Preventie van bos- en heidebranden

De voorzitter

Mevrouw De Vroe heeft het woord.

Collega’s, de voorbije weken werden we in de media opnieuw geconfronteerd met zware bosbranden in Portugal en Spanje. Intussen werd ook in onze natuurgebieden in Vlaanderen de waakzaamheid opgedreven. We hebben de voorbije weken ook code oranje en zelfs code rood gekend.

In het verleden hebben wij in het Vlaams Parlement reeds uitvoering gedebatteerd rond bos- en heidebranden. De branden op de Kalmthoutse Heide in mei 2011 werden de grootste ecologische ramp ooit in Vlaanderen genoemd. Er ging toen zo’n 600 hectare in vlammen op. De laatste bespreking dateert van mei 2016 in de commissie, naar aanleiding van mijn vraag om uitleg rond de preventie van bos- en heidebranden in Vlaanderen.

Investeren in de biodiversiteit komt de brandpreventie ten goede. Minister, u hebt in het verleden reeds verklaard dat nieuwe bossen met minder brandgevoelige loofbomen zouden worden aangelegd. Ook werd er 180.000 euro vrijgemaakt in een betere atlas met veel duidelijkere gps en coördinaten.

Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) ontwikkelde in samenwerking met het Nationaal Geografisch Instituut en ASTRID, de operator voor de hulpdiensten en Binnenlandse Zaken en Defensie, een nieuwe applicatie. Op zaterdag 17 juni jongstleden werd de applicatie getest tijdens een grote rampoefening waarbij de verschillende diensten, waaronder de brandweer en de civiele bescherming, een heleboel opdrachten moesten uitvoeren, zoals het inzetten van een blushelikopter, die op de juiste locatie duizend liter water uit een bluszak moest droppen.

Een recent artikel in De Standaard met als titel ‘De klimaatverandering brengt moordende bosbranden met zich mee’ bericht over een recent rapport van de Europese Commissie waarin wordt gewaarschuwd dat de jaarlijkse kosten van bosbranden alleen maar zullen toenemen. In het meer pessimistische scenario zullen de kosten meer dan verdubbelen. Vooral Portugal loopt het meeste risico. Spanje staat nog op de tweede plaats, maar dat zal op termijn bijvoorbeeld Italië kunnen worden.

Naar alle waarschijnlijkheid zal het aantal bosbranden de komende jaren nog toenemen, onder meer door de klimaatverandering, maar ook puur door de grotere aanwezigheid van mensen. Vlaanderen is in de eerste plaats bevoegd voor het beheer van natuurgebieden. We moeten dus blijvend actie ondernemen om bos- en heidebranden te vermijden en die efficiënter te bestrijden als ze plaatsvinden.

Minister, hoe versterkt en optimaliseert u de preventie van bos- en heidebranden? Zijn er plannen om de preventie van bos- en heidebranden nog uit te breiden? Zo ja, op welke manier?

Plant u bijkomende investeringen in de biodiversiteit in het kader van de brandpreventie?

Hoe evalueert u de nieuwe atlas en de applicatie die na de rampenoefening werd opgemaakt?

Wanneer zal de nieuwe applicatie effectief operationeel worden?

De communicatie tussen de verschillende overheden en de hulpdiensten gebeurt onder de coördinatie en bevoegdheid van het federale ministerie van Binnenlandse Zaken. Dat bleek toch uit uw antwoord van vorig jaar. Hoe evalueert u de communicatie tussen de overheid en de burgers in het kader van zowel de preventie van bos- en heidebranden alsook het communiceren van specifieke maatregelen naar de burgers zodra er zich een nieuwe bosbrand voordoet?

Sensibilisering is uiteraard ook een heel belangrijke maatregel in de strijd tegen bos- en heidebranden. Op het terrein wordt er gewerkt met waarschuwingen en ook de codes zijn een vorm van sensibilisering. De boswachters hebben in het kader van de sensibilisering een belangrijke rol. Minister, u hebt tijdens de laatste bespreking verklaard dat mensen af en toe ook bekeurd worden. Op welke manier kunnen boswachters mensen bekeuren? Hoe vaak kwam dit het afgelopen jaar voor in Vlaanderen?

Hoe evalueert u het rapport van de Europese Commissie inzake de jaarlijkse kosten van de bosbranden? Welke conclusies voor Vlaanderen of België hebt u hieruit getrokken? Hoe scoort Vlaanderen of België in het rapport van de Europese Commissie inzake de jaarlijkse kosten van de bosbranden?

De heer Vandaele heeft het woord.

Minister, de aanhoudende droogte – een paar weken geleden, we zijn er nu hopelijk van af – zorgde niet alleen voor watertekorten, het verhoogde ook het risico op natuurbranden. Zoals mevrouw De Vroe al zei, mogen we dat in de toekomst met de klimaatproblematiek nog meer verwachten dan vandaag het geval is. Zeker in Vlaanderen, waar er weinig natuur en bos is, moeten we extra waakzaam zijn.

