Burgerprotesten tegen de inplanting van windturbines

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Van Rooy heeft het woord.

Op 20 oktober 2020 weigerde de provinciale deputatie van Antwerpen de vergunning voor vier windmolens op en rond het industrieterrein De Schaaf-Delften op de grens tussen Malle en Zoersel. De provincie volgde daarmee het negatief advies dat de gemeenten Zoersel en Malle reeds verleenden. De drie industriebedrijven, Tri, Fingo en de Mintjens Group, die achter het project staan, gaan in beroep bij het Vlaamse Gewest. Als toegift willen ze één turbine uit de plannen schrappen, zogezegd om rekening te houden met de bezorgdheden van de buurtbewoners.

Toen de drie bedrijven eind oktober 2018 reeds aankondigden dat ze windturbines wilden plaatsen, verzetten omwonenden zich hevig tegen de plannen. De burgerbeweging Windstil verzamelde meer dan 4500 bezwaarschriften tegen de inplanting van de 4 windturbines.

Het is het zoveelste protest tegen de inplanting van windmolens op land. Alles wijst erop dat er absoluut geen draagvlak bestaat in het dichtbevolkte Vlaanderen voor landschapsvervuilende windturbines die maar al te vaak ook slagschaduw- en geluidsoverlast met zich meebrengen.

Toch wil de Vlaamse Regering tussen 2020 en 2030 een jaarlijkse toename van 108 megawatt onshore windenergiecapaciteit verwezenlijken.

Minister, hoe reageert u op het aanhoudende burgerprotest tegen nieuw in te plannen windturbines op land? Hoe wilt u tegemoet komen aan de bekommernissen van omwonenden en van hen die inzitten met de landschapsvervuiling en de slagschaduw- en geluidsoverlast die windmolens maar al te vaak met zich meebrengen? Acht u gezien de realiteit dat bijna tegen elk nieuw onshore windenergieproject protest wordt aangetekend, de doestellingen van de Vlaamse Regering om jaarlijks 108 megawatt aan onshore windenergiecapaciteit te verwezenlijken nog haalbaar? Bent u bereid om alternatieven voor de geplande uitbreiding van onshore windenergiecapaciteit uit te werken? Indien ja, hebt u reeds enig idee over bepaalde alternatieven?

Minister Demir heeft het woord.

Als minister van Omgeving is een van mijn prioritaire doelstellingen zo zorgzaam mogelijk omgaan met de open ruimte, en ook het beschermen van omwonenden tegen overmatige hinder. Dat is belangrijk.

Tegelijk wil ik onze doelstelling inzake hernieuwbare energiebronnen voortzetten. Het draagvlak is er wel, maar het is kwetsbaar. ‘Not in my backyard’ (NIMBY) speelt ook mee. Ik ben met de sector in gesprek om bijvoorbeeld alle windturbines die weinig output hebben en op hun einde lopen inzake vergunningen, ter plekke te vervangen. Dat is bijvoorbeeld een alternatief waarover ik aan het denken ben.

Vlaanderen is dicht bebouwd en is een versnipperde regio en dat heeft een beperkende impact op inplantingsmogelijkheden van windturbines op land. Op zee is dat ideaal, want er is veel wind, maar daar is Vlaanderen niet voor bevoegd. Dat is helaas een federale bevoegdheid, anders konden we onze windturbines daar zetten.

Elk aanvraagdossier moet op zijn waarde worden beoordeeld. Bij die beoordeling worden de bezorgdheden van burgers zeer zorgvuldig onderzocht en afgewogen. Ik doe dat continu.

Voor windturbines zijn duidelijke kaders en randvoorwaarden van toepassing in Vlaanderen. We zijn ook bezig met een Windplan 2025 en daar zullen we een en ander in verband met ruimtelijke ordening in opnemen.

In het Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning (VLAREM) zijn er dwingende normen opgenomen rond geluid en slagschaduw waaraan elk project moet voldoen. Ik sluit daar geen compromissen en ben daar redelijk streng in. Zoals u weet zal hiervoor een plan-MER (milieueffectrapport) worden opgemaakt. Met al die zaken moeten we rekening houden.

Uit de recentste enquête over het draagvlak voor windenergie bij Vlaamse gezinnen van het Vlaams Energieagentschap (VEA), uitgevoerd in 2020, bleek dat er in Vlaanderen een draagvlak is voor windenergie: 70 procent van de respondenten noemt zich voorstander ten opzichte van slechts 4 procent tegenstanders. Vaak ligt de korte afstand tot een woongebied heel moeilijk.

