Overvloedige regenval 2021: Belgische wijnboeren vrezen slecht jaar

In Duitsland, waar de dramatische zondvloed vorige week nog lelijker heeft huisgehouden dan in het oosten van ons land, stonden hele wijndomeinen blank. Wijnboeren verloren er hun complete wijnoogst van dit jaar. Ook Nederlands Limburg heeft zijn deel gehad, maar bij de Belgische wijnboeren, een fors groeiende sector, lijkt de schade mee te vallen, blijkt uit een rondvraag.

‘We hebben veel regen gehad en de wegen naar Dinant stonden onder water. Maar omdat onze wijngaarden op een flank liggen, zijn ze net niet overstroomd.’ Jeannette van der Steen, wijnbouwster van het domein Bon Baron aan de oever van de Maas, is er met de schrik van afgekomen. ‘Het spande er wel om. Ook een collega in Heerenlaak bij Maaseik is ternauwernood ontsnapt.’ Karel Henckens van het wijndomein Aldeneyck aan de oevers van de Maas in Maaseik zegt geen schade te hebben van de wateroverlast.

Van der Steen is lid van zowel de vereniging van Belgische wijnbouwers als van de Vignerons de Wallonie. ‘Ik heb mijn oor te luisteren gelegd bij een groot aantal leden, maar niemand heeft echt last gehad van overstromingen.’

Toch kwam de overvloedige regenval hoogst ongelegen. ‘Het verdampende water en de verzadigde bodems verhogen het risico op schimmels’, zegt Van der Steen. ‘Die hoge vochtigheid tast zowel de jonge druiven als het nieuwe blad aan, via de wortels, waardoor veel van de oogst verloren gaat. Gelukkig hebben we net voor de regenval en net erna de vruchten bespoten tegen schimmel. Druiven houden niet van natte voeten. Dat veroorzaakt meeldauw, witziekte of grijsrot.’

Van der Steen vreest dat een aantal wijnboeren op vlak terrein, in combinatie met een hoog grondwaterpeil veel last zal hebben van die schimmel. Dat wordt bevestigd door Ghislain Houben, een wijnbouwer op Domein Hoenshof in Borgloon. ‘De regenval heeft het fruit van veel fruittelers in de regio's Luik en Limburg, waaronder kersen, doen openbarsten. De druiven zijn gelukkig nog vrij hard, zodat ze niet rechtstreeks beschadigd zijn. Ik heb ook geen weet van wijndomeinen die onder water zijn gelopen. Traditioneel worden ze vaak iets hoger aangelegd dan het chateau, oorspronkelijk om late vorst te voorkomen.’

Maar de hoge vochtigheid van het voorbije voorjaar heeft de ziektedruk enorm verhoogd, weet Houben. ‘Dat geldt zeker voor de klassieke druivenrassen als chardonnay of pinot noir. Die net als in de Duits-Franse Elzas moeilijk gezond te houden zijn.’

Hoewel de meeste wijnbouwers geen directe impact ondervinden van de watersnood, betekent dat niet dat Belgische wijnbouwers zich verheugen op een groots wijnjaar. Houben: ‘De bodems in Vlaanderen en Nederland waren door de natte lente volledig verzadigd. De regenval van de voorbije week heeft dat versterkt. Vochtige bodems leiden tot productieverlies. Dat betekent dat 2021 nu al geen goed wijnjaar meer kan worden, zeker als we de grijze weersvoorspellingen voor de komende week bekijken.’

‘Dat koelere en nattere voorjaar was bijna voorspeld’, zegt Patrick Nijs van de Wijnfaktorij. Hij maakt wijn in het hartje van Antwerpen, maar verbouwt de druiven op de flanken van de Maasvallei, in het Hageland en in Kontich. Hij vreest dat de Belgische wijnproductie dit jaar misschien zelfs terugvalt tot de helft van de 1,5 miljoen liter die de voorbije drie jaren gemiddeld werden gehaald.

‘Veel Belgische wijnbouwers maken wijn op de traditionele manier, maar dat werkt niet meer nu het verwarde klimaat het weer wispelturiger heeft gemaakt’, zegt Nijs, die ook lesgeeft aan liefhebbers en professionelen. ‘Wijnbouwers moeten zich beter voorbereiden in plaats van te hopen op beter weer. Je moet proberen te begrijpen wat het betekent als hagel, regen, droogte en vorst elkaar veel sneller afwisselen doorheen het jaar.’

Ook de keuze van de druivenrassen speelt een rol, zegt Houben. ‘Wijnbouwers die in het verleden kozen voor nieuwe druivenrassen, zoals de sauvignon gris of de cabernet noir, hebben momenteel een merkbaar voordeel. ‘Ik merk bij mijn eigen druiven van die rassen dat ze veel resistenter zijn tegen de vochtigheid.’

Hoewel de volumes van de Belgische wijnen fors zullen terugvallen, hoeft dat volgens Nys niet te betekenen dat alle kwaliteit erbij inboet. Echte goede rode wijnen hoeven we dit jaar niet verwachten, maar van blauwe druiven kan je net zo goed nog goede mousserende of roséwijn maken.

Volgens docent-wijnbouwer Patrick Nijs doen wijnbouwers nog te veel wat de vorige generatie hen voordeed. ‘Toch zijn er genoeg zaken die je anders kan aanpakken. Zoals de grote hoteltycoon Hilton zei: 'Drie zaken zijn belangrijk: locatie, locatie en locatie.' Veel wijnbouwers zijn ooit begonnen als gepassioneerde hobbyist op een lapje grond bij hun huis.'

'Beter kies je van bij het begin voor een zuidelijk gerichte en iets hoger gelegen flank. Dan zijn je druivenranken beschermd tegen de koude noordenwind. De voorjaarsvorst daalt daardoor dieper het dal in en de wortels van ranken blijven droog, ook bij zware regenval. ’s Morgens stijgt de warmte door je wijngaard heen en je hebt de convectie van de droge dalwinden. Daarmee vermijd je de helft van de problemen.’

Daarnaast moeten wijnbouwers harder in hun wijngaard werken, vindt Nijs. De tijd van de machines die elk jaar hetzelfde doen, is voorbij. Je moet je ranken sturen: aftoppen, ontbladeren, vruchten weghalen, afhankelijk van het weer in dat seizoen. Ook bodembewerking is belangrijk. Te veel schoffelen is dodelijk. Laat de bodem van je wijngaard begroeien met kruiden en bloemen. Die bufferen het vocht, zowel bij erge droogte als bij extreme regenval.