Evolutie van de waterkwaliteit

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, tussen 2010 en 2020 kwamen er minder vervuilende stoffen in de waterlopen terecht. Daardoor is de kwaliteit van de Vlaamse waterlopen zichtbaar verbeterd en kregen fauna en flora meer kansen.

De waterkwaliteit wordt vooral bepaald door de lozingen, emissies, die erin terechtkomen. De totale emissies van zuurstofbindende stoffen en nutriënten, stikstof en fosfor, zijn duidelijk gedaald in de periode 2010-2020, maar die verbetering vlakt de laatste jaren af. Bovendien worden de vooropgestelde doelen nog lang niet overal gehaald en vormen een beperkt aantal gevaarlijke stoffen nog steeds een wijdverspreid probleem.

Alarmerend is ook dat het aantal waterlopen dat voldoet aan de nitraatnorm, sinds 2015 jaarlijks daalt. Terwijl in 2015 ongeveer 70 procent van de waterlichamen voldeed aan de normen, daalde dat aantal tot ongeveer 65 procent in 2018 en ongeveer 58 procent in 2020. Het doel om de goede toestand in de 17 speerpuntgebieden in 2021 te bereiken, werd in geen enkel speerpuntgebied gehaald, en in 48 oppervlaktewaterlichamen was er de voorbije jaren sprake van achteruitgang. De waterlopen in Vlaanderen behoren tot de vuilste van Europa.

De nieuwe stroomgebiedsbeheerplannen die in opmaak zijn, zouden daarop een antwoord moeten bieden. Die plannen geven uitvoering aan de Europese kaderrichtlijn Water en de Overstromingsrichtlijn. Ze regelen de uitbouw en de planning van de saneringsinfrastructuur, en ze leggen de basis voor een structureel waterschaarste- en droogterisicobeleid.

Het proces van de opmaak van de stroomgebiedbeheerplannen 2022-2027 voor Schelde en Maas ging in openbaar onderzoek van 15 september 2020 tot 14 maart 2021. Uiterlijk 22 december 2021, dus heel binnenkort, moet de Vlaamse Regering de stroomgebiedbeheerplannen 2022-2027 vaststellen.

In de ontwerpstroomgebiedbeheerplannen bleef de ambitie heel beperkt. Het advies van de Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen (Minaraad), de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) en de Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij (SALV) over het ontwerp van de derde stroomgebiedbeheerplannen bevat een heel groot aantal fundamentele bemerkingen. De raden betreuren unaniem het verlaagde ambitieniveau van het plan. Er is volgens de adviesraden meer vooruitgang mogelijk.

Ik informeerde op 30 maart 2021 al over de verdere aanpak van het dossier. U stelde dat na de zomer het volledige dossier aan het kabinet overgemaakt zou worden en dat het de doelstelling is om dit dossier voor 22 december van dit jaar op de agenda van de Vlaamse Regering te zetten. We wachten op de resultaten van de verwerking van het openbaar onderzoek en het voorstel van beslissing dat u daarover zult nemen.

Tot mijn verrassing lazen we onlangs in een opiniestuk dat de doelstellingen van de stroomgebieden voor meerdere gebieden nog verder afgezwakt werden door de bekkenraden voor prioritaire gebieden in West-Vlaanderen, zoals De Blankaart en de Poekebeek. In het ontwerpstroomgebiedbeheerplan was voorzien om extra maatregelen te nemen zodat de goede toestand voor die waterlopen in 2027 gerealiseerd zou worden. Wegens de haalbaarheid en betaalbaarheid zou de timing verder verschoven zijn naar 2033. Beide gebieden zijn nochtans cruciaal voor zowel de natuur als onze drinkwatervoorziening.

Het is duidelijk dat het bereiken van de Europese waterkwaliteitsdoelstellingen niet evident is. Zonder bijkomende maatregelen zal het niet lukken. In de plannen zijn er twee opties: ofwel de doelstellingen verlagen ofwel ambitieuze maatregelen nemen. Er zijn twijfels of een verlaging van de doelstellingen niet in conflict is met de Europese kaderrichtlijn Water en of de Europese Commissie dat aanvaardbaar zal vinden.

Ik heb de volgende vragen, minister. Wat is de stand van zaken van dit proces? Zal de deadline van 22 december 2021 gerespecteerd worden? Tegen wanneer moet u die plannen indienen bij de Europese Commissie? Is dat ook tegen 22 december 2021 of kan dat nog later?

Klopt het dat het voorstel is om voor meerdere waterlichamen de voorziene doelstellingen nog te verlagen, terwijl de adviesraden er net op aandrongen om de doelstellingen aan te scherpen ten opzichte van de plannen in het openbaar onderzoek? Kunt u aangeven welke waterlichamen tijdens het openbaar onderzoek een klasse hoger en welke een klasse lager zijn aangeduid?

Was er overleg met Europa over het ambitieniveau van de stroomgebiedbeheerplannen. Indien ja, gaat Europa akkoord met het voorziene ambitieniveau?

Minister Demir heeft het woord.