Volgens de heer Baetens van de UGent is de kans op een grote natuurbrand meer dan 50 procent. Op basis van informatie die hij dagelijks krijgt van de Europese organisatie die bosbranden in het oog houdt, besluit hij dat het risico in onze regio even hoog is als in het zuiden van Europa. De Kempen en Limburg zijn traditioneel het vatbaarst voor natuurbranden, maar momenteel is er volgens het Agentschap voor Natuur en Bos ook een hoog brandgevaar in Vlaams-Brabant, mijnheer Nevens.

Het Zoniënwoud, een van onze grote natuurmonumenten, staat op de gevarenlijst. De brandweer zegt dat, als het Zoniënwoud brandt, we machteloos zouden staan. Minister, dat zou natuurlijk ook een streep door de rekening zijn van het UNESCO-dossier waarin we het Zoniënwoud graag erkend willen zien als werelderfgoed.

Minister, is het brandgevaar in het Zoniënwoud en de andere bosgebieden in Vlaanderen effectief zo groot als de media laten uitschijnen? Of is dat een beetje overdreven?

Op welke manier worden voorbereidingen getroffen om in extreme weersomstandigheden natuurbranden in onze waardevolle bos-, natuur- en heidegebieden te voorkomen?

Een aantal jaren geleden werd Vlaanderen al eens geteisterd door een grote brand. Ik wilde de heer Ceyssens als getuige oproepen, maar hij heeft me net verteld dat hij andere prioriteiten heeft. Hij weet natuurlijk waarover we spreken, het gaat over zijn streek. Sindsdien herstelde de natuur op die plaatsen. Hebben die branden en de manier waarop de natuur zich toen al dan niet herstelde, inzichten opgeleverd die nuttig kunnen zijn voor het beleid dat u voor ogen hebt?

Minister Schauvliege heeft het woord.

Collega’s, ik dank jullie voor de vraag. Het is inderdaad een problematiek die ook bij ons leeft en die ook vanuit onze diensten goed wordt opgevolgd. In de voorbije periode zorgde de combinatie van droogte, weinig neerslag en hoge temperaturen ervoor dat er inderdaad risico is en dat er een sterk verhoogd brandrisico is, vooral voor de heidevegetatie en naaldbossen. Dat kan zich dan ook doorzetten naar loofhoutbossen.

De inschatting van het risico gebeurt op basis van de meteorologische modellen, aangeleverd door de Meteo Wing van Defensie, maar ook door de inschatting van de droogte van de vegetatie op het terrein, door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). De huidige inschattingen in België zijn in lijn met de modellen van de Europese Commissie. Het resultaat is de afgekondigde brandfase volgens kleurcodes groen, geel, oranje, rood. Het bepalen en afkondigen van de brandfases door het ANB gebeurt in overleg met de brandweer. Dit laat toe om op getrapte wijze vooraf gedefinieerde acties en de staat van paraatheid bij de hulpdiensten te bepalen. De acties verschillen per brandfase en zijn afhankelijk van de natuurtypes per regio of brandweerzone. Bij extreme weersomstandigheden zoals ze zich nu voordoen, kan zowel op initiatief van de brandweer als van het ANB extra overleg worden gepleegd om na te gaan of bijkomende acties nodig zijn. Dit zijn acties zoals sensibilisering, bijkomende communicatie naar de burger – bijvoorbeeld het plaatsen van informatieborden –, extra terreinpatrouilles voor snellere detectie en wijziging van de bezetting van de brandtoren.

Daarnaast worden er ook afspraken gemaakt met de diensten van Binnenlandse Zaken en de provincies. We hebben onlangs een heidebrand zeer snel onder controle kunnen krijgen dankzij de preventieve maatregelen en extra controles. We hebben daar een ramp kunnen voorkomen.

Zowel in het huidige als in het toekomstige beheer is er aandacht voor maatregelen die de brandveiligheid van het terrein verhogen. Ik herinner me de grote heidebranden van 2011. We hebben toen een stevige evaluatie gemaakt en op het terrein heel wat geïnvesteerd om de brandpreventie groter te maken.

In het nieuwe beheerplan voor het Vlaams natuurreservaat Kalmthoutse Heide werden een aantal maatregelen uitgewerkt: de compartimentering van het terrein door brandwegen en ecologische brandgangen met brandvertragende effecten; versnelde bosomvorming van naaldhout naar gemengd loofhout, naaldhout ontvlamt veel sneller; en logistieke ingrepen voor een hogere beschikbaarheid van bluswater dieper in het natuurgebied.

Ook communicatie is belangrijk. Dit gebeurt door de verschillende actoren op het terrein goed af te stemmen. Er is onlangs nog een oefening geweest. Het gaat om alle hulpdiensten, de lokale overheden – de kaarten moeten in orde zijn – en het ANB.

Er is steeds ruimte voor verbetering: een communicatieplan kan bijvoorbeeld vervat zitten in een provinciaal bijzonder nood- en interventieplan voor bos- en natuurbranden. Hierin kunnen afspraken gemaakt worden tussen de verschillende actoren op het terrein, waardoor de communicatie meer geïntegreerd kan plaatsvinden. Recent heeft het ANB de medewerking gevraagd aan de provinciale dienst voor noodplanning van Antwerpen om te starten met een provinciaal nood- en interventieplan voor bos- en natuurbranden, en dit naar analogie met het plan dat reeds bestaat in de provincie Limburg.

