Miljoenenfraude met EU-landbouwsubsidies in Sicilië

Na een nachtelijke raid waaraan meer dan zeshonderd politieagenten en rijkswachters hadden deelgenomen, was vanmorgen het kruim van de nationale maffiabestrijders vanuit Rome naar de Siciliaanse stad Messina afgezakt om de pers uitgebreid te woord te staan. Operatie ‘Nebrodi’, naar een gelijknamig natuurpark met veel landbouw- en grasland in het hart van Sicilië, heeft vannacht geleid tot de arrestatie van 94 verdachten en de inbeslagname van 151 landbouwbedrijven, financiële rapporten en zichtrekeningen.
 
Twee misdaadclans met uitstekende relaties met de Siciliaanse maffia Cosa Nostra worden ervan beschuldigd dat ze de voorbije jaren ten onrechte miljoenen euro’s Europees subsidiegeld hebben opgestreken. ‘We schatten het totale verlies aan publieke middelen op zeker tien miljoen euro’, zegt Maurizio De Lucia, de anti-maffiaprocureur van Messina, in een gesprek met De Standaard. ‘Dit is het moderne, en zeer gesofisticeerde gezicht van de maffia. Enkel met de hulp van witteboordencriminelen slaagden de maffiosi erin om op zo’n grote schaal subsidiefraude te plegen.’
 
De onderzoekers kwamen erachter dat vijf lokale administratieve centra waar de subsidieaanvraag wordt ingediend en waar ook de belangrijkste controle gebeurt, in werkelijkheid mee in bad zaten met de fraudeurs. Ook een notaris wordt ervan verdacht valse documenten te hebben geleverd, die ten onrechte attesteerden dat de criminelen gronden bezaten waarvoor ze Europese subsidies aanvroegen.

Fraude met Europese landbouwsubsidies in Italië is een grote bezorgdheid van OLAF, het antifraude-agentschap van de Europese Unie. In zijn jaarrapport van 2018 schreef OLAF dat uit onderzoek is gebleken dat fraudeurs in Italië subsidieaanvragen hadden ingediend voor mensen die al overleden waren, dat ze daarbij valse huurovereenkomsten gebruikten, en aanvragen indienden voor percelen grond die helemaal niet in aanmerking komen voor landbouwsubsidies. Volgens het parket van het Siciliaanse Enna, waar een speciale taskforce is opgericht om Europese fraude op te sporen, hebben oplichters landbouwsubsidies aangevraagd voor zowat elk luchthaventerrein op Sicilië.
 
De subsidies die de clans hebben opgestreken die nu door het parket van Messina worden vervolgd, zijn nooit gebruikt om landbouwgebied te ontwikkelen in Sicilië, dat die ontwikkeling en vooruitgang nochtans zo broodnodig heeft. ‘Om geen achterdocht bij de speurders te wekken, moest het geld zo snel mogelijk uit Italië verdwijnen’, vertelt generaal Pasquale Angelosanto van de speciale interventie-eenheid die terreur en maffia bestrijdt. ‘Het geld werd gestort op rekeningen in Litouwen, Bulgarije, Roemenië en Malta, en daarna werd het in veel kleinere hoeveelheden teruggestort op de rekeningen van stromannen in Italië.’ Via die medeplichtigen belandde het geld uiteindelijk terug bij de criminele families, en zo was de cirkel rond.
 
Europese landbouwsubsidiefraude gebeurt op grote schaal in Italië, en niet altijd, maar toch vaak, met de medeplichtigheid van de maffia. Italië alleen al krijgt ongeveer vier miljard euro rechtstreekse landbouwsteun per jaar, de specifieke projectsteun voor rurale ontwikkeling nog uitgezonderd.
 
‘Enkel in de Centraal-Siciliaanse provincie Enna is er tussen 2016 en 2017 voor 130 miljoen euro aan Europese subsidies uitgekeerd’, vertelt substituut-procureur Pasquale Pacifico. ‘Dat is zeer veel geld in een economisch achtergestelde regio. En als zoveel geld dan ook nog eens rondgaat op een territorium met zo’n sterke aanwezigheid van de georganiseerde misdaad als hier op Sicilië, dan is het haast ondenkbaar dat de maffia zo’n opportuniteit links zou laten liggen’, zegt Pacifico, die sinds 2004 de maffia op Sicilië bestrijdt. De maffiajager schat dat zo’n zestig procent van de Europese landbouwsubsidies die op het Zuid-Italiaanse eiland worden uitgekeerd, terechtkomen in de verkeerde handen.
Met subsidiefraude is doorgaans weinig geweld gemoeid, en dat maakt het risico laag’, zegt Pacifico. ‘Daarnaast gaat het om zeer moeilijk op te sporen misdrijven. Financiële fraude creëert nauwelijks ophef – ik zou zeggen dat het hier haast maatschappelijk aanvaard is – en op de koop toe is het risico op een effectieve celstraf minimaal. Al die factoren samen maken Europese landbouwsubsidiefraude zeer aantrekkelijk voor de maffia.’