Voedingsbedrijven bereiden zich voor op nieuwe consumptiepatronen

In de sector spreekt men over de eiwittransitie. Consumenten halen hun eiwitten minder vaak uit dierlijke producten, en vaker uit plantaardige. De dalende vleesproductie gaat samen met een groeiend aanbod van plantaardig voedsel. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de hype van de plantaardige hamburgers, onlangs door lezers van De Standaard tot Product van 2019 gekozen.
 
De beslissing van Nestlé om Herta af te stoten past in de strategie van de voedingsreus. Ceo Mark Schneider wil zijn bedrijf minder afhankelijk maken van dierlijk voedsel. Tijdens het Fortune Global Forum in Parijs, in november vorig jaar, hield hij een vurig pleidooi tegen vlees.
 
Samen met Unilever staat Nestlé in de voorhoede van bedrijven die proactief inspelen op de eiwittransitie. Dat concludeerde het rapport ‘Appetite for Disruption’ van FAIRR, een netwerk van grote institutionele beleggers dat het bewustzijn wil vergroten over de risico’s en uitdagingen van intensieve veeteelt. De auteurs van het rapport schatten dat plantaardig voedsel binnen 15 jaar zo’n 10 procent van de vleesmarkt kan innemen. Bedrijven die zich daarop voorbereiden, zoals Unilever en Nestlé, ‘erkennen dat een hoge afhankelijkheid van dierlijk voedsel een risicofactor vormt voor hun zakenmodel’, aldus het rapport.
 
Nestlé is eigenaar van Garden Gourmet, de maker van de plantaardige Incredible Burger, die ook in de Belgische supermarkten ligt en zich profileert als een concurrent van de bekende Beyond Burger. Nestlé wil zijn goede uitgangspositie op de markt voor plantaardig voedsel zo goed mogelijk verzilveren. Niet alleen bouwde het Garden Gourmet uit, ook kocht het drie jaar geleden Sweet Earth, een Amerikaanse maker van vegetarische producten. Die brengt in de VS de plantaardige Awesome Burger op de markt.
 
Nichemarkt
 
De markt van plantaardig voedsel neemt fors toe. Volgens de denktank Good Food Institute is de markt in de VS alleen al in twee jaar tijd met 31 procent gegroeid tot 4,5 miljard dollar. Maar het blijft een nichemarkt: de omzet van plantaardig vlees bedroeg 801 miljoen dollar, een fractie van de dierlijke vleesmarkt die zo’n 74 miljard dollar waard is.
 
Ook Unilever speelt in op de eiwittransitie. Het voedingsbedrijf kwam in 2018 als trendsetter in het nieuws door de overname van De Vegetarische Slager, een Nederlands bedrijf dat in zeventien landen vleesvervangers op de markt brengt. Het bedrijf maakt onder meer vegetarische Whoppers voor Burger King.
 
Het is maar een van de vele overnames van snelgroeiende bedrijven die zich op de markt van plantaardig voedsel richten. Die bedrijven zijn aantrekkelijke prooien voor de big food-bedrijven. De plantaardige producten groeien sneller dan de traditionele voedings-business, en leveren hogere marges op. Bovendien verhoogt big food zo zijn duurzaamheidsprofiel.
 
In een recent rapport zette consultancy-onderneming Deloitte twintig van dergelijke overnames op een rijtje tussen maart 2018 en september 2019. ‘Voedingsbedrijven investeren op grote schaal in nieuwe merken en producten die beantwoorden aan de snel groeiende vraag van de consumenten naar plantaardige producten’, schrijven de auteurs. Die vraag wordt vooral aangewakkerd door millennials die geen of minder vlees en zuivel willen eten wegens de impact ervan op het milieu, het dierenwelzijn en ook uit gezondheidsoverwegingen. ‘Tot nu toe was plantaardig voedsel iets voor een relatief kleine markt van vegetariërs en veganisten. Maar dat verandert nu de groei vooral van de flexitariërs komt’, aldus het rapport.
 
De eiwittransitie leeft ook volop bij Belgische vleesverwerkers. ‘We zitten er bovenop’, zegt Anneleen Vandewynckel, secretaris-generaal van Fenavian, de federatie van vleesverwerkende ondernemingen. ‘We hebben dan ook heel wat leden die vegetarische alternatieven aanbieden. Maar in de praktijk zie je toch dat veel consumenten de voorkeur blijven geven aan traditionele vleesbereidingen. Er wordt gezegd dat plantaardige voeding een booming market is, maar het is toch nog maar een heel klein stukje van het totaal.’
 
Broodbeleg
 
Charcuteriemaker Aoste uit Lovendegem timmert in ieder geval aan de weg. Over vijf jaar wil het merk de helft van zijn inkomsten uit plantaardige producten halen. In 2017 lanceerde Aoste een gamma vegetarisch broodbeleg. In 2018 kwamen daar veggie spreads bij. De volgende stap vormden vegetarische maaltijdcomponenten. Drijvende kracht achter die ontwikkeling is de Nederlandse ceo Remco Kok. ‘Wij zijn niet gebonden aan vlees’, zei hij in juni vorig jaar tegen deze krant.
 
Fenavian is betrokken bij verschillende werkgroepen en projecten rond de eiwittransitie. Een voorbeeld is ‘Meat the Challenge’, in samenwerking met het innovatieplatform Flanders’ Food. In een reeks bijeenkomsten wordt onder meer bekeken hoe vleesbedrijven vegetarische producten op de markt kunnen brengen.
 
