Vragen omtrent de doorlichting van alle Vlaamse slachthuizen

De voorzitter

De heer Caron heeft het woord.

Minister, u hebt een aantal generalistische maatregelen genomen om de problematiek van de slachthuizen in Vlaanderen aan te pakken, naar aanleiding van het dossier van Tielt, maar eigenlijk is het ongelooflijk als men bedenkt hoeveel decennia we miljoenen dieren per jaar slachten, in Vlaanderen, wellicht in omstandigheden die absoluut niet diervriendelijk te noemen zijn, met een soort van dedain ten overstaan van het leven van dieren.

Ik vind het uiteraard positief dat u die maatregelen neemt. U bent de eerste die die maatregelen neemt, wat op een ongelooflijke nalatigheid van velen in het verleden wijst. Maar goed, het is nog niet zo lang een Vlaamse materie. Dat excuus hebben we dus wel een beetje in Vlaanderen.

De feiten zijn ernstig. U hebt in Tielt ook ernstig ingegrepen. U hebt het slachthuis gesloten en de vergunning tijdelijk ingetrokken. U hebt een actieplan gemaakt en u hebt met de federatie voor slachthuizen algemene afspraken gemaakt. Een van die maatregelen gaat over een ‘animal welfare officer’, maar misschien de belangrijkste maatregel gaat over de camera’s die in slachthuizen kunnen worden aangebracht, zodat er effectief een beter toezicht is op de omstandigheden waarin dieren worden aangevoerd, behandeld en geslacht.

Mijn vraag gaat over de kern van de zaak: in welke mate krijgt iemand, behalve de directie van het slachthuis, inzage in de omstandigheden, in de beelden? Komt er een soort van maatschappelijk controletoezicht op de beelden die in de slachthuizen via de camera’s worden opgenomen? Scherper gesteld, zal uw Inspectie Dierenwelzijn daar toezicht op krijgen? Kunnen de Raad voor Dierenwelzijn, andere organisaties of zelfs individuen via streaming inzicht krijgen in die omstandigheden, zodat we die praktijken nooit meer meemaken?

De heer Sanctorum heeft het woord.

Het is een understatement dat de horror in het slachthuis van Tielt heel veel publieke verontwaardiging heeft veroorzaakt. U hebt inderdaad eerst heel ferm gereageerd, want u hebt het slachthuis op korte termijn gesloten, maar u hebt het ook snel opnieuw geopend. Op 6 april was het opnieuw open.

Twee zaken vielen me erg op: ten eerste, het was inderdaad snel. Het was ook sneller dan de marge die u kreeg van de rechter van de Raad van State. U had nog meer tijd om te werken aan de actieplannen. Ten tweede, plots werd gedaan alsof alle problemen in dat slachthuis waren opgelost dankzij dat actieplan. Ik kan me moeilijk voorstellen dat in twee weken tijd iets dat eerst als een hel voor een varken wordt beschreven, plots naar de hemel op aarde zou zijn geëvolueerd.

Vandaar mijn vraag: er is een actieplan, het slachthuis is opnieuw open. Ik weet dat er camera’s zijn geïnstalleerd, maar welke actiepunten, welke aanbevelingen van dat actieplan zijn geïmplementeerd vooraleer het slachthuis opnieuw mocht opengaan?

Minister Weyts heeft het woord.

We zijn heel kordaat opgetreden eenmaal we op de hoogte waren van het filmpje en van de wantoestanden in Tielt. Ik moet eerlijk zeggen dat ik nog gedurende een voormiddag heb getwijfeld. We hebben de limieten van onze bevoegdheid inzake dierenwelzijn opgezocht om te kunnen overgaan tot een sluiting.

Dat blijkt ook uit het arrest van de Raad van State in kort geding. We hebben die beslissing snel genomen en vervolgens het slachthuis twee weken gesloten. Ik weet niet hoeveel bedrijven u kent die van overheidswege worden gesloten voor twee weken. Dat zullen er niet echt veel zijn.

Los daarvan was het belangrijkste voor mij de uiteindelijke uitkomst in functie van dierenwelzijn, niet hoelang het gesloten zou zijn maar wel onder welke condities men terug aan de slag zou kunnen, zuiver in relatie tot dierenwelzijn.

Ik kan ingaan op de belangrijkste elementen van het actieplan.

De werknemers die geïdentificeerd werden, zijn ontslagen. Dat waren er drie van de onderaannemers, denk ik, en twee van de eigen personeelsleden werden geschorst.

We zijn onmiddellijk gestart met een audit van het slachthuis in Tielt. Dat is een audit die we nu zullen toepassen op alle slachthuizen in Vlaanderen. De Thomas More Hogeschool heeft een team gedelegeerd om het slachthuis in Tielt alvast te auditen, natuurlijk in koude, gesloten toestand. Om de rest van het proces te kunnen auditen, moet het per definitie in werking zijn. Het gaat dan over de toepassing van de verdoving, het kelen en dergelijke. Zulke zaken kunnen enkel geaudit worden wanneer het slachthuis werkt.