Het is belangrijk dat we de burgers goed informeren over de energiegemeenschappen waartoe ze gaan bijdragen.

Het klopt dat de doelstellingen voor windenergie op land ambitieus zijn en dat er heel wat protest is tegen windturbines, tot bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen (RvVB). In het Windplan 2025 zullen we duidelijke criteria moeten opnemen om het draagvlak bij de burgers te vergroten en meer betrokkenheid te creëren bij bepaalde projecten. We hopen dat daardoor minder procedures zullen worden gevoerd.

Ik ben bereid om alternatieven te overwegen. We gaan moeten kijken naar de oude windturbines die op hun einde lopen. Zeker in havengebieden zijn er zo'n aantal. We moeten ze vervangen door sterkere windmolens met een hogere capaciteit dan vandaag. Op die manier moeten we onze doelstelling maximaal kunnen halen.

De heer Van Rooy heeft het woord.

Minister, uw antwoorden, die ik wel had verwacht, kunnen mij natuurlijk niet bekoren. Ik heb genoteerd dat u zegt dat het draagvlak er wel is, maar dat het kwetsbaar is. U verwijst naar een onderzoek dat er een draagvlak zou zijn bij 70 procent van de bevolking. Wat zegt dat? Dat zegt natuurlijk niets, want zoals u zelf opmerkt, is er het NIMBY-syndroom. Als je mensen vraagt of ze windmolens goed vinden, dan zullen ze in groten getale ja zeggen, want ze zijn natuurlijk geïndoctrineerd door de media en het onderwijs, tot die windmolen op een aantal honderden meters van hun woning moet worden gezet. Dan zeggen ze plots ‘neen’, en terecht, niet alleen vanwege de slagschaduw en de geluidsoverlast, maar puur omdat ze die lelijk vinden.

Een windmolen is namelijk spuuglelijk. Het verpest de landschappen in Vlaanderen, het verpest onze natuur. Minister, je zou toch wensen en hopen dat u daar iets meer voeling en begrip voor hebt. Een windmolen in havengebied of industriegebied is misschien de enige soort windturbine waar u mij niet over zult horen klagen.

Ik hoor u ook zeggen dat op zee ideaal is, maar dat dat helaas niet onze bevoegdheid is. Als u graag in stukken gehakte vogels hebt, dan is op zee inderdaad ideaal. Voor het ecosysteem op zee is dat natuurlijk verre van ideaal, dat is verwoestend. Ook de zee is natuur, niet alleen bossen zijn natuur. Het blijft me verbazen hoe hoog er met windmolens wordt opgelopen.

Minister, u hebt recentelijk het opiniestuk van Maarten Boudry aangeprezen via uw Twitterkanaal dat ik met zeer veel belangstelling volg. Als men dat opiniestuk leest – ik zou hopen dat iedereen in deze commissie dat leest –, dan is dat een totale filering van windturbines op allerlei gebied, niet alleen op het gebied van landschapsvervuiling, waar we het hier over hebben, maar ook op het gebied van gebruik van grondstoffen, zeldzame metalen, onbetrouwbaarheid van energievoorziening enzovoort. Maarten Boudry kent dat zeer goed met cijfers. Wie dat opiniestuk leest, kan er niet onderuit dat windturbines een zeer onrendabele en domme manier zijn om energie op te wekken.

Minister, als u dat opiniestuk deelt en dus onderschrijft, dan begrijp ik niet dat u daar niet naar handelt. Mocht u daarnaar handelen, dan zou u zeggen dat windturbines zeer weinig energie opwekken in verhouding tot de enorme milieubelasting qua oppervlakte en qua grondstoffengebruik en dat het dus een totaal domme en achterhaalde manier van energie opwekken is.

Als u ziet dat er steeds opnieuw zoveel verzet is – ik heb erop gewezen, 4500 handtekeningen – van  mensen in Vlaanderen, dan is het misschien tijd om die onshore windturbines definitief op te bergen en er nooit meer over te spreken en er in de toekomst zeker geen aandacht meer aan te besteden, maar natuurlijk wel – u kent mijn stokpaardje – aan kernenergie.

De heer Bothuyne heeft het woord.

Collega Van Rooy doet hier uitschijnen dat er een massale volksprotestbeweging aan de gang is tegen windturbines. Uiteraard klopt het dat er heel wat turbines zijn waar buurtbewoners en anderen vragen bij hebben, waaromtrent er actiecomités zijn. Anderzijds kijk ik naar de cijfers. Ik volg het Twitteraccount van de minister ook met aandacht, maar ik stel ook af en toe wat parlementaire vragen.