Het gevoerde beleid om de biodiversiteit te verbeteren, heeft eveneens een gunstig neveneffect in het kader van brandpreventie. Het huidige natuurbeheer streeft namelijk naar de omvorming van risicogevoelig naaldbos naar een structuurrijk gemengd of volledig loofbos.

Daarnaast kan het ANB tijdens een periode met verhoogd risico op brand een verbod uitvaardigen op het roken in natuurgebieden, op het maken van kampvuren, maar ook delen van natuur- en bosgebieden ontoegankelijk verklaren.

In 2016 werden vijf aanmaningen en tien processen-verbaal opgesteld voor overtredingen van het verbod op vuur maken in of te dicht bij een bos. Met deze maatregelen wordt getracht te voorkomen dat er zich opnieuw grote branden zullen voordoen in Vlaanderen zoals we die in het verleden gekend hebben. Niet alleen verloopt vegetatieherstel heel moeizaam, het vereist ook een bijkomende intensivering van de nodige beheeringrepen om de verruiging en spontane verbossing van afgebrande heideterreinen te voorkomen. Dat stellen we vast op het terrein. We moeten echt alert zijn om die heide te herstellen.

Wat de nieuwe applicatie betreft, heeft het ANB geen totaalbeeld van de stand van zaken van het project. Het ANB heeft momenteel ook geen zicht op de evaluatie van de rampoefening. Dat krijgen we hopelijk snel. Deze materie valt immers onder de bevoegdheid van federaal minister van Defensie Vandeput. Uiteraard krijgen wij daar verslag van.

Mevrouw De Vroe, u vroeg naar het rapport van de Europese Commissie. Het is onze diensten niet zo duidelijk waarover het precies gaat. Als u daar wat meer specificaties rond kunt geven, zullen zij dat graag verduidelijken. We hebben donderdag in de late namiddag deze vragen doorgekregen en de diensten hebben niet kunnen achterhalen waarover het precies gaat binnen het tijdsbestek dat ons was toegemeten. We zullen daar heel graag op ingaan wanneer u ons daar meer informatie over geeft.

Mijnheer Vandaele, ik heb begrepen dat u heel specifiek vraagt naar de actuele situatie van de terreinen waar het gebrand heeft. Ik heb de indruk dat dat ook nog niet is aangeleverd. We zullen dat bijkomend vragen en bezorgen aan het commissiesecretariaat.

Mevrouw De Vroe heeft het woord.

Minister, vorig jaar heb ik in deze periode ook een gelijkaardige vraag gesteld. Ik vind het belangrijk om dit grondig op te volgen, aangezien het toch een steeds groter probleem wordt in ons Vlaanderen. Vandaar dat ik regelmatig vragen stel rond dit thema.

Ik moet eerlijk zeggen: ik vind het goed dat u zelf stelt dat er altijd ruimte voor verbetering is. Dat is ook de reden waarom ik deze vraag jaar na jaar opnieuw stel. Ik vind het een goede zaak dat u dat zelf erkent en elke keer nieuwe elementen aanbrengt. Het is belangrijk dat we blijven leren wat dat betreft, dat er een goede communicatie is, een goed communicatieplan, daar hebt u ook naar verwezen, dat er brandoefeningen zijn en dat we daaruit leren.

Ook is het goed dat er een provinciaal interventieplan komt, dat zal waarschijnlijk nog meer navolging krijgen, dat zullen we zeker verder opvolgen.

U hebt vorig jaar nog geantwoord, en dat was een suggestie van mijn fractie, dat u voor betere bosbrandwagens zou zorgen. Daar waren wij toen al heel tevreden over. We zullen dit zeker verder opvolgen.

Het natuurherstel zelf is ook heel belangrijk. We moeten dat zeer goed opvolgen.

Minister, mijn vraag over het rapport van de Europese Commissie en hoe u dat evalueert, komt voort uit een artikel van De Standaard op 19 juni. Men verwees daarin naar de jaarlijkse kosten. Naar aanleiding van de derde alinea van het artikel stelde ik u letterlijk deze vragen. Men schrijft dat de Europese Commissie waarschuwt in een recent rapport dat de jaarlijkse kosten van de bosbranden alleen maar zouden toenemen, vandaar mijn vragen.

De heer Vandaele heeft het woord.

Voorzitter, minister, het is geruststellend dat u een aantal maatregelen opsomt die al genomen zijn en die in de preventieve sfeer bijzonder belangrijk zijn. Dank daarvoor.

Daarnaast kijk ik toch ook uit naar de conclusies die we hopelijk na verloop van tijd kunnen trekken uit het natuurherstel na de vorige branden, zodat we daar voor het beleid wat nuttige elementen uit kunnen halen.

De vragen om uitleg zijn afgehandeld.