Nog niet ontwikkelde signaalgebieden

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Collega’s, signaalgebieden zijn gebieden die nog niet ontwikkeld zijn en die enerzijds wel een harde ruimtelijke bestemming hebben en anderzijds een functie hebben bij de aanpak van wateroverlast, doordat zij kunnen overstromen of water bufferen bij hevige regenval. Door de druk op onze open ruimte staan die gebieden mee onder druk. De ruimtelijke bestemming strookt namelijk niet altijd met de functie in het watersysteem. 

Als na grondige analyse van een signaalgebied blijkt dat het risico op wateroverlast bij het ontwikkelen van het gebied volgens de bestemming toeneemt, dan beslist de Vlaamse Regering tot een vervolgtraject voor dat gebied. In het vervolgtraject legt de Vlaamse Regering een ontwikkelingsperspectief voor het gebied vast en bepaalt ze via welk instrument het ontwikkelingsperspectief gerealiseerd moet worden. Als het signaalgebied een andere bestemming moet krijgen, duidt de Vlaamse Regering ook het bestuur aan dat het initiatief moet nemen om de herbestemming te realiseren. 

Voor 235 signaalgebieden heeft de Vlaamse Regering de voorbije jaren een beslissing genomen welk initiatief nodig is om het waterbergend vermogen van dat gebied in de toekomst te vrijwaren.

Dat kan enerzijds een verscherpte watertoets zijn of anderzijds een bouwvrije opgave waarbij het gebied bouwvrij moet blijven. Het gebied moet dan een nieuwe bestemming krijgen. Er wordt een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) opgemaakt door het lokaal bestuur of er volgt een aanduiding als watergevoelig openruimtegebied (WORG) door de Vlaamse Regering.

De Vlaamse Regering duidt de watergevoelige openruimtegebieden voorlopig aan, daarna volgt een openbaar onderzoek, alvorens een definitieve aanduiding kan gebeuren. Bij de aanduiding van watergevoelige openruimtegebieden is een milieubeoordeling verplicht. Deze beoordeling wordt geïntegreerd in het aanduidingsproces. In de procedure zijn al enkele stappen doorlopen: de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) maakte een ontwerp van voorlopige aanduiding over aan de minister; de kennisgeving van de milieubeoordeling lag ter inzage van de bevolking.

Hierna volgen nog enkele stappen maar deze zijn nog niet uitgevoerd: de Vlaamse Regering keurt de voorlopige aanduiding goed; de organisatieconsultatie, openbaar onderzoek en bekendmaking moeten volgen; de CIW maakt een ontwerp van aanduidingsbesluit over aan de bevoegde minister; en de Vlaamse Regering keurt het aanduidingsbesluit goed.

Het is met andere woorden wachten op de voorlopige aanduiding door de Vlaamse Regering voordat het proces verder kan gaan.

Minister, wat is de verdere timing van het volledige vervolgtraject? Welke elementen ontbreken zodat de Vlaamse Regering de voorlopige aanduiding kan uitvoeren?

Zijn er naast de bovenvermelde 235 signaalgebieden, nog signaalgebieden waarvoor bijkomende initiatieven dienen genomen te worden of waarvoor nog geen vervolgtraject is goedgekeurd? Over hoeveel gebieden gaat dit? Welke stappen voorziet u hierin? Wanneer worden deze ondernomen?

Minister Demir heeft het woord.

Mevrouw Rombouts, ik kan natuurlijk nog niet al uw vragen beantwoorden. De aanduiding van het WORG is slechts een deel van de signaalgebieden waarvoor de Vlaamse Regering de voorbije jaren een bouwvrije opgave heeft bepaald. De Vlaamse Regering zal een 1600 hectare via de procedure uit de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) aanduiden als watergevoelig openruimtegebied. Voor andere signaalgebieden zal de gemeente, provincie of het Vlaamse Gewest in een ruimtelijk uitvoeringsplan een nieuwe bestemming vastleggen.

Ik verwijs naar het gewestelijk RUP (GRUP) voor de vallei van de Demer en de Laag waar een signaalgebied met bestemming woonuitbreidingsgebied in Scherpenheuvel-Zichem werd omgezet in bos- en landbouwgebied, of naar het GRUP Vallei van de Benedenvliet/Grote Struisbeek tussen E19 en A12 dat de Vlaamse Regering onlangs voorlopig vaststelde, waarbij ongeveer 25 hectare industriegebied werd omgezet in gemengd openruimtegebied.

De Vlaamse Regering heeft de voorbije jaren voor elk signaalgebied een vervolgtraject bepaald. Die beslissingen zijn allemaal ook raadpleegbaar op de site www.signaalgebieden.be. Op dit moment zijn er geen andere signaalgebieden in voorbereiding. Het regeerakkoord bepaalt ook dat de aanduiding van de watergevoelige openruimtegebieden uiteraard zal moeten gebeuren na de goedkeuring van het Instrumentendecreet. We werken daar dus verder aan.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, ik begrijp dat er een aantal initiatieven zijn, maar dat er ook nog heel wat wachten. U verwijst in dezen ook naar het Instrumentendecreet. Ik denk dat we daaraan allemaal graag met spoed zouden willen voortwerken. Op het terrein leven er toch ook wel wat vragen bij lokale bestuurders. Ze stellen vast dat het initiatief in principe vanuit de Vlaamse Regering wordt genomen, maar ondertussen lopen er wel aanvragen voor eventuele ontwikkelingen binnen. Ze vragen zich af of ze zelf een initiatief moet nemen of niet, en of de Vlaamse Regering hen zal ondersteunen om dat uit te bouwen. Ze vragen zich af hoe ze daarmee moeten omgaan. Kunt u iets opgeven wat de timing betreft? Hoe ziet u die? Indien lokale besturen in probleemsituaties dreigen te belanden en het parforce noodzakelijk is dat er iets wordt ondernomen, kan de Vlaamse Regering de lokale besturen dan in dezen ondersteunen? Kunnen de lokale besturen iets doen, of wat adviseert u hun in dezen?