Minister, gisteren kreeg ik van u een antwoord, waarvoor dank, over het verlenen van vergunningen voor windturbines. Daarin geeft u aan dat in ongeveer de helft van de windturbinedossiers geen beroep wordt aangetekend, wat toch een heel ander licht werpt op de materie dan wat collega Van Rooy hier naar voren brengt. Dat wil dus zeggen dat we in de helft van die dossiers helemaal geen protest of beroep zullen zien.

Minister, ik wou u echter iets vragen over wat u verderop in uw antwoord schreef. Door het hoge aantal administratieve beroepen die er zijn, vraagt u zich af of de trap van de administratieve beroepen niet kan worden overgeslagen om tijdwinst te boeken in deze vergunningsdossiers. In de dossiers waar er daadwerkelijk beroep wordt aangetekend, gaat men immers uiteindelijk vaak door tot de laatste administratieve aanleg. U lijkt daarmee te suggereren dat we voor windturbinedossiers naar een aangepaste procedure moeten gaan, met meteen een beroep in laatste aanleg, waardoor er tijdwinst zou kunnen worden geboekt. Hoe ziet u dat? En is dat een concreet plan dat u naar voren schuift om de vergunningsverlening voor turbines op een andere manier te organiseren en zo sneller duidelijkheid te geven voor alle belanghebbenden?

De heer Danen heeft het woord.

Ik denk inderdaad dat er niet bij alle windmolens protest optreedt. Zoals collega Bothuyne zei, zijn het er een aantal, die wel heel mediatiek zijn. Ik heb twee suggesties. Kan men misschien eens in kaart brengen bij welk soort molens er sprake is van protest? Misschien is dat een goed idee voor een eindwerk of doctoraatsstudie. Ik denk wel dat er een patroon te herkennen is. Ik moet natuurlijk ook wel zeggen dat het inderdaad geen goed idee is om molens dicht bij woningen te plaatsen. Ik denk dat iedereen het daarover eens is.

Ik stel wel vast dat het protest tegen de inplanting van windmolens veel kleiner is, wanneer de buurt wordt ingelicht en er sprake is van burgerparticipatie, van echte burgercoöperaties. Die molens daar worden vaak wel vergund en vaak zijn er weinig beroepsprocedures. Minister, bent u dus bereid te bekijken hoe u burgerparticipatie meer kunt incorporeren in dit soort projecten?

De heer Schiltz heeft het woord.

Minister, dank voor uw antwoorden. De punten van collega Danen lijken me interessant. Er is het uitzoeken of er een patroon is in de protesten die er zijn. Het lijkt me ook wel nuttig om een onderscheid te maken in de protesten, want soms merken we dat het een paar individuen zijn die uit eigenbelang een lokale gemeenschap ophitsen en proberen daarvan een soort collectief protest te maken, terwijl het niet altijd een collectiviteit is die wordt getroffen door het plaatsen en vergunnen van een, twee of meer windmolens. Soms is het echter inderdaad misschien beter om er geen te plaatsen. Dat moet men altijd evalueren. Ik heb soms de indruk dat windmolens wel wat dicht bij woongebieden komen. Dan kan ik begrijpen dat burgers daar ongelukkig over zijn, omdat de waarde van hun woning plots dramatisch daalt als daar ineens windmolens staan in plaats van een weids vergezicht.

Collega Van Rooy, spuuglelijk is een subjectief begrip. Ik denk dat het moeilijk is om aan rechters te vragen om ook een esthetische appreciatie te geven van wat mooi en spuuglelijk is. Ik denk dus dat dat een beetje gevaarlijk is. Er zijn mensen die kerncentrales spuuglelijk vinden. Er zijn mensen die appartementsgebouwen spuuglelijk vinden. Er zijn mensen die moderne kunst spuuglelijk vinden. Het is niet daarom dat men die dingen allemaal moet verbieden, lijkt me.

Minister, ik ben ook wel bezorgd, omdat er over windmolens ook vaak fake news en misverstanden worden rondgestuurd. Ik denk dat het ook belangrijk is om goed te informeren. Informatie is het beste desinfectans voor woekerende gevoelens of de verspreiding van samenzweringstheorieën, die in deze tijd toch opgang maken.