Collega Schauvliege, we hebben daar inderdaad al meermaals van gedachten over gewisseld. De datum van 22 december was een richtdatum. De plannen moeten uiterlijk in maart worden overgemaakt aan Europa. We zullen nog een aantal weken nodig hebben en die datum van 22 december overschrijden. Het zal januari worden, omdat ik vind dat er naar aanleiding van het openbaar onderzoek iets meer werk is als we rekening willen houden met alle opmerkingen en ingediende adviezen. Dat is op zich goed, maar we hebben een aantal weken extra werk.

Zoals u weet, waren er vanuit diverse hoek opmerkingen over het ambitieniveau van de ontwerptekst. Ik heb duidelijk aangegeven dat ik vind dat we die ambities moeten behouden. Ik heb dan ook aan de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) gevraagd om de overgemaakte voorstellen grondig te evalueren op ambitieniveau, gebruikte instrumentenmix en financiering van het plan. Dat laatste is natuurlijk ook van belang.

In de definitieve ontwerpplannen zoals voorgesteld door de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) is inderdaad voor een aantal waterlichamen het ambitieniveau bijgesteld. Die bijsturing is gebeurd op basis van de reacties en opmerkingen ingediend tijdens het openbaar onderzoek. De CIW heeft die opmerkingen geëvalueerd, wat heeft geresulteerd in een ambitieverlaging voor tien waterlichamen, maar ook in een ambitieverhoging voor twee waterlichamen. Zoals ik hierboven al aangaf, heb ik echter aan de VMM de opdracht gegeven om dat grondig te evalueren. Waar nodig, zal ik de teksten nog bijsturen vooraleer ze voor te leggen aan de Vlaamse Regering.

Een overleg met Europa over de ontwerpplannen zelf is niet vereist. De Europese Commissie evalueert de plannen van de lidstaten pas na de publicatie en rapportering. Het evaluatierapport van de Europese Commissie over de derde stroomgebiedbeheerplannen wordt eind 2024 verwacht. We hebben nog wat werk naar aanleiding van die opmerkingen en ook van de voorstellen van de CIW, die we goed aan het evalueren zijn. We bekijken wat we daarmee zullen doen.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik begrijp dat we de timing van 22 december niet halen en dat u tegen de timing van maart iets op tafel zult leggen. Op zich hebben we daar begrip voor, als het maar goed is. Maar wat me meer zorgen baart, is dat u stelt dat de verwerking van het openbaar onderzoek inderdaad – zoals we in het opiniestuk in de krant ook lazen – ook heeft geleid tot het verlagen van de ambitie van tien waterlichamen. Minister, ik heb die vraag in maart gesteld. Toen lag er in het openbaar onderzoek een voorstel waarbij we slechts in 10 procent van de gevallen – en dat gaat over 15 van de 195 waterlichamen – de goede toestand zouden bereiken tegen 2027.

Als ik het goed begrijp, en als ik lees dat voor tien het ambitieniveau naar beneden zal worden gehaald, zullen we de ambitie nog terugschroeven, terwijl die al zeer laag was. Klopt dat? Zegt u nu dat u de ambitie op het peil van het openbaar onderzoek zult houden? Want u had eigenlijk beloofd die ambitie op te schroeven. In West- en Oost-Vlaanderen, maar zeker in West-Vlaanderen, was geen enkel waterlichaam in goede watertoestand. Zult u daar een tandje bijsteken? 

Als wij niet voldoen aan die kaderrichtlijn Water, waaraan wij duidelijk niet zullen voldoen, hangen daar dan boetes aan vast? Wat is daarvan de impact? Zal Europa ons op de vingers tikken, ook financieel? En hoe zit het met onze relaties met Nederland? Nederland had immers al opmerkingen gemaakt over de slechte toestand en kwaliteit van ons water. Hoe zullen zij daarop reageren?

Minister Demir heeft het woord.

Collega Schauvliege, ik ben het deels met u eens. Ik heb gezegd dat ik niet tevreden ben met de voorstellen die werden overgemaakt en waarin het ambitieniveau wordt verlaagd. Ik heb dan ook wat tijd nodig om daar werk van te maken. Ik ben zelf niet tevreden over die voorstellen.

De samenwerking met Nederland verloopt goed, net als het overleg, niet alleen wat betreft dit dossier rond water, maar ook rond stikstof.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, het klinkt hoopvol dat u niet tevreden bent. Dat klinkt misschien wat contradictorisch. Wij steunen u in uw vraag om de ambitie op te schroeven.

Ik hoop – en ik ga ervan uit – dat dat meer zal zijn dan de ambitie in maart en dat we meer dan 10 procent van onze waterlichamen in een goede staat van instandhouding zullen brengen en zullen zorgen voor een goede waterkwaliteit. Proper oppervlaktewater is immers essentieel voor ons drinkwater, onze voeding, maar ook voor onze natuur. Ik doe nogmaals een oproep om daar echt werk van te maken zodat we met  een ambitieus plan naar Europa kunnen trekken.

De vraag om uitleg is afgehandeld.