een bepaald dossier nodig is om de welvaart van Vlaanderen en van West-Vlaanderen te garanderen.

Ik kijk dus een beetje rond. Ik hoop dat er zich vandaag collega's aansluiten. Er waren andere collega's die vaak de roerganger waren in dit dossier maar hier vandaag blijkbaar niet durven op te duiken. Ik weet wat de andere fracties daarover zeggen. Mijn vraag gaat vooral naar hen en niet naar u, minister.

De heer Tobback heeft het woord.

Ik wil me niet mengen in de West-Vlaamse politieke loopgraven, voor alle duidelijkheid, al deel ik de mening van de collega over het belang en de nood van Ventilus, niet alleen overigens voor de West-Vlaamse industrie, maar evengoed voor burgers en bedrijven in het hele land als het gaat over elektrificatie. We weten dat we dat nodig hebben, dat we die investeringen in het net nodig hebben en dat we die versterking nodig hebben.

Minister, mijn vraag is wat breder. Dit is natuurlijk één dossier waarin inderdaad heel wat is misgelopen en waarin heel wat spelletjes zijn gespeeld, maar we weten dat dit niet het laatste investeringsdossier is op het vlak van infrastructuur voor zowel transport als distributie van energie, elektriciteit in het bijzonder. We zullen bijzonder veel investeringen moeten doen in de toekomst, die cruciaal zijn. Alle stukjes zullen niet even maar bijzonder belangrijk zijn omdat het net nu eenmaal een geheel is dat in zijn geheel in evenwicht moet zijn om hernieuwbare energie te kunnen leveren, om te kunnen elektrificeren, om betaalbare energie op het net te kunnen zetten. We zullen die hele investering nodig hebben.

We hebben gisteren in deze commissie nog maar net gehoord dat het voor sluizen op de Dender twaalf jaar heeft geduurd vooraleer iemand de eerste vergunningsaanvraag heeft ingediend om er eentje van de zeven die men zou moeten doen, te kunnen aanleggen. Ik mag toch hopen – en dat is mijn vraag – dat de Vlaamse overheid, het Vlaamse Gewest – of het nu het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA) is of ik weet niet wie precies die bevoegdheid heeft – vandaag al aan het nadenken is over een globaal plaatje van waar er zal moeten worden vergund, al met bijvoorbeeld Fluvius en Elia in overleg is om na te gaan hoe die procedures vlot en correct kunnen verlopen en de plannen sluitend kunnen zijn. Want die ene vergunningsaanvraag die na twaalf jaar werd ingediend, bleek dan niet in orde te zijn en werd vernietigd door een rechtbank.

Ik hoop toch dat men een project van de omvang waar we hier voor staan wat elektrificatie, netversterking, uitbreiding van het net, aanpassing van het net betreft, globaal zal bekijken en er een globaal plan voor zal maken om het snel en efficiënt te kunnen doen. En er niet opnieuw ad hoc met de nodige incompetentie iedere keer opnieuw zal op springen en dan zeuren dat vergunningsprocedures lang duren. Wordt daarover nagedacht? Zo niet, is het dan niet dringend tijd om dat te gaan doen?

De heer Schiltz heeft het woord.

Minister, u hebt hier al twee stemmen gehoord die grote fan zijn van het Ventilusproject en de nood onderschrijven om daar met gezwinde spoed verder aan te werken.

Alle uitlatingen over spelletjes en geroep en getier, het is eerlijk gezegd de laatste maanden redelijk rustig rond het dossier sinds de beslissing in de regering is genomen. Ik zou dus denken dat we op het juiste traject zitten. Ik hoop dat er geen stokken meer in de wielen worden gestoken.

Collega Vaneeckhout, ik voel me niet aangesproken door opmerkingen over degrowth en van alles. Ik hoop dat u een even grote voorstander zult zijn van andere investeringen die een positieve bijdrage aan de economie en aan het klimaat kunnen leveren, en niet alleen wanneer mevrouw Van der Straeten productie op de Noordzee bij plaatst, wat trouwens een zeer goede zaak is en onze volle steun heeft.

De vraag van de heer Tobback is pertinent, minister. De toekomst van ons energielandschap kan men ongeveer zien aankomen, op een zekere bandbreedte, en zal een aantal forse infrastructuurinvesteringen vergen.