Mijnheer Van Rooy, als u spreekt over windmolens op zee die vogelgehakt maken of vogelfricassee veroorzaken, dan kan ik u zeggen dat onze snelwegen voor wildpaté en egelpuree zorgen. Er is inderdaad ‘collateral damage’ bij elke industrialisering, en uiteraard moeten wij de impact op het milieu beperken, maar het is manifest onjuist dat de plaatsing van windmolens op zee voor een enorme verstoring van het mariene milieu zorgen. We hebben een marien ruimtelijke ordeningsplan. De vestiging van windmolens zorgt voor een toename in de diversiteit op zee, door het ontstaan van riffen, de kweek van wieren en dergelijke meer.

Minister, samengevat, kunt u burgerparticipatie meer in de vergunningsprocedure introduceren? Is het mogelijk om meer correcte informatie omtrent windmolens te verspreiden, teneinde fake news te bestrijden?

De heer Gryffoy heeft het woord.

Ik zou er toch voor willen waarschuwen om burgerparticipatie als zaligmakende oplossing voor alle problemen te zien. Beauvent, een bedrijf uit het Oostendse, heeft recent 1 miljoen euro opgehaald voor een coöperatie. Het beschouwt dat als een groot succes. U moet eens bekijken hoeveel windmolens men kan bouwen met 1 miljoen euro. Dus neen, dat zal niet de oplossing zijn. In Eeklo zegt men dat dat daar allemaal windmolens via een coöperatie zijn en dat de bevolking van Eeklo eraan meedoet. Ik heb ooit een bevraging gedaan bij de bevolking van Eeklo: niemand van Eeklo is daarin gestapt, want men heeft daar het geld niet. Dat zit allemaal in de handen van mensen van Latem, De Pinte, Nazareth, Gent enzovoort. Die mensen hebben dus eigenlijk niet direct baat bij een windmolen die vlakbij staat.

Windmolens in industriegebieden, havengebieden enzovoort, dat moet uiteraard kunnen. Windmolens in een lijn naast autosnelwegen, dat moet uiteraard kunnen. Ik ga me niet uitspreken over de vraag wat spuuglelijk is. Daarin volg ik collega Schiltz. Wat is spuuglelijk? ‘Les goûts et les couleurs ne se discutent pas.’ Dat is in dezen dus net hetzelfde.

Collega Van Rooy, ik vind het wel bizar dat u net Windstil aanhaalt, want Windstil komt in actie tegen een windmolen die net op een industriegebied komt. Ik ga echter wel akkoord met de inhoud ervan, want dat industriegebied ligt inderdaad vlak naast de bebouwde kom. Als men zegt daar iets te zullen bouwen dat 180 of 200 meter hoog is, dan creëert men natuurlijk een probleem. De mensen willen dat niet. Er staat daar een antenne van Proximus die 60 meter hoog is. Wel, dat moet je dan verdrievoudigen qua hoogte. Als je daar ter plaatse gaat kijken, dan moet je inderdaad zeggen dat er iets niet klopt.

Ik verwijs naar de uitspraak van het Europees Hof omtrent onze normen die in het besluit staan. Die zijn natuurlijk wel cruciaal. Het cruciale punt is dat het Hof heeft gezegd dat die normen niet onderhevig zijn geweest aan een MER en dat die in de toekomst wel onderhevig moeten worden gemaakt aan een MER. Als ik eventjes snel reken, moeten we tegen de zomer van 2023 klaar zijn met volledig nieuwe normen, conform de MER. Uiteraard zal daarbij de discussie over afstand naar boven komen, en dan moeten we die daarbij voeren, op het gepaste moment.

Anderzijds wil ik niet te snel meegaan in het verhaal dat die windmolens er mordicus moeten komen – dat gevoel heb ik soms – omdat men de klimaatdoelstellingen wil halen. Voor mij is het niet zo dat het halen van een doelstelling plots alle middelen heiligt. Het moet correct zijn, punt.

Minister Demir heeft het woord.

Collega’s, dank u. Collega Gryffroy, elke aanvraag voor een vergunning moet inderdaad voldoen aan alle regels die er zijn. Dat geldt trouwens voor elke vergunning, dus ook in dezen hanteren wij alle regels. Wel denk ik dat het goed is dat er correcte informatie wordt gegeven. Bij het windplan dat we nu aan het maken zijn, zijn we ook aan het bekijken hoe we in acties kunnen voorzien om te sensibiliseren en correcte informatie te verschaffen, en hoe we aan het draagvlak kunnen werken.