De functionaris van Dierenwelzijn – wat wij de AWO (animal welfare officer) noemen – was er niet. Die is aangeduid en geëxamineerd. Er komt trouwens een tweede bij. Het personeel heeft daarenboven een extra opleiding gekregen. Er is ook het engagement dat de opleiding continu zal gebeuren. Het blijft dus niet bij een eenmalige opleiding, maar het is een continu proces.

Er zijn inderdaad extra camera’s bij gekomen, maar belangrijk daarbij is de privacywetgeving. Ik heb dat trouwens ook besproken met dierenrechtenorganisaties die vroegen om een permanente toegang te krijgen tot die beelden. Het spijt me zeer, maar de privacywetgeving laat dat niet toe. Een van de elementen is dat de beelden enkel maar kunnen worden ingezien door mensen die bij voorbaat zijn geïdentificeerd, die dus al geregistreerd zijn. Ik heb ervoor gezorgd dat er van onze administratie Dierenwelzijn enkele inspecteurs nominatim op die lijst staan en dus permanent toegang hebben tot die beelden. Dat moet niet via de Raad voor Dierenwelzijn, want dit is uiteindelijk een vrij occasioneel adviesorgaan. Mensen die professioneel met de zaak bezig zijn, inspecteurs, dierenartsen van Dierenwelzijn, hebben permanent toegang tot die beelden.

Nog belangrijker voor mij is de verdoving, waarbij er extra noodtoestellen voor verdoving zijn aangeschaft, maar ook de steekproef ter zake. Vroeger werden de steekproeven om te zien of bij de dieren die werden verdoofd, de verdoving effectief werkte, maar occasioneel gedaan. Nu is het engagement om dat te doen in 12 procent van de gevallen. Dat is zeer ruim. Er wordt dus in 12 procent van de gevallen gecontroleerd of de verdoving effectief heeft gewerkt. Dat is heel belangrijk. Wanneer men nog maar de minste afwijking vaststelt, wordt het hele productieproces onmiddellijk stilgelegd.

Tot slot wordt de resterende audit door de Thomas More Hogeschool gedaan wanneer het slachthuis in werking is.

Op basis van het vervullen van die voorwaarden heb ik geacht dat het slachthuis opnieuw in werking kon gaan.

Laat ons wel wezen, er worden dieren geslacht in Vlaanderen. Het komt erop aan dat dit gebeurt met maximaal respect voor het dierenwelzijn, want de dieren die niet in Tielt worden geslacht, worden elders geslacht. Als ze geslacht worden in Tielt, weet ik zeker dat het vanaf nu onder de strengste voorwaarden is, met de strengste controle, onder het strengste toezicht. Onze inspectiedienst is vorige week nog onaangekondigd ter plaatse geweest.

Op vlak van dierenwelzijn zetten we stappen vooruit. We kunnen er misschien samen met een actieplan voor de volledige sector voor zorgen dat de miserie die we in Tielt hebben gezien, aanleiding kan geven tot een betere positie voor het dierenwelzijn in alle slachthuizen in heel Vlaanderen.

Bedankt, minister. U hebt vorige week in een persbericht ook aangekondigd dat u met de federatie van slachthuizen een akkoord hebt gesloten om een aantal generieke maatregelen te nemen: cameratoezicht, een ‘animal welfare officer’ enzovoort. Uit het persbericht is mij echter niet duidelijk geworden in welke mate dat dingen zijn die nu opgelegd zullen worden aan de slachthuizen, bijvoorbeeld de regeling rond camera’s, of in welke mate het een stimuleringsbeleid is. Ik ga ervan uit dat het actieplan dat nu toegepast wordt voor Tielt, de basis is voor een verplichte toepassing in alle slachthuizen in Vlaanderen.

Bedankt voor uw antwoord, minister. Mijn vraag ging specifiek over de maatregelen die werden getroffen voordat het slachthuis open mocht gaan. Uit uw antwoord leid ik af dat die mensen waren opgeleid vooraleer het slachthuis opnieuw open mocht gaan. Andere actiepunten, zoals die 12 procent verdoving die wordt getest, worden ook vanaf dag één toegepast. Dat was mijn concrete vraag. Mijn vrees was dat het slachthuis open mocht gaan, met een goedgekeurd actieplan, en dat dat gaandeweg allemaal wel op punt zou worden gesteld. Ik krijg van u dus de garantie dat al die punten al van kracht zijn, behalve natuurlijk de opleiding waar gaandeweg specifiek in wordt voorzien.