Vandewynckel betreurt wel dat vlees een beetje in het verdomhoekje is terechtgekomen. De meat shaming is niet terecht, vindt ze. ‘Vlees zal niet verdwijnen, maar we hebben er geen moeite mee als er ook alternatieven komen. Ik geloof in het naast elkaar bestaan van vleesproducten en plantaardige alternatieven. Er bestaan ook veel misverstanden. Duurzaamheid, gezondheid, nutritionele waarde, ecologische voetafdruk – alles wordt door elkaar gegooid. Vergeet niet dat sommige plantaardige vleesvervangers zware bewerkingen hebben ondergaan en vol smaakversterkers zitten.’
 
Toch is de evolutie duidelijk. ‘De toekomst is aan de flexitariërs, en wij maken wat de mensen willen eten.’ Ook in de sector van de bereide maaltijden is de evolutie bezig. ‘Bedrijven die zich daarop toeleggen, maken ook steeds vaker plantaardige alternatieven. Maar ook daar zie je dat een stoofpotje of balletjes in tomatensaus populairder blijven dan een maaltijd op basis van quinoa’.
 
Niet alleen vleesbedrijven moeten een antwoord zien te vinden op de plantaardige transitie. Dat geldt evenzeer voor de zuivelsector. In een gemiddelde supermarkt begint de omvang van het schap met plantaardige zuiveldranken dat van de dierlijke melkproducten te benaderen. De webshop van Delhaize bevat niet minder dan 46 verschillende plantaardige dranken. De grondstoffen variëren van soja tot rijst, van spelt tot haver en van amandelen tot hazelnoot. Rapporten van marktonderzoekers ramen de groei van dit segment op 8 tot 11 procent per jaar. Dat is ongeveer het dubbele van het tempo waaraan de traditionele zuiveldranken groeien.
 
Insecten
 
Geen wonder dus dat grote zuivelbedrijven proberen om voet aan de grond te krijgen op de markt van plantaardige dranken. In 2016 zette de Franse gigant Danone de toon met de overname van het Amerikaanse WhiteWave, de eigenaar van de Vlaamse sojaverwerker Alpro. ‘Onze plantaardige dranken maken nu 15 procent uit van de omzet in de divisie zuivel. Onze ambitie is om dat percentage in 2025 te verdrievoudigen’, schrijft Danone in zijn jaarverslag over 2018. Over vijf jaar wil de voedingsreus dus bijna de helft van zijn zuivelomzet uit plantaardige producten halen. Terwijl Danones zuivelsegment zelf weinig groei vertoonde, ging Alpro er vorig jaar met meer dan 10 procent op vooruit.
 
Professor Benedikt Sas van de Universiteit Gent organiseerde al in 2018 een workshop rond de eiwittransitie. Dat gebeurde onder de vleugels van Food2Know, een expertisecentrum waarin universiteiten en het onderzoeksinstituut Ilvo samenwerken. ‘Toen gingen we zeer breed. We keken niet alleen naar plantaardig voedsel, maar ook naar insecten, kweekvlees en microbieel eiwit.’ Dat laatste is eiwit gevormd door micro-organismen, een toepassing die vooral voor dierenvoeding veelbelovend lijkt. Kweekvlees is iets voor de verre toekomst en insecten lijken voorlopig niet echt aan te slaan. ‘Alles wijst erop dat plant-based voedsel de komende jaren wel sterk zal groeien’, zegt Stas. ‘De vleesconsumptie is aan het afnemen, en er is heel wat aan het bewegen in de richting van alternatieve eiwitten. De industrie volgt die trend en is er meer en meer mee bezig. Al zie je wel dat de consument nog vrij traditioneel is als het aankomt op nieuwe zaken.’
 
Ook Tyson, een van de grootste Amerikaanse vleesbedrijven, is op de trein van de plantaardige burgers gesprongen. Het bedrijf was een van de meest in het oog lopende investeerders in Beyond Meat. Een opvallend signaal: zelfs doorgewinterde vleesverkopers leken brood te zien in plantaardige alternatieven. Tyson verkocht zijn participatie in Beyond Meat alweer vrij snel: het besloot zelf een gamma plantaardige producten te ontwikkelen. Tyson is niet de enige Amerikaanse vleesgigant die investeert in plantaardig voedsel. Concurrenten als Smithfield en Hormel effenden het pad. Niet iedereen is daar enthousiast over. Critici vergelijken big food met big oil. Ook oliebedrijven investeren in windmolens en zonnepanelen, maar dat heeft hen er niet van weerhouden om massaal geld te blijven pompen in fossiele brandstoffen.
 
De vleesreuzen hebben een heel andere achtergrond dan de idealistisch geïnspireerde pioniers van het plantaardige vlees. Pat Brown, de topman van Impossible Foods, heeft zo’n weerzin tegen de vleessector dat hij zich tot doel heeft gesteld om in 2035 alle dierlijke producten uit de wereldwijde voedselketen te bannen. Ethan Brown van Beyond Meat is al zestien jaar veganist. Hun drive verschilt hemelsbreed van die van de vleesbedrijven, die er geen geheim van maken dat ze plantaardig voedsel vooral als een manier zien om meer geld te verdienen. ‘Ik wil niet met hen samenwerken’, zei Ethan Brown in The New York Times. ‘Ik wil hen evenaren.’