Gevolgen van het Stikstofdecreet voor rundveehouders met potstallen

De heer Devillé heeft het woord.

Minister, vooraf: ik had deze vraag eigenlijk ingediend voor behandeling in de commissie Leefmilieu omdat de vraag ook deels verband houdt met de gegevens uit de Mestbank. Het leek mij logisch om dat daar te behandelen, maar goed, het maakt mij niet uit. Als Mozes niet naar de berg komt, dan komt de berg naar Mozes. U zult mij dat niet ten kwade duiden, neem ik aan.

Het Stikstofdecreet heeft al voor veel kopzorgen gezorgd bij u, naar ik aanneem, maar voor de landbouwers is dat zeker en vast het geval. Ze worden dagelijks geconfronteerd met de absurditeiten ervan. Niemand minder dan de voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat, Hendrik Vandamme, heeft opnieuw het desastreuze stikstofbeleid op de korrel genomen, vooral dan de impact ervan op de landbouwers. Zoals geweten verplicht het Stikstofdecreet rundveehouders om de stikstofemissies van hun dieren te verminderen. Nu rijst in de sector een gigantisch probleem in verband met potstallen. Concreet gaat het over de veehouders wier veestapel in potstallen of in ingestrooide loopstallen gehuisvest is. Dieren in potstallen lopen vrij rond. De stallen worden dagelijks of om de twee dagen van een laag vers stro voorzien. Die stallen worden ook maar een keer per jaar uitgemest. Vandaar ook de naam potstallen.

Deze vorm van veehouderij blinkt niet alleen uit op het vlak van dierenwelzijn, want dit biedt comfort aan de dieren, aan het vee, maar ook op het vlak van duurzaamheid. Vriend en vijand zijn het er immers over eens dat de stalmest afkomstig uit zo’n potstal de beste mest is om het koolstofgehalte, de structuur en de bodemrijkdom te verbeteren. Net daarom wordt dit staltype ook vaak gebruikt in de biologische veehouderij. Als we het huidige stikstofbeleid dan afzetten tegenover de houding van de overheid, dan is dat toch wel ronduit beschamend te noemen. De overheid heeft immers minstens tussen 2005 en 2010 zelf dit staltype actief gepromoot, en nu worden die veehouders eigenlijk voor een voldongen feit gesteld. In een artikel van het Vlaams Infocentrum Land- en Tuinbouw (VILT) las ik dat niemand zou weten hoeveel dieren in Vlaanderen in potstallen worden gehouden. Ik denk dat dat niet klopt, dat de Mestbank dat eigenlijk zeer goed weet, aangezien de veehouders jaarlijks in hun Mestbankaangifte moeten opgeven in welke stallen hun dieren worden gehouden.

Nog los van de vraag of al die talrijke voorgestelde maatregelen überhaupt enig meetbaar effect zullen hebben, is er ook een groep veehouders waarvoor noch de decreetgever, noch het Wetenschappelijk Comité Luchtemissies Veehouderij (WeComV) ook maar één zinnige maatregel kunnen bedenken. Met andere woorden, de absurditeit blijft gewoon maar doorgaan en zal ook blijven doorgaan, tot de hele veestapel uiteindelijk zo goed als verdwenen zal zijn. Dat is toch eigenlijk wel de wereld op zijn kop: de hele landbouwsector bombarderen met allerlei absurde maatregelen om dan uiteindelijk nog stikstof over te houden. Absurde maatregelen zoals deze zouden immers ook betekenen dat deze rundveehouders hun veestapel fors moeten doen inkrimpen om aan de strenge eisen van het Stikstofdecreet te kunnen voldoen.

Minister, dat brengt me bij een aantal voor de sector pertinente vragen.

Eerst en vooral, hoe reageert u zelf op die bezorgdheid?

Ten tweede, hoeveel dieren worden in totaal in potstallen gehouden? Over hoeveel melkveehouders, biologische melkveehouders en vleesveehouders gaat het dan? Ik zei het al: de Mestbank moet over die gegevens beschikken. Ik neem dus aan dat u die gegevens kunt vrijgeven.

Ten derde, bent u het ook met mij eens dat de potstallen een deel van de oplossing zijn, in plaats van een deel van het probleem?

Ten vierde, welke initiatieven zult u concreet nemen?

De vijfde vraag is misschien de belangrijkste: gaat u ook een uitzondering op het Stikstofdecreet toestaan voor de betrokken veehouders?

