Bijna 20 jaar na de start in 1999 wordt het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen feestelijk beëindigd. In het kader van dit project werden onder meer 20 ha weilanden in de Gentse Keuzemeersen verworven en voorzien van stuwtjes, in de Latemse Meersen populieraanplanten omgevormd tot elzenbos, moeraszones en poelen aangelegd en de dichtgeslibde Meersbeek werd geruimd van de bron tot de monding in de Leie. Een mooie facelift voor de natuur waarvan ook wandelaars ten volle kunnen genieten via een aantal nieuw aangelegde en verbeterde wandelpaden. Het project was een samenwerking van de Vlaamse overheid (Vlaamse Landmaatschappij, Agentschap voor Natuur en Bos) die met de gemeente Sint-Martens-Latem en de stad Gent de kosten droeg, de stad Deinze, Natuurpunt als terreinbeheerder en lokale eigenaars.
Op deze feestelijke dag werden ook een aantal herstelde vogels uit het vogelopvangcentrum terug vrijgelaten.
Natuurinrichting
Het instrument "natuurinrichting" wordt sinds 1998 ingezet door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) om gebieden met een natuurbestemming zo goed mogelijk in te richten in functie van natuur. Door een reeks van maatregelen creëren we betere omstandigheden voor de ontwikkeling van natuur. Natuurinrichting heeft een wettelijke basis in het Natuurdecreet.
Als eerste van een reeks werd het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen ingesteld op 29 juni 1999 door toenmalig minister voor leefmilieu Theo Kelchtermans. Het project werd onder meer gekozen omdat in het gebied al geruime tijd aan een natuurbeleid werd gewerkt.
Het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen ligt op het grondgebied van de gemeente Sint-Martens-Latem en de steden Gent en Deinze. De totale oppervlakte bedraagt 284 ha en ligt voor minimum 90% in natuurgebied volgens het gewestplan. Het is grotendeels een open meersengebied met natte weilanden langs een nog kronkelende Leie. Waardevolle overgangszones naar drogere milieus zoals de landduin, hoger gelegen donken en oeverwallen langs de Leie bieden veel kansen voor zowel planten als dieren. Deze uitermate belangrijke, geleidelijke overgangen werden in het natuurinrichtingsproject behouden en ontwikkeld.
Uitgevoerde natuurwerken
Het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen werd in drie fasen uitgevoerd.
Fase 1 in de Latemse Meersen bevatte drie accenten: landschap, water en recreatie (wandelpaden). Men heeft getracht het oorspronkelijke landschap te herstellen, gebiedsvreemde functies landschappelijk te integreren en er is gekozen voor de omvorming van een populierenbos naar een streekeigen valleibos. Enkele natte biotopen werden hersteld of aangevuld: er werden nieuwe poelen gegraven, bestaande poelen en sloten geruimd en een vergraven moerasgebied werd gedeeltelijk heringericht. Ten slotte werd er een wandelpad aangelegd.
In een tweede fase werden de Keuzemeersen in Drongen heringericht als broedgebied voor weide-, water– en moerasvogels. De VLM verwierf hiertoe in het gebied 22 ha graslanden. De bestaande knotbomen op de perceelsgrenzen werden éénmalig geknot. Verder werd de noordelijke populierendreef opnieuw aangeplant en de woonwijk Keuze beter ingepast in het landschap met extra knotbomen en houtkanten. Het bestaande wandelpad op de Leieoever kreeg een verbinding waardoor er zich een lus vormt voor natuurliefhebbers met laarzen. Het waterpeil wordt het hele jaar door geoptimaliseerd en het maai- en graasbeheer door Natuurpunt samen met lokale landbouwers aangepast.
In een derde fase werd de Meersbeek in de Latemse Meersen aangepakt van bron tot monding. Om de beek landschappelijk en ecologisch aantrekkelijker te maken, verwijderde een aannemer de dikke sliblaag, en hier en daar werd aan de oevers en zijgrachten gewerkt. Verder kwam er een wandelverbinding tussen de Kwakstraat en de Baarle-Frankrijkstraat.
