Roundup na 10 jaar toegestaan

Over glyfosaat, beter bekend als bijvoorbeeld het veelgebruikte Roundup van fabrikant Monsanto, is al jaren veel te doen. Sommige onderzoekers denken dat het middel kankerverwekkend is en de ziekte van Parkinson kan veroorzaken. Bovendien zou het een belangrijke bestuiver als de bij en veel andere diersoorten ernstig bedreigen. Maar de Europese Commissie ziet geen sluitend bewijs en dus ook geen reden voor een verbod.

De Commissie kan haar plan doorzetten dankzij een patstelling tussen de EU-landen. De bal lag in het kamp van de lidstaten, maar zij vonden donderdag voor de tweede keer geen eensgezindheid over het dossier. De royale meerderheid die nodig is om het bestrijdingsmiddel te verbieden, kwam er opnieuw niet. Evenmin als ruime steun voor verlenging van de vergunning met tien jaar, zoals de Commissie had voorgesteld.

Omdat de EU-lidstaten het niet eens raakten, was het aan de Commissie om de knoop door te hakken. Meteen nadat de uitkomst van de vergadering van de lidstaten bekend was geraakt, maakte de Commissie bekend de vergunning voor glyfosaat nog eens tien jaar te verlengen. Uitgebreid wetenschappelijk onderzoek heeft geen onoverkomelijke punten van bezwaar aan het licht gebracht: glyfosaat moet niet als kankerverwekkend of hormoonverstorend worden beschouwd, luidt het.

Het gebruik van het landbouwgif wordt wel verder ingeperkt, aldus de Commissie. Zo mag het niet meer worden ingezet om gewassen te drogen voor de oogst. Ook moeten gebruikers maatregelen nemen om te voorkomen dat andere planten en dieren onbedoeld worden getroffen.
Bijzonder omstreden

Het hele dossier is bijzonder omstreden. De nieuwe vergunning kon onder de lidstaten op veel steun rekenen in het zuiden en het oosten van Europa, terwijl anderen duidelijk hadden gemaakt dat ze tegen de verlenging zouden stemmen. Zwaargewichten Duitsland en Frankrijk lieten echter weten zich bij een stemming te zullen onthouden, net als België.
België

De Belgische onthouding heeft te maken met onenigheid onder de coalitiepartners. Met name de groenen zijn tegen een nieuwe vergunning voor glyfosaat gekant. Federaal vicepremier van Groen Petra De Sutter riep de Europese Commissie onlangs nog op een totaalverbod in te voeren. “Er zijn te veel aanwijzingen dat glyfosaat schadelijk is voor onszelf en onze natuur. Ook de Hoge Gezondheidsraad pleit voor uitfasering”, zei ze.

De verlenging van de Europese vergunning betekent niet noodzakelijk dat glyfosaat de komende jaren in België zomaar is toegestaan. EU-landen mogen zelf bepalen waar en hoe ze het middel precies willen toelaten.

Wegens de onzekerheid over de schadelijke gevolgen van glyfosaat voor mens en milieu geldt in België sinds een aantal jaren een verbod op de verkoop van de stof aan en het gebruik ervan door particulieren. Het verbod geldt voor alle synthetische onkruidbestrijdingsmiddelen. Professionals mogen het wel gebruiken.

Groen noemde dat vorige maand nog onbegrijpelijk. “Het is niet logisch dat glyfosaat verboden is op je oprit, maar via de landbouw wel nog op je bord kan terechtkomen”, opperde Jeremie Vaneeckhout, covoorzitter van Groen.

Lees ook: Nu Europa Roundup 10 jaar langer wil toelaten, wat zijn de risico’s? Toxicoloog: “Dit is het grootste gevaar voor de mens” (+)
“Vele duizenden studies over glyfosaat in overweging genomen”, maar toch nog veel vraagtekens

Glyfosaat is het actieve bestanddeel van de bekende en veelbesproken onkruidverdelger Roundup. Of een werkzame stof op de markt kan worden toegelaten, wordt op Europees niveau beslist. De individuele lidstaten beslissen vervolgens over de vergunning voor specifieke producten - zoals Roundup van chemieconcern Bayer.

Omdat de huidige vergunning voor glyfosaat op 15 december afloopt, had de Europese Commissie voorgesteld die met nog eens tien jaar verlengen, op basis van uitgebreide analyses van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) en het Europees Agentschap voor Chemische Stoffen (ECHA). Een vergunning voor actieve bestanddelen kent normaal gezien een looptijd van vijftien jaar, maar omdat het onderzoek naar glyfosaat en zijn impact op de volksgezondheid en het milieu nog volop in ontwikkeling is, koos de Commissie voor een kortere periode.

In een mededeling benadrukt de Commissie dat vele duizenden studies over glyfosaat in overweging zijn genomen. “De inschatting die EFSA maakte over de impact van glyfosaat op de gezondheid van mensen, dieren en het leefmilieu bracht geen onoverkomelijke punten van bezwaar aan het licht die een vernieuwing van de vergunning in de weg staan”, klinkt het. EFSA vindt niet dat glyfosaat als een hormoonverstorende stof moeten worden beschouwd, terwijl het ECHA glyfosaat niet bij de kankerverwekkende stoffen indeelt. Als er nieuwe inzichten aan het licht komen en dat wetenschappelijk verantwoord is, zal de Commissie de vergunning onmiddellijk aanpassen of intrekken.

Zowat 290 wetenschappers uit de Lage Landen, onder wie 132 Belgische, kaartten gisteren in een open brief aan de Belgische en Nederlandse regering de risicobeoordeling van onkruidverdelger glyfosaat aan. Onafhankelijk en recent onderzoek wordt volgens hen momenteel niet ernstig in rekening gebracht. En “uitermate relevante en onafhankelijke studies”, bijvoorbeeld over een mogelijk verband tussen de ziekte van Parkinson en het gebruik van glyfosaat, worden dan weer niet in aanmerking genomen, klonk het. De wetenschappers spreken van een “verouderd beoordelingskader” bij het Europees Voedselveiligheidsagentschap EFSA.

“Men kan niet simpelweg blijven beweren dat er geen wetenschappelijk bewijs is voor het verband tussen glyfosaat en de ziekte van Parkinson”, stelde neuroloog Patrick Santens van UZ Gent/UGent in een persbericht van Bond Beter Leefmilieu naar aanleiding van de brief. “Er is te veel onderzoek dat in die richting wijst en dat zou moeten aanleiding geven tot een verbod op gebruik van het middel.”

De wetenschappers verwijzen ook naar andere hiaten. Zo zou ‘oxidatieve stress’, een proces in het lichaam dat tot kanker kan leiden, niet meegenomen zijn bij de risicobeoordeling. En “alarmerende aanwijzingen” over een link tussen glyfosaat en long- en darmgezondheid, en gedragsveranderingen, “werden onvoldoende onderzocht”. Ook zou de impact op de biodiversiteit een zorgpunt zijn.