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Collega, dank u wel voor de interessante vraag. Ik heb twee bijkomende vragen hierover. Minister, u verwees zelf al naar het Instrumentendecreet. Er is een taskforce samengesteld dat de verdere voortgang zal bespreken. Wat is de stand van zaken precies wat dat betreft?

Bij een deel van die signaalgebieden kijkt men ook naar de lokale besturen om RUP’s op te maken. Daarvoor zou via het Rubiconfonds in een financiële vergoeding worden voorzien. Op dit moment is 60 procent vergoed van de kosten die een lokaal bestuur heeft. Bent u bereid om die financiële bijdrage op te trekken naar 100 procent, aangezien de Vlaamse overheid in het regeerakkoord ook heeft aangegeven in te zullen staan voor de kosten voor de afbakening van de watergevoelige openruimtegebieden?

Mevrouw De Coninck heeft het woord.

Er werd hier al naar verwezen: het regeerakkoord stelt inderdaad heel duidelijk dat de kaart van de watergevoelige openruimtegebieden pas kan worden goedgekeurd na de goedkeuring van het Instrumentendecreet. Ik merk hier ook bij de collega’s dat ze het belangrijk vinden dat er wordt voortgedaan met die watergevoelige openruimtegebieden. Ik stel dat gewoon vast. Er is ook een omzendbrief met richtlijnen voor de toepassing van de watertoets in signaalgebieden en effectief overstromingsgevoelige gebieden. Ik denk dat die dateert uit 2015. Minister, misschien moeten we die omzendbrief eens bekijken. Biedt die nog voldoende een kader voor de lokale besturen, of denkt u dat we die strenger moeten maken?

Minister Demir heeft het woord.

Collega’s, dank u. Dat zijn heel veel vragen. Zoals u weet, heeft niet alleen Vlaanderen een bevoegdheid en verantwoordelijkheid op het vlak van ruimtelijke planning en het vrijwaren van signaalgebieden, maar ook de gemeenten en de provincies. Net daarom werd de voorbije jaren gekozen voor een systeem waarbij ook gemeenten en provincies een RUP zouden opmaken om de signaalgebieden te herbestemmen. Op die manier konden zij ook eigen accenten leggen en vanuit hun terreinkennis de beste invulling van het gebied uittekenen. Ik stel echter vast dat niet alle besturen zo’n RUP opmaken, hoewel ze daartoe wel een engagement op zich hebben genomen. Ik zal de administratie dus de opdracht geven om die gemeenten en provincies te contacteren en te vragen naar de stand van zaken met betrekking tot hun planproces.

Mijn administratie stelt ook vast dat gemeenten en provincies soms toch ook vergunningen geven voor verkavelingen of bouwprojecten in signaalgebieden waaromtrent de Vlaamse Regering reeds de beslissing heeft genomen dat die gezien het overstromingsrisico niet meer kunnen worden ontwikkeld. Aangezien die vergunningen in strijd zijn met de beleidsdoelstellingen en met de beslissing van de Vlaamse Regering, heeft de leidend ambtenaar van het Departement Omgeving de opdracht gekregen om in al die gevallen steeds in beroep te gaan.

Dan is er de omzendbrief van 2015, met heel wat richtlijnen voor de toepassing van de watertoets in signaalgebieden. Daarbij werd ook uitdrukkelijk verwezen naar de beslissingen die de Vlaamse Regering over elk van die 235 signaalgebieden zou nemen en waarmee de vergunningverlenende overheid dus rekening kan houden. Collega De Coninck, ik denk dat dat een vraag van u was. Ik zal samen met mijn collega van Openbare Werken bekijken of we die omzendbrief niet moeten actualiseren en aanscherpen.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, dank u wel voor uw bijkomend antwoord. Het lijkt me inderdaad goed om een stand van zaken op te maken, maar ik ga ervan uit dat, op het moment dat de nood er is bij de lokale besturen, dat ze moeten ingrijpen en ook zij zijn aangeduid als initiatiefnemend bestuur, zij ook daadwerkelijk zullen optreden. Ik ben alleszins ook benieuwd naar de gegevens daaromtrent.

In de omzendbrief staan er ook een aantal richtlijnen. Dat lijkt me ook duidelijk, maar dat is natuurlijk een omzendbrief. Het gaat over een aantal watertoetsen. Natuurlijk kan ik me indenken dat projectvoorstellen daar ook wel maximaal rekening mee houden en/of daarop inspelen om toch in mogelijkheden te voorzien. Mijn bezorgdheid ging voornamelijk over het volgende. Vlaanderen moet verder initiatief nemen op een aantal punten. Welke timing heeft men op dat vlak voor ogen, en als een lokaal bestuur dreigt vast te lopen, waar kan het dan terecht? Hoe kan dat dan worden opgelost? Daar heb ik niet dadelijk een antwoord op gekregen, maar ik ga ervan uit dat we daar dan later nog op terugkomen. In dezen is één ding alleszins duidelijk, namelijk dat de nood aan voortgang wat het Instrumentendecreet betreft, ook een belangrijk issue is in dit dossier. Minister, dat heb ik van u begrepen. Ik hoop dus dat we ook snel een terugkoppeling krijgen van de bevindingen van de taskforce, zodat we de verdere discussie over het Instrumentendecreet kunnen aanvatten.

De vraag om uitleg is afgehandeld.