Dreigend watertekort in Vlaanderen

De voorzitter

De heer Beenders heeft het woord.

In Kaapstad is op dit moment een prangend tekort aan water. De mensen moeten daar per dag toekomen met 50 liter water. Dat is ongeveer de helft waarvan een Vlaming dagelijks gebruik maakt. U moet zich eens inbeelden hoeveel dat is. Als je elke dag naar het toilet moet gaan, moet koken, poetsen, douchen, dan kom je met 50 liter niet toe.

De reden waarom er in Kaapstad een watertekort is, komt vooral door de klimaatverandering, lange periodes van droogte. Het is zelfs zo ernstig dat men verwacht dat er midden april geen druppel water meer uit de kraan komt. Tot zover Kaapstad en tot zover het ver-van-mijn-bedverhaal.

Maar ook in Vlaanderen hebben we een rapport gekregen van het Rekenhof, al in 2015. Het rapport van het Rekenhof is heel duidelijk. Het zegt dat het beleid in Vlaanderen op het vlak van grondwater moet veranderen, want anders zullen we de volgende decennia watertekorten krijgen en dreigen er bepaalde gebieden in Vlaanderen zonder water te vallen.

Het voordeel voor de Limburgers is dat daar geen probleem dreigt, daar is zelfs wateroverschot. Wij zijn altijd bereid om de andere provincies te helpen en dat probleem op te lossen, maar dan is er natuurlijk een daadkrachtig beleid nodig dat ervoor zorgt dat het risico op watertekorten in Vlaanderen wegvalt.

Minister, met de rapporten die op tafel liggen, is mijn vraag heel eenvoudig: wat zult u doen om ervoor te zorgen dat Vlaanderen gespaard blijft van watertekorten in de toekomst?

Minister Schauvliege heeft het woord.

Mijnheer Beenders, eindelijk hebt u door dat drinkwater schaars is en niet gratis. Proficiat daarvoor. (Applaus bij de meerderheid)

U wijst me er hier bijna elke week op dat het toch niet kan tot de waterfactuur hervormd is en dat het water niet meer gratis uit de kraan stroomt. Een van de redenen waarom we dat hebben gedaan, is natuurlijk omdat water veel geld kost en schaars is. In totaal wordt 1,5 miljard euro algemene middelen aan waterproductie besteed. Dat mag met klem benadrukt worden.

Ik herinner me ook nog zeer goed het rapport van het Rekenhof uit 2015. Ik heb toen gewaarschuwd voor watertekort in Vlaanderen en ik heb daar ook heel veel kritiek op gekregen. Ik weet nog dat bedrijven in West-Vlaanderen zich afvroegen hoe er in Vlaanderen een watertekort zou kunnen zijn. Jammer genoeg hebben we dat afgelopen zomer aan den lijve ondervonden.

We hebben een beleid gevoerd dat op dit moment al resultaat heeft, mijnheer Beenders. In 2009 waren er problemen met 14 van de 42 grondwaterlagen, er was schaarste. Door het beleid dat we hebben gevoerd, zitten we nu aan 8 lagen. Dat is een enorme verbetering en we werken daar ook verder aan.

Recent nog hebben we de heffingen aangepast. Waar het water schaars is, hebben we de heffing om grondwater op te pompen drastisch verhoogd zodat we kunnen differentiëren.

Daarnaast sturen we ook op vergunningen. Wanneer we vergunningen afleveren, kijken we hoe zit het met de grondwaterlagen. Op basis daarvan sturen wij in de vergunning wat al dan niet mag worden opgepompt.

Een laatste belangrijk aspect zijn natuurlijk onze drinkwatermaatschappijen. We hebben de drinkwatermaatschappijen opgelegd dat zij onderling linken leggen. Overschotten op bepaalde plaatsen kunnen beter worden gebruikt op andere plaatsen. Men is volop bezig met het uitrollen daarvan. Alle aanbevelingen die het Rekenhof heeft gedaan, worden op tal van vlakken uitgevoerd, en we zien daar ook de eerste resultaten van.

Na de droogte in 2017 heb ik me voorgenomen om de regelgeving aan te passen. Op een bepaald moment hebben wij een advies moeten geven om minder drinkwater te gebruiken. Decretaal is er nu geen kapstok om dat af te dwingen en op te leggen. Daarom heb ik iets uitgewerkt om ervoor te zorgen dat we een kapstok hebben en dat gemakkelijker kunnen uitrollen indien dat nodig zou zijn. Maar zoals gezegd voeren we een beleid waarbij het niet nodig zal zijn om die maatregelen op te leggen.

