Het stopzetten van chirurgische biggencastratie door de varkenssector

De voorzitter

De heer Caron heeft het woord.

Collega’s, het lijkt een detail, maar er zijn in Vlaanderen evenveel varkens als mensen. En dus worden elk jaar in Vlaanderen, 2 keer per jaar, 12 miljoen varkens geslacht en geboren. 6 miljoen varkens zouden we dan min of meer gemiddeld – ik ben niet goed in rekenen – tot de mannelijke soort van de varkens mogen rekenen: biggen die later beren worden.

Het is in Vlaanderen de normaliteit dat mannelijke biggen enkele dagen nadat ze geboren zijn, gecastreerd worden. Meestal gebeurt dat zonder verdoving, op een zeer gruwelijke manier. Het is een praktijk die echt niet meer van deze tijd kan worden genoemd. De reden daarvoor is het vermijden van wat berengeur heet. Ik denk dat we allemaal wel weten wat dat betekent.

Vijf jaar geleden werd er vanuit de varkenssector het engagement gemaakt – de Belgian Feed Association staat daar voor – dat tegen 31 december 2017, eind volgende week, de chirurgische biggencastratie bij ons zou stoppen. Vijf jaar geleden is dat afgesproken. Vorige week heeft de sector, de varkensketen, doodgemoedereerd in een berichtje laten weten daar niet klaar voor te zijn en dat dus ook niet te zullen honoreren.

Wel, collega's, dat is een regelrechte schande. Belofte maakt schuld, vind ik, des te meer omdat een aantal van onze buurlanden wat dat betreft wél al op dat spoor zitten. Soms helemaal, zoals het Verenigd Koninkrijk of Ierland, en soms gedeeltelijk, zoals Spanje of een aantal Scandinavische landen.

Hoe dan ook, het is vandaag geen wettelijke verplichting. Het is een afspraak die ze zelf hebben gemaakt, ook met de overheid. Minister, ook in uw eigen beleidsplan en beleidsbrief staat uitdrukkelijk dat die chirurgische biggencastratie moet stoppen.

Minister, welke initiatieven zult u nemen om dat ook ten uitvoer te brengen?

Minister Weyts heeft het woord.

Ik zal eerst kort schetsen wat de alternatieven zijn voor biggencastratie. Enerzijds is er de immunocastratie. Dat is eigenlijk een soort van vaccinatie. Daarnaast is er het verdoofd castreren. Ten derde is er het vetmesten van intacte beren.

De immunocastratie is een vaccinatie. Wat is daar het probleem? Sommigen bekijken dat, in het kader van de volksgezondheid, als een chemische ingreep. Op dat vlak is er heel wat wantrouwen. Het wordt beschouwd als een chemische ingreep ten aanzien van het vlees, vooral op de buitenlandse markten.

Ten tweede zijn we, in functie van dierenwelzijn, geen groot voorstander van het verdoofd castreren. Het gaat namelijk over het vergassen, een invasieve techniek waarbij men de dieren door een soort van verstikking buiten bewustzijn brengt. Inzake dierenwelzijn is dat dus geen na te volgen strategie.

Ten derde is er het vetmesten van intacte beren, met als risico dat je aan het eind van de slachtlijn vlees hebt met een berengeur, een zurige geur. Het volstaat voor de importeur dat er in de totaliteit van een massale hoeveelheid vlees slechts zo één geval tussen zit, om een totaal wantrouwen te hebben ten aanzien van het volledige aanbod.

Eén, het probleem situeert zich niet op de binnenlandse markt. U haalt het voorbeeld aan van landen als het Verenigd Koninkrijk en Ierland.

Wel, op dat vlak scoren we gelijk, want Ierland en het Verenigd Koninkrijk zijn geen exporteurs van varkensvlees. Zij bedienen grosso modo enkel de binnenlandse markt. Wat Vlaanderen en België betreft: bij het varkensvlees dat wij voor de binnenlandse markt produceren, maakt men grotendeels – de cijfers lopen wat uiteen: 90 procent, 100 procent – gebruik van immunocastratie en soms van intacte beren. Daar zit het probleem dus niet. Het probleem zit hem ten aanzien van de buitenlandse afzetmarkt. En dat is in eerste instantie onze belangrijkste markt, Duitsland.

In Duitsland is er een weerstand ten aanzien van immunocastratie, net vanwege het feit dat men een soort chemische ingreep doet op dat vlees. Men vreest voor de gevolgen met betrekking tot de volksgezondheid. Maar we zien daar een verschuiving in de goede zin. Die evolutie is dus oké. Maar we zijn die markt echt aan het bewerken, ook via de retailers.

Op het niveau van de Europese Commissie was er jaren geleden een soort werkgroep opgericht, heel specifiek in functie van de biggencastratie. Die werkgroep lag stil. Vlaanderen heeft die zelf rechtgetrokken. In januari is er nog een vergadering daaromtrent, om inderdaad al die spelers te herinneren aan hun engagementen en ervoor te zorgen dat we op Europees niveau kunnen gaan naar een bevestiging van die engagementen en er effectief voor te zorgen dat de biggencastratie, zoals we die nu kennen, gedaan is.

