Vraag om uitleg over het gebruik van biobrandstoffen

De heer Danen heeft het woord.

Minister, dames en heren, jaarlijks verdwijnt er meer dan 800.000 ton voedsel in de brandstoftanks van Belgische wagens. Het voedselequivalent van deze biobrandstof komt overeen met de jaarlijkse graanconsumptie van 2 miljoen mensen en het plantaardige oliegebruik van 17 miljoen mensen.

Het wetenschappelijk klimaatpanel van de Verenigde Naties, het welbekende Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), bevestigt in zijn recente rapport ‘Climate Change’ dat de grootschalige inzet op bio-energie zal leiden tot meer honger, vooral in Sub-Sahara-Afrika en Zuid-Azië. Bovendien leidt het gebruik van gewassen voor biobrandstoffen, zoals palmolie en soja, tot ontbossing. Het opschroeven van de teelt van energiegewassen zoals koolzaad in Europa, heeft dan weer een negatieve impact op de voedselsoevereiniteit van ons continent en de voedselzekerheid in de rest van de wereld omdat Europa veel meer voedsel moet invoeren vanuit het zuiden.

Het Nationaal Energie- en Klimaatplan van de Belgische overheid, dat klaarligt om aan de Europese Commissie te worden overgemaakt, voorziet in een ongeziene verhoging van biobrandstoffen in het vervoer de komende jaren. Het  Nationaal Energie- en Klimaatplan voorziet in een verhoging van dat aandeel biobrandstoffen tot het Europese maximum van 14 procent.

In 2017 bedroeg dit aandeel slechts 5,5 procent. De afgesproken 14 procent zou voor de helft bestaan uit ‘biobrandstoffen van de eerste generatie’, terwijl de andere helft bestaat uit zogenaamde ‘geavanceerde biobrandstoffen’. De geplande toename van biobrandstoffen gaat in tegen het recente rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) over landgebruik en klimaatverandering en tegen de adviezen van de Adviesraad inzake beleidscoherentie van 2019, de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) van 2019, de Raad voor het Verbruik en de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven. Het IPCC stipt aan dat niet enkel biobrandstoffen van de eerste generatie bijdragen tot landdegradatie, maar dat ook sommige biobrandstoffen van de tweede generatie deze degradatie in de hand werken.

Een aantal niet-gouvernementele organisaties hielden op 14 september een actie en klaagden aan dat België dit doet – het opdrijven van het aandeel biobrandstoffen in de brandstofmix – omdat het een makkelijke manier is om de klimaatdoelstellingen op papier te behalen. Zij roepen België dan ook op om te kiezen voor echte vormen van duurzame en hernieuwbare energie en in te zetten op een ander mobiliteitssysteem. Concreet vragen de organisaties dat België het standpunt met betrekking tot het gebruik van biobrandstoffen volledig herziet en dat België onder andere biobrandstoffen op basis van voedselgewassen volledig bant. De gewesten worden opgeroepen om naar een duurzame mobiliteit te streven en het vervoer koolstofvrij te maken.

Minister, gaat u akkoord met de kritiek van de diverse organisaties op de opgenomen doelstellingen in het Nationaal Energie- en Klimaatplan in verband met het gebruik van biobrandstoffen? Zult u een initiatief nemen om de doelstellingen over het gebruik van biobrandstoffen te laten bijsturen in dat plan?

De organisaties roepen op om wagens met een verbrandingsmotor uit te faseren waarbij er ten laatste vanaf 2030 een verbod op de verkoop van nieuwe fossiele wagens komt. Deze doelstelling is scherper dan de doelstelling die opgenomen werd in de Klimaatresolutie van het Vlaams Parlement. Staat u achter de oproep van de organisaties? Welke stappen wilt u nemen om deze scherpere doelstelling te behalen?

Minister Peeters heeft het woord.

Collega Danen, ik kan de eerste en de tweede vraag samen beantwoorden. U vraagt specifiek in welke mate wij het Nationaal Energie-en Klimaatplan zullen bijsturen. Ik leg de nadruk op ‘nationaal’. Wij zitten hier in het Vlaams Parlement en niet in het federaal parlement.