Ik vond ook dat het actieplan defensief was opgesteld vanuit het slachthuis zelf. Er staat bijvoorbeeld in dat er op 23 april een inspecteur dierenwelzijn is langsgekomen en dat die eigenlijk niets fouts zag, en dat het slachthuis toch dezelfde dag moest sluiten. Daarom heb ik inzage gevraagd in de inspectieverslagen. Ik begrijp dat dat dossier nu bij het parket zit en dat we daar voorzichtig mee moeten omgaan, maar ik hoop toch, minister, dat u inzagerecht wilt verlenen aan parlementsleden. Wij zijn ons bewust van onze taak, zowel qua confidentialiteit als qua controle, maar u moet ons die controletaak wel naar behoren laten uitvoeren.

De heer Engelbosch heeft het woord.

Ik denk dat iedereen het erover eens is dat de beelden uit Tielt die we gezien hebben, hallucinant waren. Ik ben zeer blij met het kordate optreden van de minister, door het bedrijf onmiddellijk te sluiten.

Ik wil van de gelegenheid gebruik maken om ook de dierenwelzijnsorganisaties te bedanken om de beelden naar boven te brengen. Er wordt over de dierenwelzijnsorganisaties soms nogal smalend gedaan dat het ‘fundi’s’ zijn, maar zonder hen waren deze beelden niet aan het licht gekomen en was er vandaag nog steeds geen oplossing. Ik zou hen willen aansporen om dat werk zeker voort te zetten, en overal waar er problemen zouden zijn, die mee aan het licht te helpen brengen.

De problemen zijn niet opgelost in twee weken tijd. Het slachthuis is na twee weken opnieuw open, maar ik ben zeer blij dat de kous daarmee niet af is en dat we niet overgaan tot de orde van de dag, maar dat er een doorlichting komt van alle slachthuizen.

Ik heb één concrete vraag over de ‘animal welfare officer’, minister. Het is belangrijk dat wij er op een of andere manier voor kunnen zorgen dat die een onafhankelijke taak krijgt binnen het bedrijf. Als die werknemer is van het bedrijf, zonder enige bescherming, zal die persoon, vrees ik, niet veel wantoestanden aan het licht kunnen brengen. Hoe kunnen we die een meer onafhankelijke positie bezorgen in het bedrijf?

De heer Dochy heeft het woord.

Minister, ik was persoonlijk ook bijzonder geschokt door de beelden die ik gezien heb. Ik ben het wel gewoon om met varkens en dieren om te gaan, maar samen met mij hebben alle varkens- en veehouders een shock gekregen door deze beelden, temeer daar iedereen weet dat de wetgeving vandaag heel duidelijk is. Wat we daar gezien hebben, is wettelijk niet toegelaten. Wij hoeven vandaag niet het warm water uit te vinden. Wij moeten vandaag eigenlijk gewoon de wetgeving toepassen en die ook controleren.

Wat zult u doen, minister, om de controle op de wetgeving te versterken, samen met de mensen van het Federale Voedselagentschap en samen met de mensen aanwezig in de slachthuizen, zijnde de stalmeester en de dierenarts met opdracht? Er zijn heel wat mensen die een verantwoordelijkheid hebben om opvolging te geven aan die wetgeving. Hoe zult u die controle uitvoeren?

Mevrouw De Vroe heeft het woord.

Collega’s, de beelden die we gezien hebben van het slachthuis in Tielt, waren hallucinant. Daar was een kordate actie vereist en de minister heeft dat ook effectief gedaan. Dat hebben we in de commissievergadering van 29 maart jongstleden ook besproken.

Er werden veel opmerkingen gemaakt, minister, ook door mezelf. U hebt betreffende de opleidingen, de controles en de doorlichtingen tot nu toe woord gehouden. Uiteraard zijn wij daar tevreden over.

Ik wil graag verwijzen naar het verslag van PV. Daarin staat effectief dat de toezichthouder binnen zulke bedrijven een onafhankelijkere en grotere rol moet kunnen krijgen, maar dat nu de vrees bestond dat zij werden aangesteld door de bedrijven zelf om naar buiten te komen met de onfatsoenlijkheden die daar gebeuren. Minister, op welke manier zal dat worden verwezenlijkt?

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Minister, ik deel ook de bezorgdheid met betrekking tot de vraag of er effectief staalharde garanties zijn dat het dierenwelzijn in het slachthuis nu zal worden gerespecteerd. U hebt gezegd dat u het slachthuis pas zou openen op het ogenblik dat u over staalharde garanties beschikt dat het dierenwelzijn er zal worden gerespecteerd. Ik vraag mij af hoe zeker u daarvan bent.