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Ik heb dezelfde aanleiding voor mijn vraag als de collega, namelijk de alarmbel die de voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) heeft geluid over de potstal. De collega heeft het al uitgelegd: potstallen werken met een strolaag die geleidelijk aan dikker wordt, wat meer comfort biedt aan de landbouwdieren, maar ook absorberend materiaal is om mest op te vangen. In plaats van uit te mesten, wordt er telkens een laag toegevoegd, waardoor na verloop van tijd meer kwalitatieve stalmest ontstaat, wat goed is voor de bodem, maar ook de uitspoeling van nutriënten zoals nitraten in ons watersysteem verlaagt, wat uiteraard goed is voor het milieu en – een beetje verder denkend – zelfs voor de waterfactuur, omdat we niet hoeven te filteren. Het is dus een duurzame landbouwvorm, die bovendien uitstekend is voor het welzijn van de dieren, die een vrije uitloop hebben.

Vandaag verplicht het Stikstofdecreet landbouwers om de stikstofuitstoot te verkleinen. Om de natuur te beschermen en te voorkomen dat onze economie stilvalt door een vergunningenstop, moet de stikstofuitstoot omlaag. Alleen zijn veruit de meeste van de stikstofreducerende maatregelen die naar voren worden geschoven voor de reductie, gewoon onmogelijk uitvoerbaar voor potstalhouders. Zo dreigen kleine landbouwers, die bovendien bewust kiezen voor duurzame en diervriendelijke technieken, de dupe te worden van dit beleid.

Minister, daarom heb ik ook een aantal vragen.

Hoe verklaart u de blinde vlek in het stikstofbeleid voor die potstallen? Waarom werd daar geen rekening mee gehouden bij het oplijsten van de emissiereducerende maatregelen?

Hoe wilt u ervoor zorgen dat de eigenaars van die potstallen ondersteund worden bij het bereiken van de doelstellingen van het Stikstofdecreet?

Wilt u werk maken van een duidelijke inventaris van veehouderijen, onderverdeeld in categorieën, zodat we in de toekomst een beter beeld hebben en niet blindvaren?

Minister Brouns heeft het woord.

Collega’s, zoals jullie weten, heeft het Stikstofdecreet de ambitie om de depositie van stikstof te doen dalen. De generieke bronmaatregelen uit het Stikstofdecreet vragen enorme inspanningen van de rundveesector. Hoewel potstallen of ingestrooide loopstallen voordelen hebben, voornamelijk qua dierenwelzijn, krijgen die stalsystemen geen andere behandeling onder het Stikstofdecreet. De doelstellingen die gelden per sector, gelden voor elk bedrijf in de sector, dus ook voor bedrijven met een potstal. Je kunt reduceren door minder dieren te houden of door technieken toe te passen. Het probleem is inderdaad dat bedrijven met een potstal geen werkbare techniek voorhanden hebben.

Het is voor alle duidelijkheid niet zo dat we technieken verzonnen zouden hebben voor elk type stal. De reeds bekende technieken zijn onmiddellijk beschikbaar gemaakt. Voor nieuwe technieken is het van groot belang dat we het WeComV snel en gedegen zijn werk kunnen laten doen. Ik betreur wel samen met jullie dat voor een duurzaam systeem zoals een potstal, goed voor dierenwelzijn en bodem, tot op heden geen techniek voorhanden is. Dat is ook altijd mijn grote kritiek op het stikstofbeleid geweest, namelijk dat het steeds te eenzijdig keek naar de uitdagingen waarvoor de sector stond.

Er zijn geen gegevens bekend over het aantal dieren die in ingestrooide stallen worden gehouden. De Mestbank beschikt immers niet over voldoende gegevens om te bepalen hoeveel dieren in potstallen gehouden worden. Er is informatie op het niveau van het bedrijf, niet op het niveau van de stal. Men kan daar nog jongvee of vleesvee hebben zitten. Het is dus niet mogelijk om dat op die manier bij te houden. Dat zal de komende jaren wel kunnen verbeteren, aangezien we meer data zullen kunnen registreren. Tot op heden beschikken we dus niet over een cijfer. Maar hoeveel het er ook zijn, potstallen zijn een heel belangrijk stalsysteem, dat ik zeker niet wil afschrijven. Ook de landbouwers die kozen voor een potstal, wil ik niet benadelen. Potstallen en ingestrooide loopstallen bieden namelijk belangrijke opportuniteiten. Deze stalsystemen verbruiken weinig water en bevorderen het welzijn van de dieren.

We zullen die kwestie dus opgelost moeten krijgen. Daarover lijkt iedereen het toch wel eens te zijn. Ik blijf dan ook niet bij de pakken zitten.

Om te beginnen vind ik het belangrijk om aan te geven dat er op dit moment twee maatregelen voor gedeeltelijk ingestrooide stallen vanuit het Administratief Team Luchtemissies Veeteelt (AT) voor advies zijn voorgelegd aan het Wetenschappelijk Comité Luchtemissies Veehouderij. Ik wacht het resultaat daarvan af. Ik verwacht dat vrij snel.