Ten derde heb ik een studie gefinancierd van de Universiteit Gent inzake de detectie van berengeur. Men probeert een systeem te ontwikkelen aan het eind van de slachtlijn, een geurdetectiesysteem waarmee men kan vaststellen of er een berengeur is, ja dan neen.

Dat zijn dus drie fronten waarop we werken. Ik denk dat we het maximaal mogelijke doen. Maar voor alle duidelijkheid: wat onze binnenlandse afzetmarkt betreft, zit het eigenlijk goed. Het probleem zit hem vooral ten aanzien van het buitenland.

Bedankt voor het antwoord, minister. U hebt gelijk, Lidl en Colruyt verkopen alleen nog intacte beren. Die laten geen vlees van gecastreerde varkens toe in hun winkels. Dat is belangrijk, omdat zij 80 procent van de markt hebben. Dat klopt ook ongeveer met het cijfer dat u geeft. Het is dus een feit dat dat kan, dat zij zo'n marktaandeel hebben en geen of weinig klachten hebben van klanten.

Duitsland, onze belangrijkste afzetmarkt, heeft zich ertoe geëngageerd om tegen eind 2019 de biggencastratie in welke vorm dan ook te verbieden. Zo staat het in de literatuur en in tal van artikels.

En ten slotte, als u toch de voortrekker wilt zijn in Europa om de afspraak op Europees vlak te honoreren, dan denk ik dat we moeten doorzetten en hierin voorbeeldig zijn. Sorry, het kan niet zijn dat de Chinese, de Koreaanse of Japanse markt het dierenleed van zoveel honderdduizenden biggen bij ons gaat beïnvloeden.

Minister, ik apprecieer uw inzet ervoor, en ook wat u doet in Europees verband, maar ik vind wel dat we in dezen een voorbeeldrol hebben. Die neemt u ook op andere terreinen op, nietwaar? Doe dat ook hier. Ik vraag u uitdrukkelijk wat uw deadline is om dat verbod in te voeren.

De heer Engelbosch heeft het woord.

Mijnheer Caron, ik wou dat het waar was. Ik was in het verleden even hoopvol als u wat Duitsland betreft, maar vandaag moeten we vaststellen dat Duitsland op zijn stappen aan het terugkeren is en dat het daar ook trager zou gaan.

Ik ben volledig mee met het verhaal. We hebben dat ook altijd gezegd. We moeten kijken – zeker voor de export, want binnenlands doet dat probleem zich niet voor – wat er binnen Europa gebeurt, en dan vooral in Duitsland, dat een zeer grote afzetmarkt is voor ons. Maar blijkbaar is het probleem toch niet zo eenvoudig op te lossen als men daar had gedacht.

Ik ben hoopvol in die zin dat steeds meer retailers en supermarkten geen vlees meer willen verkopen van onverdoofd gecastreerde biggen. En zoals het bij alles is, zal de sector zelf wel volgen. Die zal moeten volgen.

Ik ben hoopvol. De minister probeert daar ook op Europees niveau een voortrekkersrol in te spelen. Binnenlands is het al opgelost. Wij blijven op die nagel kloppen. Als de consument het niet meer wil, dan moet, ook al zouden wij het willen, de sector sowieso volgen. Ik ben dus eigenlijk wel hoopvol dat we wel naar een einde zullen gaan.

De heer Dochy heeft het woord.

Voorzitter, minister, beste collega’s, u weet ook dat de sector zich heel bewust is van dit probleem. Daarom heeft hij in het verleden het engagement opgenomen. Maar laat ons eerlijk zijn, zolang er geen echt goed detectiesysteem op de slachtlijn bestaat voor het detecteren van skatol en androstenon, zal het nooit mogelijk zijn om dat op een behoorlijke, correcte manier te doen. Die ‘stinkers’ mogen in elk geval niet in het bord van de mensen terechtkomen. Dat is een probleem.

U weet ook dat de sector zich engageert om in de toekomst te werken met een vorm van pijnbestrijding, die dan kan worden toegepast op het moment dat de dieren de castratie ondergaan.

Mijnheer Caron, Duitsland krabbelt terug. Vanaf 1 januari 2019 zal men er castratie nog wel toelaten, weliswaar met verdoving. Maar ook daarover is een discussie aan de gang.

Mevrouw De Vroe heeft het woord.

Wij zijn, net als de heer Engelbosch, hoopvol. Dit moet zeker in overleg met de sector gebeuren. Als de consument het vlees niet meer wil, moet de sector sowieso volgen.

Dat neemt niet weg, minister, dat we het voortouw moeten blijven nemen. U hebt het beeld duidelijk geschetst. U hebt een aantal alternatieven opgesomd.