Wij staan uiteraard allemaal achter de doorlichting. Ik ben ook voorstander van camera’s. Maar er waren al camera’s in het slachthuis van Tielt aanwezig. Als niemand die beelden controleert, hebt u daarover geen garantie. Ik maak mij nog altijd het meest zorgen over het feit dat er in theorie heel veel controlemechanismen zijn, maar dat in de praktijk zulke wantoestanden pas naar boven komen na undercoverbeelden en niet na inspecties van onze eigen diensten. Ik blijf mij daarbij toch de vraag stellen of we daar ook eens niet onze eigen inspectiediensten moeten evalueren en doorlichten.

De hele slachthuissector heeft een les geleerd door de gebeurtenissen in Tielt. Die schok heeft geleid tot een actieplan, dat we samen hebben opgesteld.

Ik heb van de gelegenheid gebruik gemaakt om daarin ver door te gaan. Dat plan bevat heel strikte concrete engagementen, en ook elementen die we willen verplichten. Van de ‘animal welfare officer’, de functionaris inzake dierenwelzijn, heeft men in Tielt een staffunctie gemaakt. Zo kan die persoon zich met veel meer autoriteit op de werkvloer begeven. Hij kan daar als primus inter pares bevelen uitdelen. Een tweede aspect vergt wat meer regelgeving en tijd: we moeten zorgen voor een onafhankelijk statuut, zodat de ‘animal welfare officer’ betaald blijft door de werkgever – ik vind niet dat de belastingbetaler daarvoor moet opdraaien en in de plaats moet treden van het slachthuis zelf. Het slachthuis moet die dierenwelzijnsfunctionaris blijven vergoeden. Maar hij moet in een onafhankelijke positie komen te staan, wat concreet wil zeggen dat wanneer hij mijn administratie een dierenmishandeling of een andere overtreding meldt, er geen disciplinaire maatregelen tegen hem kunnen worden getroffen. Hij mag niet kunnen worden ontslagen of iets dergelijks. Dat is belangrijk, ter vrijwaring van de onafhankelijke positie. Ik laat mij daar inspireren door de klokkenluidersregeling voor ambtenaren van de Vlaamse overheid. Ik zou graag een gelijkaardige regeling invoeren.

Ja, de aanvankelijke versies van het actieplan van Tielt waren defensief – je zou voor minder. Het gegeven dat men aanvankelijk heel snel wou gaan en altijd maar zei ‘Jaja, ’t is goed, we brengen dat in orde!’ heeft mij gestoord. Men wou daar ook nooit een schriftelijke neerslag van zien. Daardoor heeft het ook twee weken geduurd vooraleer we echt hebben afgeklopt voor een concreet actieplan voor Tielt. Daarin zitten toch heel wat stringente voorwaarden. Je ziet dat dat een voorbeeld kan zijn voor andere slachthuizen.

Het is waar dat de voorwaarden die we nu opleggen aan Tielt strenger zijn dan voor de rest van de slachthuizen in Vlaanderen. Maar dat is maar goed ook. Men moet daar maar eens op de blaren zitten en de les leren, die we dan hopelijk kunnen exporteren naar heel Vlaanderen. De miserie in Tielt moet een stapsteen zijn naar meer dierenwelzijn in alle slachthuizen in heel Vlaanderen.

Dank u, minister. Het is duidelijk dat we dit thema nog een tijdje zullen moeten volgen. We mogen dit schandaal de komende maanden niet herhaald zien met andere beelden uit andere slachthuizen.

Ik zou u tegelijkertijd willen oproepen om met betrekking tot de landbouwdieren niet alleen ‘at the end of the pipe’ een beleid uit te bouwen, op het einde van het levensverhaal van deze dieren. Letterlijk: op het moment dat ze worden geslacht, doodgedaan. Hoe zijn de levensomstandigheden van die dieren bij het transport, in stallen en in andere systemen, bij hun geboorte? Met de commissie Landbouw heb ik, net zoals in mijn vrije tijd, genoeg stallen bezocht om de weliswaar economisch zeer rendabele maar niet altijd zeer humane, diervriendelijke, fokkerijmethoden te bekijken.

Niet alleen voor varkens, maar ook voor andere dieren is er nog heel wat werk om het dierenwelzijn te vergroten. Ik roep u op om daar verder werk van te maken. (Applaus bij Groen)

De situatie in het slachthuis van Tielt wordt natuurlijk terecht uitvergroot. Er zijn nu maatregelen getroffen. Nu is er de doorlichting van de slachthuizen, en die heb ik zelf ook sterk verdedigd. Ik ben dus blij dat die doorlichting er komt.

Ik vind ook dat we de problematiek iets breder moeten durven bekijken. Ik geef het voorbeeld van het slachthuis van Tielt: 650 varkens per uur op één slachtlijn, dat is 5,5 seconden per varken. We moeten ons in het parlement toch durven afvragen of dat ooit echt diervriendelijk kan zijn met die waanzinnige focus op de economische rendabiliteit. Die vraag moeten we ons als parlement durven stellen.

De actuele vragen zijn afgehandeld.