Hennep, waardevol voor de biodiversiteit!

De sectoren waarin men hennep inzet zijn niet alleen van velerlei aard, ook op het landbouwbedrijf heeft de plant veel te bieden. Hennep heeft namelijk een beperkte nood aan bemesting, kent weinig ziekten en plagen waardoor gewasbeschermingsmiddelen niet nodig zijn en heeft een positieve invloed op de bodem en de volggewassen door het diepe wortelstelsel. Dit laatste zorgt voor een goed verluchte en gedraineerde bodem, en maakt ook dat hennep vrij goed bestand is tegen droogteperiodes. Waardevolle eigenschappen die van hennep een geschikt rotatiegewas kunnen maken. Maar is hennep dan ook interessant voor de biodiversiteit? Enkele studies tonen alvast veelbelovende resultaten. We lichten ze graag even toe.

Bijen houden van henneppollen
Veel gewassen in de natuur, onze tuin of op het veld zijn afhankelijk van bestuivers voor de vorming van vruchten en zaden. Het kan bijgevolg nuttig zijn om de voorkeur te geven aan gewassen die bestuivers aantrekken. Recent toonden twee Amerikaanse studies aan dat bijen fan zijn van de hennepplant (Flicker, Poveda, & Grab, 2020; O'Brien & Arathi, 2019). De aanwezigheid van deze nuttige insecten zou je kunnen verbazen, want hennep is eigenlijk van de wind afhankelijk voor bestuiving. Hierdoor zijn de bloemen van hennep weinig opvallend, produceren de mannelijke bloemen grote hoeveelheden pollen en de vrouwelijke bloemen geen nectar. Hierdoor lijken de bloemen niet echt interessant voor de bij. Beide studies tonen echter aan dat bijen wel degelijk aangetrokken worden door de bloemen. Ook op Inagro hebben we dit jaar hennep ingezaaid en we merkten dat de bijen de mannelijke bloemen frequent bezoeken.

bijen bestuiven hennep
In regio’s waar er intensief aan landbouw wordt gedaan, neemt de oppervlakte aan natuurlijke omgeving waarin de bij vertoeft af en is er ook een daling van de plantdiversiteit. Hierdoor kan er een tijdelijk tekort aan voedingsstoffen voor de bij ontstaan. Hennep kan hierop een antwoord bieden, doordat de plant later in het seizoen bloeit, namelijk in de periode van midden juli tot midden augustus. De bloemen kunnen zo het voedseltekort waar bijen mogelijks mee geconfronteerd worden vermijden (Flicker et al., 2020).

In de studie uitgevoerd in Colorado werden 2245 insecten geteld en geïdentificeerd. 86 % van deze insecten waren bijen die de hennep voornamelijk bezochten tijdens de bloeipiek van de hennepbloemen. Niet enkel de honingbij was present, maar ook 22 andere bijensoorten (O'Brien & Arathi, 2019). In een tweede studie uitgevoerd in de staat New York werden 16 bijensoorten herkend, waarvan 60% van de bijen behoorde tot de honingbij (Flicker et al., 2020).

De planthoogte bleek ook een invloed te hebben op de aanwezigheid van bijen, want hoge planten (= 2 meter) werden significant meer bezocht dan lagere planten (hoogte = 1 meter). Een mogelijke verklaring hiervoor is dat hogere planten makkelijker opgemerkt worden door bijen (Flicker et al., 2020).

Flicker toonde ook aan dat het landschapstype rond het bestudeerde perceel een invloed heeft op de hoeveelheid bijen aanwezig op de hennepplanten. Zo nam het aantal bijen met 76% af wanneer landbouwgrond zich in een straal van meer dan 1000 m rond het studieperceel uitstrekte (Flicker et al., 2020).

Deze studies tonen aan dat henneppollen een voedselbron kunnen zijn voor bijen op een ogenblik dat andere bloemen uitgebloeid zijn. Meer onderzoek is noodzakelijk om beter te begrijpen welke factoren bijen aantrekken of wat de voedingswaarde is van henneppollen (Flicker et al., 2020; O'Brien & Arathi, 2019). Bovendien zijn er geen Europese gegevens beschikbaar over bijensoorten die aangetrokken worden tot hennep.

Ook vogels en zoogdieren hebben interesse
Er zijn slechts beperkte waarnemingen beschikbaar over de interactie van zoogdieren (knaagdieren, konijnen of hert) of vogels (kwartel, fazant, duif) met hennep. Deze dieren hebben mogelijke interesse in de hennepzaden of de aanwezige insecten op de planten (Rupp, 2020).

Hennep heeft een positieve invloed op de bodem
Hennep heeft een positieve invloed op de bodem en het bodemleven. Het goed ontwikkelde wortelsysteem zorgt voor zuurstof in de bodem, de vorming van aggregaten en vermijdt erosie. Ook zou het gewas de populatie pathogene nematoden en fungi in de bodem doen afnemen en zorgen de hoge plantdichtheid en snelle groei voor een goede competitie tegen onkruid. Hennep lijkt dus heel waardevol te zijn, al is meer onderzoek naar gewasrotaties en het effect van de plant op de bodemgezondheid noodzakelijk (Adesina, Bhowmik, Sharma, & Shahbazi, 2020).

Hennep als landbouwgewas?
De reeds aangehaalde studies tonen aan dat dieren en bestuivers aangetrokken worden door de hennepplant en dat hennep een positief effect kan hebben op de bodem, maar hoe scoort hennep in vergelijking met andere landbouwgewassen?

Eén ding is zeker: onderzoek naar biodiversiteit in het algemeen is complex. Onderzoekers identificeren in biodiversiteitsstudies vaak een (beperkte) set parameters waarop gewassen worden gescoord. In 1999 voerden Montford en Small een dergelijke studie uit met 23 gewassen die gescoord werden op 26 parameters. Enkele van deze parameters zijn: voedingsbron voor dieren en vogels, impact van de wortel op de bodem, effect op onkruidgroei of nood aan irrigatie (Montford & Small, 1999).

Alle gewassen werden volgens dezelfde parameters gescoord en ingedeeld volgens hun ‘biodiversiteitsvriendelijkheid’. Ook aan industriële hennep voor zowel de productie van hennepzaad, als voor de hennepvezel werd een score toegekend. Hennep behaalde een hoge score en eindigde zelfs in de top 6 van de meest biodiversiteitsvriendelijke gewassen, naast alfalfa, bomen geteeld voor het hout en ginseng (Montford & Small, 1999; Piotrowski & Carus, 2011).

In 2007 voerde ook het Europese Milieuagentschap een studie uit over de ecologische capaciteiten van verschillende landbouwgewassen, waarin hennep werd opgenomen. De gewassen werden gescoord op onder andere de invloed op erosie, structuurschade, gebruik van pesticiden, biodiversiteit, vervuiling van water en bodem, nood aan water, kans op brand en diversiteit van gewastypes. lk gewas kreeg een score A, B of C, waarbij A de beste score is en C de slechtste. Ook in deze studie doet hennep het goed in vergelijking met enkele andere gewassen (EEA, 2007; Piotrowski & Carus, 2011).

Hennep en biodiversiteit: een besluit
De studies die hierboven werden aangehaald hebben veelbelovende resultaten. Hennep kan dus een positieve impact hebben op de biodiversiteit, maar zoals aangehaald is het formuleren van antwoorden geen makkelijk verhaal. Het aantal studies is beperkt en meer onderzoek zal in de toekomst noodzakelijk zijn om het volledige ecologische potentieel van hennep te begrijpen.