Ik heb nog een extra vraag. Een Kortrijks bedrijf is gestart met een gespecialiseerde voeding, die een alternatief zou zijn voor de ‘stinkers’. Dit heeft natuurlijk een meerprijs. Hebt u de bedoeling om dergelijke voeding extra te onderzoeken en te stimuleren? Gaat u daar nog iets extra’s mee doen?

De heer Sanctorum heeft het woord.

Dit is een bijzonder pijnlijk verhaal, in de eerste plaats voor de biggen, maar toch ook op politiek vlak. We horen nu al tien jaar die argumentatie over de Duitse consument die het niet wil. Ik betwijfel dat, eerlijk gezegd. Waarom zou de Duitse consument niet gevoelig zijn voor dierenwelzijn? Ik neem aan dat de supermarktketens in Duitsland weigerachtig zijn. Ik betwijfel of de consument er weigerachtig tegenover staat.

Het gaat erover dat in 2018 alles klaar moest zijn om een verbod op biggencastratie in te voeren. Het staat ook in het regeerakkoord. Collega’s, er wordt zo vaak gezwaaid met het Vlaamse regeerakkoord. Dat wordt altijd bovengehaald als de ultieme bijbel voor de Vlaamse Regering en voor het beleid. Wel, voer gewoon dat regeerakkoord uit en voer een verbod in op biggencastratie.

Mijnheer Sanctorum, ik hoop dat we ons inzake dierenwelzijn niet zullen beperken tot het regeerakkoord, anders zullen we welgeteld vier regels uitvoeren.

Als u dat zelf toegeeft.

Dat valt eenvoudig na te lezen in het regeerakkoord. Het zijn ongeveer vier zinnen.

Gelukkig heeft het dierenwelzijnsbeleid dat we momenteel resoluut en kordaat uitvoeren zich niet beperkt tot het regeerakkoord, anders zouden we hier niet veel aan het doen zijn en zou er bijvoorbeeld van het onverdoofd slachten nooit sprake zijn geweest. Wij zullen resoluut doorzetten op de twee sporen: zowel inzake immunocastratie als inzake intacte beren.

Ik ben nog vergeten te zeggen dat het grote voordeel van immunocastratie, wat voor onze binnenlandse markt vandaag grosso modo wordt toegepast, is dat je een winst maakt op het vlak van de vleesproductie. Bij immunocastratie is het vlees van een iets betere kwaliteit, maar er is ook méér vlees dan in het geval van castratie.

Ik ken het geval van Kortrijk niet specifiek, maar wat betreft de intacte beren hebben we zelf een studie uitgezet. Daarbij wilden we vanuit Vlaanderen voortrekker spelen in Europa, om aan te geven dat we een geurdetectiesysteem hebben dat we niet alleen voor Vlaanderen maar voor heel Europa kunnen ontwikkelen.

U vraagt wanneer ik dat ga uitvoeren. Wel, ik heb u trachten diets te maken dat we er, wat betreft de binnenlandse afzetmarkt, eigenlijk bijna zo goed als zijn. Daar leveren we enkel nog varkensvlees op basis van immunocastratie of intacte beren. Het probleem zit in het buitenland. U zegt dat ik dat verbod moet afdwingen. Maar dat zou betekenen dat wij niet meer zullen produceren voor het buitenland. Want bijvoorbeeld in Duitsland wil men dat nog niet afnemen. Het alternatief is dus dat we onze productie gaan beperken. Dat zou ook een keuze zijn. Ik weet echter niet of je dan iets bewerkstelligt op het vlak van dierenwelzijn, want dan zijn er gewoon andere leveranciers die met veel genoegen in onze plaats zullen treden.

Ik denk niet dat je dan au fond iets hebt opgelost. Wij proberen het voortouw te nemen met die studie op het vlak van intacte beren, maar evenzeer met onze Europese initiatieven. Daar proberen we als het kleine Vlaanderen zelf het goede voorbeeld te geven en de hele Europese werkgroep die hierover gaat, op sleeptouw te nemen.

De manier waarop dat werd aangekondigd, was alleen gebaseerd op economische motieven. In die aankondiging werd met geen woord gerept over dierenwelzijn. Wat de export betreft, hebben we voor varkens in Vlaanderen een zelfvoorzieningsgraad van 237 procent. Dat betekent dat we voor elk varken dat we opeten, nog eens 1,4 varken uitvoeren. Daaraan is ook de mestproblematiek gerelateerd. Misschien moeten Landbouw en Dierenwelzijn eens de krachten bundelen om te komen tot een varkensproductie die draaglijk is voor het milieu en rendabel voor de landbouw en die tegelijk beantwoordt aan alle normen van dierenwelzijn.

Het Kortrijkse bedrijf waarop werd gealludeerd, heeft op Agribex op basis van wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat door een aangepast voedermengsel het aantal dieren met berengeur drastisch kan worden verminderd. Minister, er zijn dus oplossingen en ik ben hoopvol, maar u moet een deadline stellen, als we over vijf jaar niet precies hetzelfde bericht willen lezen.

De actuele vraag is afgehandeld.