Mestcontrole: hoe werkt een bedrijfsdoorlichting? ​ ​

De bedrijfsdoorlichting vindt haar oorsprong in het Vlaams Actieprogramma, dat instaat voor de uitvoering van de Europese Nitraatrichtlijn. Eén van de streefdoelen voor de periode 2015-2018 is een betere naleving van de regels. Om dat te bereiken heeft de Mestbank, die de mestwetgeving opvolgt, haar aanpak veranderd: de administratieve controles zijn geëvolueerd naar bedrijfsdoorlichtingen op het terrein.

“In 2015 hebben we de cel Bedrijfsdoorlichting opgericht. Intussen voeren we al 2,5 jaar terreincontroles uit. We hebben zo’n 35 doorlichters in dienst, die per twee op pad gaan”, vertelt Stefan De Neef, diensthoofd Bedrijfsdoorlichting bij de VLM. “Tijdens een bedrijfsdoorlichting nemen we een heel landbouwbedrijf onder de loep. We checken de volledige werking en zelfs de samenwerking met andere bedrijven, zoals een mest-transporteur of een uitbater van een mestverwerkingsinstallatie. In sommige gevallen werken we ook samen met onze collega’s van de dienst Handhaving, die de omgeving controleren. Respecteert een landbouwbedrijf bijvoorbeeld de uitrijperiodes voor mest en de voorgeschreven afstand tot waterlopen? Dat behoort niet tot de bedrijfsdoorlichting, maar we wisselen wel informatie uit.”

De keuze van de bedrijven gebeurt op basis van een risicoanalyse: een diepgaande analyse van de beschikbare administratieve gegevens, zoals aangifteformulieren en transportdocumenten. “Als we afwijkende data opmerken, is dat vaak een teken dat er een probleem is met nutriëntenverliezen”, weet Stefan De Neef. “Ter plaatse checken we of de administratieve gegevens overeenstemmen met de werkelijke bedrijfssituatie. We voeren concrete metingen uit: van de mestopslag, het aantal dieren, de werking van serre-installaties … Als we nutriëntenverliezen opmerken, proberen we dat in de eerste plaats zichtbaar te maken voor de landbouwer. In veel gevallen is die zich onvoldoende bewust van het probleem en staat hij wel open voor maatregelen. We streven altijd naar overleg: als een landbouwer een alternatief voorstel doet waarmee hij hetzelfde resultaat behaalt, is dat ook goed. De meeste landbouwers stellen zich positief op.”

Af en toe komen de bedrijfsdoorlichters ook doelbewuste overtredingen tegen. Dan treden ze strenger op. Voor lichte overtredingen, die met een kleine aanpassing opgelost kunnen worden, volstaat meestal een aanbeveling of een waarschuwing. Bij zware overtredingen, die het milieu schade toebrengen, kunnen ook duurdere maatregelen verplicht worden. Stefan De Neef: “We leggen bijvoorbeeld vast dat een landbouwer zijn bemestingspraktijk structureel moet verbeteren of het afvoersysteem van een serre moet vervangen. De landbouwer moet zijn vooruitgang rapporteren en we komen ook opnieuw controleren. In het slechtste geval kunnen we landbouwers zwaar sanctioneren, maar dat is gelukkig niet vaak nodig.”

Door te kiezen voor bedrijfsdoorlichtingen wil de Mestbank gericht bedrijven aanpakken waar nog zaken mislopen. Die werkwijze levert de beste resultaten op voor de sector en voor het milieu. Voor de periode 2015-2018 was het doel om 3.000 bedrijfsdoorlichtingen uit te voeren. “In augustus 2018 zaten we aan ruim 2.500, da’s ongeveer op schema”, aldus Stefan De Neef. “Ook na 2018 willen we met de bedrijfsdoorlichtingen doorgaan. Een doorlichting vraagt veel tijd en energie, maar het levert betere resultaten op dan willekeurige steekproeven.”