Minister, ik vond het een rare openingszin omdat ik het helemaal niet had over de drinkwaterfactuur, maar als u daarover wilt beginnen, wil ik u gerust ook antwoorden want u voert precies het omgekeerde beleid van wat u net hebt gezegd. Als sp.a kritiek heeft op uw beleid van de hervormde waterfactuur, dan is dat net omdat u die mensen die zuinig omspringen met water een veel duurdere waterfactuur geeft. Dat is net het tegenovergestelde van wat u zou moeten doen. U zou mensen in Vlaanderen moeten belonen wanneer ze zuinig omspringen met water in plaats van hen een hogere waterfactuur te geven. Dat is de kritiek die ik desnoods elke week zal herhalen tot u de factuur hebt hervormd.

Naast het beleid dat u voert, is er ook een probleem van wegsijpelend water. De waterleidingen in Vlaanderen zijn in zeer slechte staat. Elke dag loopt meer dan 150 miljoen liter water gewoon weg omdat er lekkages zijn in de waterleidingen, in de buizen. Als water dan toch zo kostbaar en niet gratis is, zou ik u willen vragen wat u zult doen om die inhaaloperatie te organiseren om slechte waterleidingen te herstellen zodat het water niet meer wegsijpelt in de grond maar uit de kraan komt bij de Vlamingen. (Applaus bij sp.a)

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Ik wil toch graag even het woord nemen. Collega, u wekt de indruk dat het zuinig watergebruik geen onderwerp is voor het parlement of totaal niet in het beleid zou thuishoren. Ik heb het daar wat moeilijk mee. In tegenstelling tot de sfeer die u probeert te scheppen, hebben wij de afgelopen jaren zelfs regelmatig debatten gehad, ook in de commissie, net over dat zuinig watergebruik. Er zijn heel wat acties ondernomen, er worden good practices verspreid, specifiek ook zelfs naar sectoren die toch wel veel water verbruiken. In die zin is het terecht wat de minister aanhaalt, dat er heel wat acties worden ondernomen.

Minister, ik wil u vragen om verder te sensibiliseren en om de sectoren – waar een uitdaging ligt – zeker verder positief te ondersteunen.

Mevrouw De Vroe heeft het woord.

Minister, water is zeker een kostbaar goed. Mijn fractie vindt het belangrijk dat er goed en harder wordt ingezet op het belang van duurzaam waterverbruik.

Verder wou ik onder de aandacht brengen – u hebt zelf gesproken over de droogte vooral in West-Vlaanderen van midden vorig jaar – dat het voor mijn fractie ontzettend belangrijk is dat er een draaiboek wordt gemaakt om zulke crisissen op te vangen. Mijn vraag is heel eenvoudig: wanneer mogen we dat draaiboek verwachten?

De heer Danen heeft het woord.

Voor overstromingen en wateroverlast zijn er tal van plannen. We weten ongeveer wat we daar mee aan moeten. Droogte is een min of meer nieuw fenomeen, althans voor Vlaanderen, en daarmee weten we niet zo goed wat aanvangen. Er zijn al heel wat maatregelen genomen, maar die liggen er wat versnipperd bij. U hebt vorig jaar in juni gezegd dat u de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) zou aanduiden als droogtecoördinator. U zou hun vragen om een plan van aanpak op te stellen. Hoe ver staat het met dat plan?

De heer Vandaele heeft het woord.

In juni 2017 deden wij inderdaad een oproep om een droogteplan voor Vlaanderen uit te werken. U gaf die opdracht aan de CIW. Zij hebben een aantal krachtlijnen vooropgesteld, maar het eigenlijke plan, daar wachten we nog op.

Een belangrijk onderdeel voor ons is daarbij de waterkringloop meer te sluiten dan nu. Dat betekent dat bedrijven die water gebruiken dat ook zuiveren, eventueel gedeeltelijk, het zogenoemde grijs water, en opnieuw gebruiken. Als ik het goed heb, hebt u het Grijswaterbesluit afgevoerd. Hoe kunt u bedrijven aansporen om de waterkringloop meer te sluiten?