Mijn vraag is een beetje anders. We zien het getouwtrek tussen Fluvius en de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) over de tarieven, over investeringsplannen. Het lijkt me nog niet helemaal duidelijk: in welke mate is een bepaalde netverzwaring nodig? Wat zal de impact zijn van de invoering of de activering van de flexibiliteitsmechanismen? Hoe zal de consument daarvan enerzijds kunnen profiteren, maar kan het anderzijds de kosten voor netverzwaring beperken? Daarmee wil ik niet zeggen dat we moeten degrowthen, mijnheer Vaneeckhout, op het distributienet, maar wel dat we de juiste capaciteit moeten bouwen en niet moeten overdimensioneren, want dat zou veel weggegooid geld zijn.

Dus onderschrijf ik de vraag van collega Tobback. Wat is het middellangetermijnplan om de investeringen in onze netwerkinfrastructuur op tijd op peil te kunnen krijgen, zodat we Nederlandse scenario's kunnen vermijden, waar niet alleen op het hoogspanningsnet maar vooral ook op het distributienet problemen beginnen op te duiken? Ik had begrepen dat in Vlaanderen de precaire situatie zich eerder op bepaalde plaatsen op het distributienet voordoet dan op het hoogspanningsnet. Graag uw inzichten daarover.

De heer Pieters heeft het woord.

Ik wil een bijkomende vraag stellen over het Ventilusnet, een beetje in dezelfde richting als wat de twee andere collega's zeggen. Ventilus is één zaak, maar iets anders is hoe het bij de bedrijven komt. Ik denk dat op dit moment de investeringen in het distributienet de grootste problemen vormen. Ik wil vragen hoe de planning hiervoor is en hoe het distributienet wordt versterkt.

De heer Bothuyne heeft het woord.

Misschien eerst nog over de oorspronkelijke vraag en onderwerp. Ik denk dat iedereen de nood aan netversterking en van de hoogspanningslijnen in Vlaanderen onderschrijft. Ik vind het wel opmerkelijk hoe de collega's van Groen nogal selectief zijn in het beoordelen en appreciëren van vergunningsprocedures en bezwaren van burgers. Als het gaat over een project in het Antwerpse bijvoorbeeld, kan er niet genoeg belang worden gehecht aan de bezwaren van burgers. Als het gaat over een project in West-Vlaanderen over hoogspanning, kunnen diezelfde bezwaren van diezelfde burgers niet snel genoeg van de tafel worden geveegd. Ik vind het toch een opmerkelijk staaltje van hypocrisie. Maar goed, dit geheel terzijde. 

Ik denk dat het onderwerp zelf heel belangrijk is. Ik denk dat iedereen hier het onderwerp van de versterking van het net als heel belangrijk omschrijft. Ik had ook begrepen dat de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) deze week een eigen advies heeft uitgebracht over de netversterking en over de financiering ervan, vooral op distributieniveau. Fluvius heeft een heel goede track record als het gaat over de uitbouw van het net. In Europa zijn er weinig netbeheerders te vinden met betere resultaten, maar de uitdagingen zijn daarom niet min.

Voorzitter, ik zou voorstellen om aan de hand van het advies van de SERV een moment te vinden om zowel de SERV als Fluvius als de VREG uit te nodigen. We staan voor een nieuwe tariefperiode. Zo kunnen we zowel over de uitrol van de netversterking op distributieniveau als over de financiering daarvan van gedachten te wisselen met zowel de SERV, Fluvius als de VREG.

Collega Bothuyne, uw vraag is genoteerd. In de volgende regeling der werkzaamheden zullen we ze zeker agenderen.

Minister Demir heeft het woord.

Het is belangrijk dat er wordt samengewerkt en dat zowel Elia als Fluvius samenwerken en proactief investeren. Ventilus is sowieso een zeer belangrijk project, maar ook vele andere en kleinere projecten zijn noodzakelijk om het hele elektriciteitsnet te versterken.

Zoals jullie weten, hebben wij in het begin van de legislatuur aan Fluvius gevraagd om een langetermijninvesteringsplan op te maken. Ze hebben dat ook gedaan. Het was ook de eerste keer. “Eindelijk”, zou je kunnen zeggen. Het investeringsplan van Fluvius wordt goedgekeurd en opgevolgd door de VREG. Het plan is een mix van nieuwe investeringen in meer kavels maar ook in meer flexibiliteit. Ik moet er ook bij zeggen dat er in deze legislatuur zowel voor Elia als voor Fluvius verplichtingen ingevoerd zijn om publieke investeringsplannen op te maken en die ook te consulteren. Deze investeringsplannen zorgen ook voor een publiek debat. De goedkeuring door de VREG verzekert natuurlijk dat de plannen ook adequaat zijn. Ik denk dat het goed is dat we daarmee zijn gestart en dat ze het hebben gedaan.