Ik heb verder mijn diensten de opdracht gegeven om voorrang te geven aan maatregelen voor potstallen en gelijkaardige systemen en maximaal in te zetten op dergelijke technieken naar het WeComV te brengen. Hoe meer technieken er zullen zijn, hoe meer mogelijkheden voor de land- en tuinbouwers. Dat spreekt voor zich. Dat hangt ook nauw samen met de snelheid waarmee het WeComV en het AT vandaag werken en de administratieve lasten die ermee gepaard gaan. Beide organen hebben hun werking naar aanleiding van het Stikstofdecreet grondig door elkaar gegooid, maar ik heb met hen concrete afspraken gemaakt, vorige week nog, om een aantal maatregelen uit te werken die de snelheid, de robuustheid en de administratieve last kunnen verbeteren. Ik verwacht die dan ook zo snel mogelijk met jullie te kunnen delen.

Tot slot heb ik begrip voor de vraag om een uitzondering voor veehouders met potstallen, maar dat is op dit ogenblik nog niet aan de orde.

De heer Devillé heeft het woord.

Minister, dank u voor uw antwoord. Ik heb genoteerd dat u de potstallen niet wilt afschrijven. Daar ben ik uiteraard blij mee. Ik heb ook genoteerd dat u openstaat voor het voorzien in uitzonderingen op het Stikstofdecreet. Ook daar ben ik blij mee, maar ik zou er wel op willen aandringen dat er zo snel mogelijk duidelijkheid komt voor de landbouwers, want daar hebben zij wel recht op, denk ik. Voor hen ligt anders een heel harde keuze: ofwel hun veestapel doen inkrimpen, ofwel hun hele stalconcept opgeven. Het Algemeen Boerensyndicaat sprak zelfs van een blinde kruistocht tegen de landbouw. Ik denk dat we er uiteraard alles aan moeten doen om dat te voorkomen.

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Minister, bedankt voor uw antwoord. Ik denk dat het belangrijk is dat u de problematiek erkent, dat u ook erkent dat de potstal een duurzame landbouwmanier is, die weinig water gebruikt en goed is voor het welzijn van de dieren. Ik denk dat het vooral belangrijk is dat we landbouwers zekerheid bieden, dat we niet de eerste jaren een techniek promoten en dat ze dan in onzekerheid terechtkomen. We moeten werken aan een duurzame landbouw. Hopelijk zullen de twee maatregelen die voorgelegd zijn, voor die specifieke vorm van landbouw een oplossing kunnen bieden.

De heer Coel heeft het woord.

Collega’s, bedankt voor de vraag. Ik denk dat het een terechte bezorgdheid is die gesignaleerd is door de voorzitter van het ABS. Ik heb ook al wel meermaals gehoord toen ik op bezoek ging bij landbouwers dat dat voor die mensen een complexe situatie is. Je hebt geïnvesteerd in een stalsysteem, je hebt je bedrijfsmodel daarop voorzien, je gebruikt die mest meestal op eigen grond, in een circulair model. Dat heeft dus toch heel wat voordelen. Het is helemaal niet evident om zo’n stal dan te gaan ombouwen tot een ander type stal met een vloer. We kennen het verhaal allemaal. Het is zeer kapitaalintensief om die investering te doen.

Minister, ik ben een tijdje geleden met uw kabinet in gesprek geweest. Het ging over een landbouwer en geitenhouder die ook met potstallen werkt en ook met dat probleem geconfronteerd werd. Hij signaleerde dat er bij een collega van hem in Nederland met een natuurlijk geventileerde stal met een potstalsysteem wel al een bepaalde techniek erkend zou zijn. Dat zou onderzocht worden. U vermeldde dat er twee technieken voorliggen bij het WeComV. Ik weet niet of een van die twee misschien die Nederlandse techniek is, maar kunt u daar misschien nog wat verduidelijking over geven? Wordt ondertussen effectief onderzocht of dat ook in Vlaanderen gebruikt zou kunnen worden?

Minister Brouns heeft het woord.

Collega’s, ik verwees daarstraks naar twee maatregelen die nu via het administratief team naar het wetenschappelijk comité gaan. Dat is de maatregel van beweiding, maar dan op een werkbare manier, gecombineerd met de potstal en de mestschuif op de niet-gestrooide delen van de potstal. Wat Nederland betreft: u weet dat er de ‘fast lane’ is, dat we dus geen huiswerk gaan overdoen. Vanaf het ogenblik dat dit in Nederland wetenschappelijke validatie heeft gekend, daar in de vergunning is ingeschreven en standhoudt, zullen we dat hier ook overnemen. Als er ideeën zijn op dat vlak, of technieken die gebruikt worden waarvan wij hier geen weet zouden hebben, die hier niet op de radar staan, bezorg ze mij, en dan maken we daar zo snel mogelijk werk van.

De vragen om uitleg zijn afgehandeld.