Schone waterlopen of maximale landbouwopbrengst

Tijdens dat verwerkingsproces vervliegen de nitraten. Die worden door bedrijven in de Antwerpse haven opgevangen om er via allerlei processen kunstmest van te maken. Die kunstmest gebruiken de boeren op hun land, onder andere voor de maisteelt. Die mais eten de dieren op, die vervolgens mest produceren die weer afgevoerd en verwerkt moet worden.
 
Het lijkt een bizar systeem en de meest logische vraag is waarom we niet gewoon al die dierlijke mest op het veld uitrijden, zonder kunstmest. Dat heeft een aantal technische redenen. Dierlijke mest is niet homogeen. Als je met een mestkar over het land rijdt, weet je niet heel precies hoeveel stikstofverbindingen (nitraten) er in de bodem terechtkomen. Het kan dat je op het ene stuk te veel stikstof in de bodem brengt – dat spoelt dan uit en betekent verlies – maar op een ander stuk te weinig, waardoor de planten niet goed genoeg groeien.
 
Bij kunstmest weet je wél exact hoeveel voedingsstoffen erin zitten. Bovendien nemen planten de nitraten uit kunstmest meteen op, terwijl dat bij dierlijke mest afhangt van het bodemleven.

Maar nu blijkt dat er veel meer kunstmest wordt gebruikt dan officieel wordt aangegeven. En dat die kunstmest net zo goed de oorzaak is van de vervuiling van onze waterlopen. In het nieuwe mestactieplan (MAP6) worden boeren en kunstmesthandelaars verplicht om de verhandelde en gebruikte hoeveelheden kunstmest digitaal te registeren. De maatregel is een poging om de kunstmeststromen beter in kaart te brengen, maar sluit fraude niet uit.
 
De vraag is of we het hele systeem niet ter discussie moeten stellen. De Vlaamse veesector produceert dierlijke mest. Die mest laten we verwerken en exporteren we naar Frankrijk, waardoor we hier mest te kort hebben die we gaan aanvullen met kunstmest. ‘Dat systeem zit fundamenteel fout in elkaar’, zegt landbouweconoom Jeroen Buysse (UGent). Hij en zijn collega’s onderzochten wat het effect van een verbod op kunstmest zou zijn.
 
‘Als we alleen nog onze dierlijke mest gebruiken, is controle eenvoudiger, maar zal er een tekort ontstaan voor onze intensieve landbouw’, zegt Buysse. ‘Boeren zullen dan wel zorgvuldiger bemesten, maar toch zal er een daling zijn van de gewasopbrengst. Dat zou volgens onze berekeningen een economisch verlies van 200 tot 300 miljoen euro per jaar betekenen, maar zou wel een positieve impact hebben op onze waterkwaliteit. Het is een politieke keuze. Als je in Vlaanderen kiest voor intensieve landbouw, mik je op een maximale opbrengst, en dan is het onvermijdelijk dat je op bepaalde momenten te veel bemest.’