In verband met het globaal nadenken over de vergunning van netwerken: die procedures zijn er. Wat mij betreft, werken die procedures ook. Belangrijk voor Ventilus en voor de verdere netversterking in België is het project ‘Boucle du Hainaut’, de Waalse tegenhanger van Ventilus. Volgens onze laatste informatie heeft het project in Wallonië achterstand op Vlaanderen. Ik weet niet of zij in deze legislatuur nog een of andere knoop zullen doorhakken.

Ik denk dat we in dit dossier voldoende vooroverleg hebben gepleegd met alle informatie die we gegeven hebben. We hebben ook stralingsnormen gemaakt met geneesheren. Ik denk dat het goed is dat we dat allemaal hebben gedaan.

En zoals ik al heb gezegd, nadat we de 3500 bezwaren hebben bekeken met de administratie, wil ik het dossier zo snel mogelijk naar de regering brengen. Ik wil dit dossier echt nog naar het volgende stadium brengen.

Tot slot nog een algemene opmerking. Iets waar ik me de laatste maanden toch aan erger, is dat ik het niet gezond vind om een onderscheid te maken tussen Vlamingen. Of men nu West-Vlaming, Limburger of Antwerpenaar is, ik vind dat het moet stoppen. Het is ongezond. De laatste maanden is het net een sport geworden van de politiek en van een aantal politici en ministers om een onderscheid te maken. Stop er gewoon mee. Het is gewoon nefast. We zijn allemaal Vlamingen, er is één Vlaamse gemeenschap waar we met z'n allen voor moeten werken. (Opmerkingen van Bruno Tobback)

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Minister, voor alle duidelijkheid, ik ben het met uw laatste boodschap eens. In dezen gaat het over een regionaal dossier, ik zal dus spreken over de impact voor de bedrijven in de regio rond het Ventilusproject. Het ligt in een bepaalde provincie, maar het gaat er inderdaad over dat de impact ervan veel breder en Vlaams en trouwens ook Belgisch zal zijn. We zijn ook allemaal Belgen, laat ons op die manier ook naar elkaar kijken, en naar Europeanen en zo verder. (Opmerkingen van Willem-Frederik Schiltz, de voorzitter en de minister)

Er zijn een paar dingen die ik afsluitend wil zeggen. Ik ben het er helemaal mee eens dat ook Boucle du Hainaut vooruitgang moet krijgen en dat dit dossier ook zeer belangrijk is voor de bevoorradingszekerheid van ons land en van onze regio.

Collega's, voor diegenen die het misschien ad hoc wat hebben opgevolgd, we hebben van in het begin gezegd dat we geen risico's mogen nemen met de gezondheid. Die stralingsnormen zijn van belang. Er moeten ook ruime compensaties zijn voor mensen die gedwongen zijn te verhuizen. Ja, zo maximaal mogelijk ondergronds en wat er technisch wetenschappelijk mogelijk is op dit moment. Maar wij hebben altijd aangeklaagd dat een aantal partijen hier, die vandaag zeggen dat wij selectief zijn, de voorbije jaren niet omwille van de bezwaren van de mensen maar omwille van eigen politiekstrategische redenen extra rondjes onderzoek hebben gevraagd en daardoor dit traject enorm hebben verzwaard.

Ik ben opmerkelijk en positief verrast dat de collega's van het Vlaams Belang zich vandaag niet meer expliciet verzetten tegen het Ventilusproject en dat ze zeggen dat het project er moet komen en snel moet komen. Ik heb de voorbije jaren andere dingen gehoord.

Ik hoor ook wat collega Bothuyne zegt. Voor alle duidelijkheid, alle bezwaren moeten grondig worden bekeken. Dat is ook wat de minister hier heeft aangekondigd en wat de komende maanden zal gebeuren. We zullen dat zeker doen. 

Ik kan alleen maar vaststellen dat collega Dochy tot vandaag zegt dat hij niet gelooft in wat er voorligt en dat er iets anders moet gebeuren. Hij is nog altijd een fractiegenoot van u en hij spreekt ook namens uw fractie in het parlement. (Opmerkingen van Robrecht Bothuyne)

Hij mag uiteraard zijn eigen mening hebben, maar het zijn collega's zoals collega Dochy die de voorbije jaren zeer veel fake news hebben verspreid rond het dossier en die ervoor hebben gezorgd dat er inderdaad een risico op een degrowthscenario is voor bedrijven in de West-Vlaamse regio rond het Ventilusproject en voor de ontsluiting van hernieuwbare energie. Ik heb begrepen dat het woord gebruiken in jullie richting zeer gevoelig ligt, maar ik zal het ook blijven doen .

De vraag om uitleg is afgehandeld.