De uitvoering van dit project heeft zijn tijd geduurd. Dit is deels het gevolg van de procedure natuurinrichting met de nodige rapportering, MER, overleg en openbare onderzoeken en formele goedkeuringen. Als één van de eerste ingestelde natuurinrichtingsprojecten in Oost-Vlaanderen werd op dit vlak ook leergeld betaald. Daarenboven heeft de minnelijke verwerving van de 22 hectare gronden in de Keuzemeersen enkele jaren in beslag genomen. Daarnaast werd vooral met de slibruiming in de Meersbeek gewacht tot zekerheid bestond over de afkoppeling door Aquafin van het rietveld aan de Baarle-Frankrijkstraat als bron van verontreiniging in die Meersbeek
Overleg en financiering
De realisaties via het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen zijn het resultaat van intensief overleg en communicatie met en tussen verschillende instanties. In de formeel opgerichte natuurinrichtingscomité en -commissie waren een aantal van deze instanties vertegenwoordigd: de Vlaamse overheid, de provincie Oost-Vlaanderen, de gemeente Sint-Martens-Latem en de steden Gent en Deinze, erkende terrein beherende verenigingen, landbouw- en streekdeskundigen en een vertegenwoordiger van de Belgische Federatie voor notarissen. De commissie adviseerde het comité bij de uitvoering van het project.
Bij de uitvoering van het natuurinrichtingswerken ging de nodige aandacht naar communicatie naar omwonenden en de vele recreanten, waarbij de soms ingrijpende werken in het natuurgebied werden geduid.
De uitvoering van deze natuurinrichtingswerken heeft in totaal 663.000 euro gekost, gefinancierd door de Vlaamse overheid (553.000 euro) en de gemeentebesturen van Sint-Martens-Latem (107.000 euro) en Gent (2.700 euro). Daarnaast investeerde de Vlaamse overheid in het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen ook in grondverwerving (700.000 euro), studies gebiedsinventarisatie (90.000 euro) en natuurmonitoring (70.000 euro).
Natuurmonitoring
Om te evalueren of de uitgevoerde werken de gewenste natuurresultaten opleveren, werden monitoringstudies uitgevoerd van voor de start van de werken tot enkele jaren nadien. Op die manier kunnen lange termijn evoluties voorspeld en geëvalueerd worden van onder meer de chemische en biologische waterkwaliteit, wilde plantensoorten en verschillende al dan niet-watergebonden diersoorten. In de Keuzemeersen werden wisselingen in de grondwaterstand opgevolgd aan de hand van peilbuizen om het beheer van geplaatste stuwtjes te evalueren en bij te sturen.
Uit deze monitoring blijkt onder meer een spectaculaire toename van de biodiversiteit in de Meersbeek na de ruiming.
Toekomstige ontwikkelingen
Met de recente beslissing van minister Schauvliege om versneld werk te maken van de afkoppeling van het verouderde afvalwaterzuiveringsrietveld aan de Baarle-Frankrijkstraat en het doorpompen van het afvalwater naar de zuiveringsinstallatie Ossemeersen, verdwijnt ook deze bron van verontreiniging op de Meersbeek.
De Keuzemeersen en Latemse Meersen vormen belangrijke schakels in de ecologisch waardevolle streek rond de Leie tussen Deinze en Gent. Het ligt voor de hand om al die gebieden met elkaar te verbinden tot een Natuurpark Levende Leie met een oppervlakte van 1.200 hectare. Daarin moet de bescherming van de natuurwaarden centraal staan.
Dat versterkt meteen ook de identiteit van de streek en maakt de hele Leiestreek nog aantrekkelijker. Overheden, verenigingen en bedrijven uit allerlei sectoren zoals erfgoed, cultuur, toerisme, horeca en landbouw die zich achter deze visie scharen, kunnen het natuurpark steunen als partner en de doelstellingen ervan uitdragen. Natuurpunt is trekker van dit initiatief in samenwerking met de Vlaamse overheid.
De toekomst voor de Leievallei en de natuur tussen Gent en Deinze ziet er dus zeker hoopvol uit!
Nog meer historiek over het natuurinrichtingsproject lees je op de projectfiche.
Meer sfeerbeelden van de Levende Leiedag vind je op onze Facebookpagina.
