Juli herschreef wereldwijd klimaatgeschiedenis

Het rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) laat er geen twijfel over bestaan: de voorbije julimaand was even warm en vermoedelijk warmer dan de heetste maand ooit gemeten. Het vorige record werd gebroken in juli 2016. Maar toen zat El Niño er voor iets tussen, het fenomeen dat gepaard gaat met langdurige temperatuurstijgingen. Deze keer, zeggen de wetenschappers, zijn de records te wijten aan broeikasgasemissies door auto’s, schoorstenen en brandende bossen.
 
‘We hebben altijd hete zomers gekend’, pareert VN-secretaris-generaal António Guterres kritiek van klimaatsceptici. ‘Maar dit is niet de zomer uit onze jeugd. Dit is niet de zomer van je grootvader.’ De voorbije vijf jaar zijn op weg het heetste vijfjaarsinterval sinds de metingen te worden, zegt Guterres. ‘Alleen dit jaar al versplinterden de records zich van New Delhi tot Anchorage, van Parijs tot Santiago, van Adelaide tot de poolcirkel. Als we geen actie ondernemen zijn deze extreme weersomstandigheden maar het topje van de ijsberg. En, inderdaad, de ijsberg is zelf ook aan het smelten.’
 
Wereldwijd kende juli extreme hittedagen, met temperaturen die in West-Europa piekten boven de 40 graden Celsius. Op 25 juli werden in België (41,8 graden), Frankrijk en Duitsland (42,6) temperaturen gemeten van een gemiddelde julidag in Bagdad. In landen die daar niet op zijn voorbereid, leidde dat tot stroompannes, storingen in het openbaar vervoer, gezondheidsproblemen en ecologische schade.
 
Eind juli schoof de hittegolf verder noordwaarts naar Scandinavië, waar onder meer in Helsinki een record van 33,2 graden Celsius werd gemeten, en naar Groenland, waar de kaap van 20 graden gerond werd. Dat is ongezien. ‘Juli heeft de klimaatgeschiedenis herschreven’, stelt WMO-topman Petteri Taalas.
 
De abnormaal hoge temperaturen in het noorden lijken de Groenlandse ijskap sneller te doen smelten dan verwacht. Polaire klimaatwetenschappers als Xavier Fettweis (Universiteit van Luik) vermoeden dat het smeltwatervolume van de voorbije weken het recordjaar 2012 zal overtreffen. Data van satellieten, computermodellen, weerstations en terreinmetingen wijzen alle in die richting. Vorige donderdag smolt 12,5 miljard ton ijs weg. Dat is het hoogste verlies in één dag sinds het begin van de metingen. In heel juli verloor Groenland 160 miljard ton ijs, of het volume van 64 miljoen olympische zwembaden.
 
Het zijn records die we niet graag zien sneuvelen. Zelfs op de hoogste toppen van de ijskap, op 3.200 meter boven de zeespiegel, werd de nulgradengrens gehaald. Glaciologen zijn verontrust. We halen smeltniveaus die het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, pas tegen het midden van de eeuw had voorspeld. ‘De IPCC-scenario’s onderschatten wat we vandaag observeren aan de Groenlandse ijskap’, verklaarde Xavier Fettweis aan internationale media.
 
Droogte en hitte gaan gepaard met bosbranden die grote delen van Siberië en Groenland in lichterlaaie zetten. Op hun beurt worden die brandhaarden bronnen van CO2-emissies, die de opwarming alleen maar versnellen. ‘Dit is geen sciencefiction’, zegt Petteri Taalas. ‘Het is de realiteit van klimaatverandering. Het gebeurt nu en zonder urgente actie zal het erger worden in de toekomst.’
 
Voor de WMO is het duidelijk: deze intense en wijdverspreide hittegolven dragen de stempel van de door de mens aangejaagde klimaatverandering. Verschillende internationale studies tonen de link tussen de klimaatverstoring en de hittegolven. De recentste werd vrijdag gepubliceerd door het World Weather Attribution Project (WWA), een consortium van klimatologen en weerkundigen uit prominente Europese instellingen (UK Met Office, Météo France, …). Het stelt dat zonder klimaatopwarming de hittegolf van juli 1,5 tot 3 graden minder heet zou zijn geweest. De temperaturen die in Nederland en Frankrijk werden opgemeten (en dus ook België, waar in het rapport geen data over zijn), zouden zonder menselijk impact op het klimaat extreem onwaarschijnlijk geweest zijn.
 
‘Deze hittegolf zal geen geschiedenis schrijven’, voorspelt coauteur Friederike Otto (Universiteit van Oxford). ‘Deze records zullen over enkele jaren gebroken worden. Alle klimaatmodellen onderschatten de verandering die we nu al zien.’