Daarnaast is het zo dat de vroegere afstandsregel is afgeschaft. Ik begrijp heel goed dat mensen er wat schrik voor hebben als dat heel dicht bij hun achtertuin staat en dat men dat gewoon niet wenst. Dus misschien moeten we eens kijken naar die afstandsregel. Ook dat ben ik aan het onderzoeken.

Wat het draagvlak betreft in die studie, wil ik wel nog onderlijnen dat mensen die bij windturbines wonen, ook bevraagd zijn. Dat wou ik nog even toevoegen.

De heer Van Rooy heeft het woord.

Ik hoor dat er in de helft van de gevallen geen beroep of protest wordt aangetekend tegen windturbines. En daar wordt dan triomfantelijk over gedaan. Ik vind dat dus heel veel, dat maar liefst tegen de helft van de projecten protest wordt aangetekend. We leven in een democratie, dan is de helft toch wel heel veel.

Dat is een grote bezorgdheid, en dan kom je er inderdaad niet van af met het focussen op de zogenaamde burgerparticipatie. Dat is inderdaad geen wonderoplossing, zoals hier is gezegd door de heer Gryffroy. En laat ons wel wezen, als politici van de regering of van de meerderheid spreken over burgerparticipatie, is dat doorgaans een eufemisme voor het door de strot van de bevolking rammen van wat deze regering wenst. En het is doorgaans ook een teken van misprijzen en gebrek aan vertrouwen in de burger. Dat hoor ik ook in het betoog van de heer Schiltz, die het heeft over een paar individuen die uit eigenbelang – stel u voor, mensen die aan hun eigenbelang denken! Waar is de tijd dat de liberalen het nog goed vonden dat mensen aan hun eigenbelang, hun eigen leefomgeving en hun eigen woonplaats dachten? – de plaatselijke gemeenschap ophitsen. Wat een dedain voor plaatselijke burgers die het heft in eigen handen nemen en zeggen wat ze wel en wat ze niet willen. Ik vind het te gek voor woorden.

Ook te gek voor woorden is die kapotte vogels als ‘collateral damage’ omschrijven, alsof dat dan een tegenargument is. Ook in het wegverkeer gaan er vogels kapot door auto's. Is dat dan een goede zaak? Kan dat dan niet als argument dienen? Proberen wij er niet alles aan te doen om dieren zo goed mogelijk in hun leefmilieu en leefomgeving te laten? Ik dacht het toch wel.

Wat dan het argument ‘spuuglelijk’ betreft: daar is heel deze commissie, behalve ikzelf natuurlijk, het over eens. Ik ben het niet eens met de stelling dat over smaak niet valt te twisten. Dat is eigen aan deze postmoderne tijdsgeest. En dat leidt exact tot de samenleving waar we nu in leven, waarin alles relatief is, waar niets nog goed is, niets nog slecht is, niets mooi, niets lelijk. Het levert een samenleving op waar Mozart niet beter wordt bevonden dan gangsterrap. En dat betwist ik ten zeerste. Over smaak valt dus wel degelijk te twisten.

Ik zou tot slot iedereen willen aanraden om het opiniestuk van de heer Boudry te lezen, dat mevrouw Demir – ze negeert dat natuurlijk als ik dat zeg – heeft aangeprezen via Twitter, en waarin gewoon met cijfers wordt aangetoond dat kerncentrales bijvoorbeeld honderd keer minder ruimte in beslag nemen dan windmolens voor dezelfde opgewekte energie. Dus stel dat men die kerncentrales spuuglelijk vindt – ik vind die overigens ook spuuglelijk, net zoals de meeste industrie –, dan nemen die ten minste veel minder ruimte in voor het opwekken van betrouwbare energie. U kunt dat allemaal nalezen in dat opiniestuk. Ook als het gaat over milieuvervuiling: zonnepanelen en windturbines zijn veel vervuilender voor het milieu ten opzichte van de energie die ze opwekken. Als mevrouw Demir dat tweet en dat via haar sociale media verspreidt, is het toch zeer frappant dat zij een beleid blijft voeren pro windturbines, wat daar dus totaal haaks op staat.

Collega's, ik wens toch te benadrukken dat, als we in dit tempo verder gaan, we de agenda niet zullen kunnen afhandelen. Ik heb al meermaals teken gedaan om binnen de spreektijd te blijven. Ik denk dat we ons daar allemaal aan moeten houden, dus bij deze nogmaals een oproep om de timing te handhaven, anders zal ik genoodzaakt zijn om de micro uit te zetten. En dat doe ik uiteraard liever niet.

De vraag om uitleg is afgehandeld.