Droogte 2022: klimaatverandering voelen

Het zou zeer goed kunnen dat u vanochtend door de regen moet fietsen of stappen. Lokaal is er kans op ‘pittige buien’. Maar dat zal ‘slechte’ neerslag zijn, zegt weerman Frank Deboosere. ‘Te veel op korte tijd. Het water kan niet worden opgenomen door de uitgedroogde bodem.’

De droogte – het vijfde droge voorjaar in zes jaar tijd, met opnieuw een snel slinkende buffer grondwater (DS 14 mei) – zal deze week nog niet opgelost zijn. De klimaatverandering krijgt volgens experts volop haar beslag.

1 Zit de klimaatverandering achter deze lange periode met mooi weer en droogte?
Dat is niet bewezen, maar het is aannemelijk. Het goede weer van de voorbije weken is het gevolg van een ‘blokkade’. ‘Dan zit een hogedrukgebied als het ware vast’, verklaart Wim Thiery, professor klimaatwetenschap aan de VUB. ‘Het hogedrukgebied blijft ter plaatse, met als gevolg dat het wekenlang niet regent. Het laatste is er nog niet over gezegd, maar er komen studies bij die erop wijzen dat de klimaatverandering de kans op zo’n blokkade verhoogt.’

Toen vorig jaar in Canada en de VS recordtemperaturen (tot bijna 50 graden Celsius) werden gemeten, zat eveneens een hogedrukgebied vast. Voor die extreme hittegolf is er achteraf bewijs geleverd dat ze zonder de klimaatveranderingen vrijwel niet mogelijk was geweest.

De natte zomer vorig jaar in West-Europa, met de overstromingen in Wallonië, was de keerzijde van dezelfde medaille: toen bleef een groot regengebied hangen boven ons land en delen van Nederland en Duitsland. Vorsers konden achteraf aantonen dat de kans op zo’n intense regen duidelijk is toegenomen door de opwarming van de aarde.

2 Waarom precies blijft het weer langer hangen als de aarde warmer wordt?
De opwarming van de aarde maakt dat de lucht meer waterdamp kan ‘dragen’. Daardoor duurt het langer vooraleer de lucht verzadigd is met water en het begint te regenen. Maar áls het regent, komen er wel ineens grotere hoeveelheden water naar beneden.

Er speelt allicht nog een ander effect: de opwarming van de aarde verstoort de luchtcirculatie op aarde. Die wordt aangedreven door de straalstroom – een zeer krachtige wind op 10 kilometer hoogte die de aarde omspant. ‘Als de straalstroom hard blaast, volgen de weersystemen elkaar snel op’, zegt Thiery. ‘Een sterke straalstroom voert lage- en hogedrukgebieden bijvoorbeeld boven Europa gauw aan en weer af.’

Maar door de klimaatverandering zwakt de straalstroom mogelijk af tijdens de zomer. Want de straalstroom haalt zijn kracht uit het grote temperatuurverschil tussen de poolgebieden en de evenaar. Omdat de Noordpool sneller opwarmt dan de rest van de aarde, verkleint het temperatuurverschil met de evenaar. ‘De straalstroom wordt zwakker en slingert’, aldus Thiery.

3 Hoe komt het dat het deze week ineens wél gaat regenen?
‘Deze week verwachten we eerst nog een opstoot van warm weer. In het tweede deel van de week wordt de kans op buien groter’, zegt Deboosere. ‘Warme lucht stijgt naar boven en op een bepaald moment bereikt ze hoogtes waarop ze afkoelt. Er vormen zich wolken en er is kans op onweer. Deze week wordt de blokkade van het goede weer hopelijk doorbroken en komen we weer terecht in een normale situatie.’

Deboosere doelt op een ‘normaler’ weer, wat niet wegneemt dat de droogte nog nijpend kan blijven.

Ook Marijke Huysmans, professor hydrogeologie aan de VUB, waarschuwde dit weekend op Twitter dat we niet mogen denken dat de droogte opgelost is als het deze week regent: ‘Goed nieuws, het gaat volgende week regenen. Helemaal niet genoeg om het neerslagtekort weg te werken uiteraard, maar we weten allemaal wat er gebeurt met de aandacht voor de droogteproblematiek zodra het een paar druppels regent.’

Deboosere vreest dat we nog moeilijke maanden zullen krijgen. ‘Volgens het European Centre for Medium-Range Weather Forecasts krijgen we eerder een warme en droge zomer dan een koude en natte zomer.’