Visserij met bodemsleepnetten zoals bordennetten, boomkorren en dreggen, voert bijna een kwart van de globale visvangst aan, maar deze netten zijn wereldwijd ook de voornaamste bron van fysische verstoring van de zeebodem door de mens. Hoe het nu precies zit met de gevolgen van de bodemberoering door sleepnetten is een discussie die al meegaat sinds het begin van de jaren ’90. De discussie in en rond de Noordzee focuste zich op één type vistuig, namelijk de boomkor, waarbij andere types vistuigen, die ook hun effecten hebben, nauwelijks aandacht kregen. Het is dus een vrij controversiële discussie, waar nu stilaan een eind aan komt dankzij het project BENTHIS, een samenwerking die instituten en vissers van alle Europese kusten samenbracht. De doelstelling was om alle kennis rond bodemberoering samen te brengen, om instrumenten te ontwikkelen om de effecten van bodemtrawlvisserij op de structuur en het functioneren van benthische ecosystemen te beoordelen, en te komen tot oplossingen.
Vier jaar intens onderzoek langsheen alle Europese kusten resulteerde in een zeer goed inzicht in de gevolgen van bodemberoering. De wetenschappers zijn het er over eens dat bodemsleepnetten een aantal duidelijke effecten hebben. Ze hebben de neiging het sediment te effenen, de complexiteit van het reliëf te verminderen en een deel van sediment naar de waterkolom op te warrelen. Ze verlagen de biomassa, de aantallen en de diversiteit van het bodemleven en bevoordelen kleine dieren die zich snel voortplanten. Op die manier wijzigt de bodemsleepnetvisserij de samenstelling van het mariene ecosysteem en de onderlinge relaties in de voedselketen. De zeevisserij is evenwel niet homogeen verspreid: een aanzienlijk oppervlak in onze Noordzee (37%) wordt weinig of niet bevist waardoor de gevolgen niet algemeen zijn. Het is ondertussen ook duidelijk dat bepaalde habitats zeer gevoelig zijn aan bodemberoering maar andere helemaal niet. De problematiek van bodemberoering is dus niet zo zwart/wit als die soms wordt voorgesteld en is er een vol complexiteit en nuance.
Op basis van de resultaten van het project kan de trawl-impactindicator berekend worden. Die geeft de status van de benthische gemeenschap weer als het oppervlak van een bepaald habitat waarin de dieren zich kunnen herstellen. Deze indicator kan rechtstreeks gebruikt worden voor Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie. Het handige aan deze indicator is dat er geen 0-meting nodig is. Het is namelijk een oud zeer dat voor het inschatten van bodemberoering een vergelijking nodig is met onverstoorde gebieden, die er vrijwel niet meer zijn. De voorgestelde methode baseert zich op fysische eigenschappen van vistuig en habitat, op de biologische kenmerken van de dieren, en de interactie tussen deze factoren.
De resultaten benadrukken de complexiteit van de problematiek van bodemberoering. Ze geven aan dat een goede kennis van het mariene ecosysteem en de interactie met de visserij noodzakelijk is om de gevolgen van visserij in te schatten en de visserij degelijk te beheren. Het evaluatiekader opgesteld in Benthis biedt nu een tool om op een objectieve en kwantitatieve manier bodemberoering op te nemen in het beheer van de zee. Deze tool werd ondertussen goedgekeurd en aanvaard binnen ICES (International Council fort he Exploration of the Sea), het voornaamste adviesorgaan van de Europese Commissie. Het grote voordeel van deze methode is dat het kan toegepast worden voor elk type vistuig en elk type habitat.
De verschillende stappen van de Benthis methodologie worden uitgelegd in 5 animaties van 1 à 1,5 minuut
- De “voetafdruk” van visserij
- Kenmerken van het bodemleven
- Kwetsbaarheid van habitats
- Impact verminderen?
- Impact bepalen
Project: BENTHIS - “Benthic Ecosystem Fisheries Impact Studies”
Looptijd: 2012 - 2017
Samenwerking: 33 partners uit 12 landen
Financiering: Europese Unie in het 7de Kaderprogramma
Links: www.benthis.eu
Contact: Hans.Polet@ilvo.vlaanderen.be