Er komt kritiek van diverse organisaties. U vraagt of ik het daarmee eens ben. Ik kan alleen maar akte nemen van hun standpunt. Ik ga er me zeker niet zonder meer mee akkoord verklaren. Het bijmengpercentage voor biobrandstoffen is een federale bevoegdheid. Het is dus aan de Federale Regering en ook aan de volgende Vlaamse Regering om te beslissen hoe men hiermee omgaat, dit in het kader van het definitieve Vlaamse en Nationaal Energie- en Klimaatplan. Ik kan daar vandaag dus niet verder op ingaan.

De organisaties roepen op om wagens met een verbrandingsmotor uit te faseren, waarbij er ten laatste vanaf 2030 een verbod op de verkoop van nieuwe fossiele wagens komt. Wat dat betreft, moet ik opnieuw verwijzen naar datgene wat in de Klimaatresolutie is goedgekeurd. Ik sta ten volle achter de doelstellingen die zijn opgenomen in de Klimaatresolutie van het Vlaams Parlement, waarin werd geijverd om vanaf 2035 geen wagens op fossiele brandstoffen meer te verkopen. In 2030 streven we naar een marktaandeel van 50 procent zero-emissiewagens zoals ook werd opgenomen in het ontwerp Vlaams Energie- en Klimaatplan. Dit zal reeds een belangrijke stap zijn en gaat verder dan de Europese doelstellingen die recent werden vastgelegd. De stappen die we daartoe willen zetten, staan allemaal beschreven in het Vlaams Energie- en Klimaatplan dat werd goedgekeurd door de Vlaamse Regering en waarover recent een advies is gegeven door de Europese Commissie. In het najaar moet het wellicht definitief worden goedgekeurd.

Ik denk dat alle instrumenten in het Vlaams en Nationaal Energie- en Klimaatplan zijn opgenomen en dat we ons daaraan dan ook het best houden.

De heer Danen heeft het woord.

Mijn collega Steenwegen zal straks nog even ingaan op de aanbevelingen van de Europese Commissie over het betreffende plan. Het is wel zo dat het Nationaal Energie- een Klimaatplan bestaat uit verschillende onderdelen – Vlaamse, Waalse, federale en misschien nog wat. Het is me niet helemaal duidelijk of alles echt in elkaar zal worden gepast, of dat de afzonderlijke delen als dusdanig worden ingediend. Aanpassingen zijn nog steeds mogelijk.

Recent hebben we ingezien dat het bijmengen van zogenaamde biobrandstoffen om de brandstofmix te vergroenen, heel wat negatieve neveneffecten heeft, veel meer dan we initieel hadden gedacht. Het is dus een oproep om dit te herzien. Als we zulke maatregelen nemen, gaan we misschien op papier een aantal dingen doen die goed zijn en dus de doelstellingen proberen te halen, maar aan de andere kant gaan we nog een groter kwaad bewerkstelligen, en dat kan niet de bedoeling zijn.

Alle bevoegdheden lopen een beetje door elkaar. De gewesten zijn bevoegd om te streven naar een duurzame mobiliteit en om het vervoer koolstofvrij te maken. Dat heeft een effect op hoeveel vervoer er nog op een andere manier zal gebeuren.

Minister, ik roep u toch op om uw collega's te proberen te overtuigen om het aandeel van 14 procent te verminderen. Ik ben ervan overtuigd dat Europa ook zal terugkomen op dat maximum. Helaas draaien de Europese molens nog iets trager dan de onze. Ik denk dat we in Vlaanderen alvast het goede voorbeeld kunnen geven.

De heer Schiltz heeft het woord.

Mijnheer Danen, het is voor een minister in lopende zaken nogal moeilijk om aan te geven op welke manier zij het Nationaal Energie- en Klimaatplan, of toch het Vlaamse luik daarin, zal bijstellen. Misschien komt er daarvan iets in het regeerakkoord. Ik weet het niet. Als het zo is, des te beter. Als het niet zo is, is dat even goed. Dan doen we het in het parlement. Wellicht zal er dus nog een debat moeten komen over wat nu exact het Nationaal Energie- en Klimaatplan zal zijn dat we bij Europa indienen, met inbegrip van de opmerkingen die Europa heeft gemaakt, na het consulteren van een breed scala aan stakeholders. Het is voor de minister dus enorm moeilijk om deze vraag te beantwoorden.