Ik denk dat we allemaal vorig jaar in de zomer, namelijk mei, juni en juli, voor het eerst aan den lijve heel tastbaar ondervonden hebben hoe snel het kan gaan dat we door bepaalde watervoorraden zitten. We voeren al lang een beleid. Ik heb inderdaad een droogtecoördinator aangesteld. Ik heb aan het CIW gevraagd om een draaiboek te maken. Als mijn informatie juist is, komt dat er binnenkort aan.

Men heeft alle informatie verzameld. Er zijn al een aantal adviezen geformuleerd die ik nu, zoals ik net al zei, aan het vertalen ben naar nieuwe regelgeving. Men krijgt een aantal elementen in handen vanuit de overheid om te sturen welk water waar naartoe moet, wat wel en niet kan met het leidingwater.

Mijnheer Beenders, het is natuurlijk zo dat als we gratis water geven aan de mensen, ze geen enkele stimulans krijgen om daar zuinig mee om te gaan. Daarom hebben wij er met deze regering resoluut voor gekozen om voor elke druppel water die uit de kraan komt een bedrag te doen betalen. Het is niet zo dat wie zuinig is meer betaalt: we hebben een degressief tarief ingevoerd, en wie dus minder verbruikt, betaalt een lager tarief dan wie meer verbruikt. Ik wil dat nog eens benadrukken zodat u dat goed weet en daar geen foute informatie over wordt verspreid.

Wie A zegt, moet B zeggen. De waterleidingen zijn op heel wat plaatsen toch wel verouderd, er zijn lekken, die moeten worden hersteld, dat klopt natuurlijk. En dat is ook de reden waarom wij er juist voor hebben gezorgd dat je een vergoeding moet betalen als je water uit de kraan laat komen, zodat de drinkwatermaatschappijen ook over centen beschikken om die leidingen te vernieuwen en ervoor te zorgen dat er inderdaad minder lekken zijn. Dat is natuurlijk een element dat heeft meegespeeld in de hervorming van de waterfactuur.

Mijnheer Vandaele, wat de waterkringlopen betreft, hebben we jarenlang proefprojecten gehad rond grijs water. Ik heb daarnet uitdrukkelijk aangegeven dat wij op twee elementen sturen. Het eerste is de heffingen.

Als je dus schaars water nodig hebt, zul je heel veel betalen – grondwaterlagen als bedrijf bijvoorbeeld. Maar aan de andere kant gaan we heel sterk sturen op die vergunningen. Het hergebruik van dat water wordt ook heel expliciet opgenomen in de vergunning voor bedrijven. Ze moeten die waterkringloop dus sluiten. We hebben trouwens ook in het kader van de circulaire economie heel wat middelen vrijgemaakt. Een aantal projecten die geselecteerd zijn, zitten ook in dat kader van het hergebruik van water en het circulair aanwenden van water.

Ik wil nog eens herhalen, collega’s, dat wij de aanbevelingen van het Rekenhof allemaal hebben uitgevoerd. We zien ook de resultaten. We gaan vooruit met de toestand van onze grondwaterlaag. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat we niet zuinig met water moeten omgaan en dat we dat beleid niet moeten voortzetten. Dat is de weg die we zijn ingeslagen en die we met deze Vlaamse Regering ook verder zullen inslaan.

Bedankt, minister. Experten op het terrein hebben vorige week, naar aanleiding van die discussie in Kaapstad, een heel andere taal gesproken. Ze hebben effectief gezegd, met de voeten in de klei, dat het moet veranderen, dat het beleid moet worden bijgestuurd, dat er dringend andere maatregelen moeten worden afgekondigd. Ik heb vandaag van u gehoord dat u vindt dat u al goed bezig bent en dat u de beleidsmaatregelen hebt aangepast nadat het rapport van het Rekenhof is gekomen. De mensen op het terrein zeggen dat dat niet voldoende is.

Ik denk dat we die critici, die experten, goed moeten aanhoren. Het zijn zij die aanvoelen en weten, met hun expertise, waar het vandaag misloopt. Ik wil u vragen om die mensen uit te nodigen, naar hen te luisteren, hun voorstellen te aanhoren en er ook rekening mee te houden. Wat wij vragen, is niet alleen een betaalbare waterfactuur, maar ook een garantie voor alle Vlamingen dat er water uit de kraan blijft komen en dat we de volgende decennia niet hetzelfde aan de hand hebben als wat de mensen in Kaapstad vandaag aan de hand hebben. (Applaus bij sp.a)

De actuele vraag is afgehandeld.