Ik laat mij even verleiden door uw vraag – want ze is voldoende technisch om dat te doen – of die 14 procent nu heel goed of net heel slecht is. Misschien zal dat blijken. Zoals u weet, is er elke twee jaar een evaluatierapport daarover. Zo werden ook de duurzaamheidscriteria van de biobrandstoffen door Europa bijgesteld, om een aantal negatieve neveneffecten bij te sturen. Wellicht zal dat hier ook zo gebeuren, mocht dat het geval zijn.

Maar we moeten ook niet heiliger dan de paus willen zijn. Europa zit momenteel in een heel strak en steil pad om haar doelstellingen op te schroeven. Ik weet niet of dat op de korte termijn altijd zo voordelig is, of tout court haalbaar. Ik ben het er helemaal mee eens dat wij in Vlaanderen moeten doen wat we kunnen om onze Belgische doelstellingen ambitieus te houden. Maar op het vlak van biobrandstoffen is dat wel wat moeilijk. En u weet dat in het plan zelf staat dat wij de bonussen, de multiplicatoreffecten, die Europa toekent op bijmenging, momenteel niet in rekening hebben gebracht. We doen dus al bijna aan ‘goldplating’. En dan komt u vandaag zeggen dat het nog een pak hoger moet.

Ik ben het met u eens dat we nog fors zullen discussiëren over een omslag naar een klimaatneutraal Europa in 2050. Maar in lopende zaken aan de zittende minister van Energie vragen wat zij zal doen aan de bijstelling van de federale bijmengingspercentages in het Nationaal Energie- en Klimaatplan, dat vind ik eerlijk gezegd toch wat moeilijk.

De heer Gryffroy heeft het woord.

Ik sluit me daar volmondig bij aan en voeg er nog aan toe dat wij niet meegaan in een verhaal van bangmakerij. Uiteraard moet er een kader zijn, wanneer je ambitieus wilt zijn op het vlak van biobrandstoffen. Dat kader mag ambitieus en ook strikt zijn. Maar we moeten er wel degelijk echt op inzetten en ervoor zorgen dat die stromen duurzaam blijven. Vandaar ook die tweejaarlijkse controle. Maar om in deze periode plots aan bangmakerij te doen, daar doen wij niet aan mee. Want dan hebt u straks misschien ook geen alternatief.

De heer Anaf heeft het woord.

Onze fractie heeft ook altijd vraagtekens geplaatst bij de duurzaamheid van die biobrandstoffen. We hebben indertijd ook voorgesteld om wagens op fossiele brandstoffen sneller te gaan uitfaseren, tegen 2030 welbepaald. Dat stond niet alleen in ons programma, maar ook in dat van CD&V. Ik ben dus heel benieuwd of dat al dan niet in het regeerakkoord zal worden opgenomen. Ik neem aan dat zij hun vel duur hebben verkocht en dat we in dezen een versnelling zullen zien.

Ik kan weinig toevoegen aan jullie betogen. Het is inderdaad aan de volgende beleidsploeg om te bepalen hoe zij zal omgaan met enerzijds de adviezen van de Europese Commissie en anderzijds de verdere opmaak van het Vlaams en nadien ook het Nationaal Energie- en Klimaatplan.

Als het u kan geruststellen, mijnheer Danen: we trekken alleszins volop de kaart van een duurzame mobiliteit. U zult echter begrijpen dat ik daarover vandaag niet veel meer kan vertellen, zeker niet wat de federale materie betreft. 

Ik wilde met deze vraag nu al aan de alarmbel trekken, want niets is wat het lijkt. Biobrandstoffen lijken heel interessant en op papier is dat ook zo. Maar het heeft heel wat negatieve neveneffecten. Ik kijk uit naar het debat ter zake. Ik zal daar heel graag, samen met jullie, aan deelnemen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.